از هاشمی- احمدی‌نژاد تا پزشکیان- جلیلی

احمدی‌نژاد پیروز تفرقه اصلاح‌طلبان

 در انتخابات سال84 اکبر هاشمی رفسنجانی، محمود احمدی‌نژاد، مهدی کروبی، علی لاریجانی، محمدباقر قالیباف، محسن مهرعلیزاده ومصطفی معین به عنوان  نامزد حضور داشتند. در این انتخابات مهدی کروبی، مصطفی معین و محسن مهرعلیزاده از جناح اصلاح طلبان و آیت ا... اکبر هاشمی رفسنجانی از جناح میانه رو در مقابل محمود احمدی نژاد، علی لاریجانی و محمدباقر قالیباف از جناح اصولگرا، با یکدیگر رقابت کردند. سه نامزد اصلاح طلب به ترتیب 17، 14 و 3 درصد آرا را کسب کردند و هاشمی رفسنجانی و احمدی نژاد به ترتیب با 19 و 21 درصد آرای ماخوذه به مرحله دوم راه یافتند که نتیجه آن دور از رقابت‌ها هم پیروزی احمدی‌نژاد و 8 سال ریاست جمهوری او بود.

وزیر کشور در این مقطع موسوی لاری و مجتبی رشاد، رئیس ستاد انتخابات کشور بود. در این انتخابات آخرین پایگاه جریان اصلاحات یعنی ریاست‌جمهوری هم پس از مجلس هفتم و شورای شهر دوم تهران از اختیار این جریان خارج شد و اصولگرایان به پاستور راه یافتند. بین تشکل‌های اصولگرا، جمعیت آبادگران با حمایت از احمدی‌نژاد بین سایر نامزدهای اصولگرا بر سر زبان‌ها افتاد. جبهه مشارکت و سازمان مجاهدین از معین، موتلفه، جامعه اسلامی کارمندان، جامعه اسلامی مهندسین و جبهه پیروان خط امام و رهبری از لاریجانی، مجمع نیروهای خط امام و مردم‌سالاری از کروبی، اعتدال و توسعه و کارگزاران سازندگی و جمعی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از هاشمی و جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی از قالیباف حمایت کردند.

احمدی‌نژاد با شعار عدالت‌طلبی و توجه به اقشار پایین جامعه و مبارزه با فساد و اشرافی‌گری توانست از سایر نامزدهای اصولگرایان خود را متمایز کند. اصلاح طلبان هم درگیر حواشی تعدد نامزدها و اختلاف‌های داخلی خود بودند. تعدد نامزدها موجب شکسته شدن آرا شد و انتخابات را به مرحله دوم کشاند.

بعدها مصطفی معین درباره دلایل شکست اصلاح طلبان گفت: «مقصران اصلی شکست، باندها، گروه‌ها و گرایش‌های سیاسی‌ای بودند که سعی کردند فرصت‌های دولت اصلاحات را که دولتی برخاسته از یک حماسه مردمی و یک جنبش اصلاح‌طلبی در دوم خرداد بود به بحران تبدیل کنند. آن بحران‌های 9 روز یک بار را می‌گویم؛ کوی دانشگاه و قتل‌های زنجیره‌ای. بحران‌سازی‌هایی که در کشور و دانشگاه‌ها صورت می‌گرفت و بعد در روزنامه‌های کثیرالانتشار تیتر می‌شد، برای کشور بحران ایجاد می‌‌کرد و باعث دلزدگی و سرخوردگی مردمی شد.»

تحلیل گران سیاسی بسیاری بر این باورند که اگر اصلاح طلبان در آن انتخابات روی یک نامزد اجماع می‌کردند، یا در همان مرحله اول پیروز می‌شدند یا دست کم به جای احمدی نژاد، یک نامزد اصلاح طلب به مرحله دوم برای رقابت با هاشمی راه می‌یافت، احمدی‌نژاد به پاستور نمی‌رفت.

اصولگرایان که توانسته بودند در دو انتخابات 81 و 83 بر حریف خود اصلاح‌طلبان فائق آیند، از پیروزی خود در انتخابات 84 نیز اطمینان خاطر داشتند. با این همه، در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ٨٤ شورای هماهنگی نیروهای انقلاب از اجماع بر سر یک نامزد ناکام ماند؛ به همین دلیل با چهار کاندیدای قالیباف، لاریجانی، رضایی و احمدی‌نژاد وارد عرصه انتخابات شدند. البته برخی از آنها تغییر چهره دادند و با نامی نو وارد گود انتخابات شدند. آنها به تقلید از مشی جمعیت آبادگران که با نام و هویتی نو، شورای شهر را گرفتند و احمدی‌نژاد را به عنوان شهردار تهران معرفی کردند، «اصولگرایان تحول‌خواه» را راه انداختند و سراغ قالیباف رفتند. اعضای اصلی آن افرادی همچون توکلی در آستانه انتخابات بودند که با برگزاری گردهمایی بزرگ «حرف آخر» در سالن حجاب، قالیباف را به‌عنوان نامزد انتخاباتی خویش برگزیدند. گروه آبادگران شورای شهر هم به حمایت از احمدی‌نژاد برخاستند. گروهی نیز گرد لاریجانی جمع شدند؛ درحالی‌که رضایی و هاشمی نیز حضور داشتند. در این شرایط، کسی تصورش را هم نمی‌کرد که از خیل لشکر نامزدهای راست و چپ، اصلاح‌طلب و اصولگرا در نهایت هاشمی و احمدی‌نژاد باقی بمانند.

سرانجام احمدی‌نژاد با شعارهای پوپولیستی خود بر موج تخریبی که اصلاح‌طلبان برای هاشمی در طول هشت سال دولت خاتمی ایجاد کرده بودند، سوار شد و با شعارهای ضدسرمایه‌داری در مرحله دوم هاشمی را با چالش اساسی روبه‌رو کرد؛ به‌گونه‌ای که در دور دوم انتخابات سال 84 که در سوم تیر برگزار شده بود، با 17 میلیون رأی و به عبارتی 60 درصد آرا، هاشمی‌بهرمانی را شکست داد و برای هشت سال به‌عنوان رئیس‌جمهور ایران سرنوشت کشور و ملت را به دست گرفت.

دیروز جمعه15 تیر در حالی مردم در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری شرکت کردند که برای دومین بار پس از انقلاب اسلامی این اتفاق رخ داده است. اولین بار در سال1384 و زمانی بود که آیت ا... هاشمی رفسنجانی و محمود احمدی‌نژاد به دور دوم انتخابات رفتند. انتخاباتی که در نهایت به پیروزی احمدی‌نژاد منجر شد. نکته مهم اینکه جلیلی در سال1403 شباهت‌هایی به احمدی نژاد سال84 دارد

جلیلی – پزشکیان و جلوگیری از تکرار تاریخ

در انتخابات1403 شرایط و فضای سیاسی کشور نسبت به سال84 تفاوت‌های معناداری پیدا کرده و به همین دست اصلاح طلبان که در انتخابات اخیر ترجیح داده بودند بیرون گود بایستند به اندازه‌ای فضا باز نبود که بتوانند آلترناتیوهای متعددی را داشته باشند. اصلاح طلبان قبل از اعلام نتایج تأیید صلاحیت‌ها سه گزینه جهانگیری، پزشکیان و آخوندی را به عنوان گزینه‌های خود معرفی کردند که تنها در شرایطی در انتخابات حضور پیدا می‌کنند که یکی از این سه نفر تأیید شود. اتفاقی که با تأیید پزشکیان رخ داد و اصلاح طلبان نیز به صحنه آمدند. هر چند در مناظره‌های تلویزیونی سه گزینه  تندرو جریان اصولگرا به همراه قالیباف همگی علیه پزشکیان هجمه می‌کردند اما در نهایت وی موفق شد در دور اول انتخابات بیش‌ترین رأی را به دست بیاورد.

در دور اول ۶۱ میلیون و ۴۵۲ هزار و ۳۲۱ نفر در داخل و خارج کشور واجد شرایط رأی دادن بودند. روند انتخابات از ساعت ۸ تا ۲۴ روز جمعه ۸ تیر ۱۴۰۳ به اجرا درآمد. وزارت کشور آمار مشارکت را ۲۴ میلیون و ۵۳۵ هزار و ۱۸۵ نفر، معادل ۳۹٫۹۲٪ واجدین شرایط اعلام کرد. که پایین‌ترین نرخ مشارکت در انتخابات‌های ریاست‌جمهوری ایران محسوب می‌شود. رهبر انقلاب در واکنش به این اتفاق، مشارکت انتخابات را کمتر از حق توقع و پیش‌بینی‌ها دانست و خواستار بررسی علت این مسئله توسط جامعه‌شناسان و سیاست‌مداران شد.

مسعود پزشکیان پس از تأیید صلاحیت خود با شعار «برای ایران» به رقابت‌های انتخاباتی پرداخت. او اذعان داشت که به دنبال ایجاد انسجام داخلی با حمایت از نخبگان و کارشناسان است و از حمایت سید محمد خاتمی، رئیس‌جمهور اصلاحات و جبهه اصلاحات ایران برخوردار بود. پزشکیان هدف خود را احیای برجام، بهبود روابط با دنیا، پذیرش اف‌ای تی اف و کاهش فیلترینگ اعلام کرد و برنامه خود را اجرای سیاست‌های رهبر انقلاب دانست. او از مخالفان برخوردهای  سلبی در خصوص حجاب است اما در خصوص گشت ارشاد، قول قطعی نداد و اعلام کرد باید با دیگران گفت‌وگو کند تا آن‌ها را در خصوص برچیده شدن گشت ارشاد قانع کند. اما او تضمین داد «تمام دولت در برابر گشت‌های اجباری، فیلتر کردن و فیلترشکن‌بازی و فشارهای بیرونی در همه جلسات تمام قد بایستد.» پزشکیان از حمایت مهدی کروبی، محمدجواد ظریف، حسن روحانی، علی‌اکبر ناطق‌نوری، محمدجواد آذری جهرمی، محسن هاشمی رفسنجانی و سید محمد خاتمی برخوردار  است.

سعید جلیلی با شعار «یک جهان فرصت، یک ایران جهش؛ هر ایرانی یک نقش باشکوه» وارد کارزار انتخاباتی شد. او که از حمایت رسمی جبهه پایداری برخوردار بود، با دفاع از فیلترینگ فضای مجازی و دفاع از برخورد با زنان بدون حجاب اجباری، کمپین تبلیغاتی خود را پیش برد. او ضمن خسارت‌بار شمردن برجام، اعلام کرد هدف دولتش مقاومت در برابر دولت ایالات متحده است تا آن‌ها را از اعمال تحریم‌های اقتصادی پشیمان کند. در مناظرات انتخاباتی، جلیلی توسط پورمحمدی به  اعمال  در خصوص پرونده کرسنت متهم شد و اقدام جلیلی برای جلوگیری از اجرای این قرارداد را خسارت‌بار خواند. جلیلی ضمن تکذیب ادعای پورمحمدی او را متهم کرد که چرا به قرارداد کرسنت در زمان تصدی خود در سازمان بازرسی کل کشور رسیدگی نکرده است. بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت وقت در زمان قرارداد کرسنت- در پاسخ به جلیلی اقدامات او را خیانت‌بار دانست و جلیلی را به مناظره دعوت کرد.