آموزش و پرورش در کدام دولت موفق‌تر عمل کرد؟

وعده‌های کاندیداهای چهاردهمین دوره ریاست جمهوری درخصوص آموزش و پرورش که بی‌شک عمده‌ترین سهم و نقش را در توسعه و آبادانی یک کشور ایفا می‌کند، بخش دیگری از این گزارش را تشکیل می‌دهد که ضمن آشنایی با نظرگاه آنان، در مقایسه با اهداف آموزشی پیشین و دستاوردهای آنان، زمینه‌های بهتری برای انتخاب اشخاص به‌طور خاص در حوزه آموزش و پرورش فراهم شود.

برای بررسی وضعیت آموزش و پرورش در ایران پس از انقلاب، بهتر است دوره‌های مختلف را به تفکیک دولت‌ها و وزیران آموزش و پرورش مورد بررسی قرار دهیم. هر دولت و وزیر با توجه به شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی دوره‌ خود، دستاوردها و چالش‌های خاص خود را داشته‌اند. در ادامه به بررسی وضعیت آموزش و پرورش در دوره‌های مختلف دولت‌های پس از انقلاب می‌پردازیم.

دوره هاشمی و اصلاح ساختارهای آموزشی

بررسی وضعیت آموزش و پرورش را از دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی را با اصلاح ساختارهای آموزشی، شروع می‌کنیم؛ یکی از اهداف این دوره بازسازی و توسعه زیرساخت‌های آموزشی پس از جنگ ایران و عراق بود. افزایش ظرفیت‌ها، یکی دیگر از دستاوردهای این دولت با هدف تمرکز بر افزایش ظرفیت دانشگاه‌ها و مدارس، به ویژه در مناطق محروم بود.

خاتمی و توسعه عدالت آموزشی و تقویت فرهنگی

دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی توسعه عدالت آموزشی با توجه به عدالت آموزشی و فراهم آوردن فرصت‌های برابر برای دانش‌آموزان از اقشار مختلف به واقعیت نزدیکتر شد.

تقویت فرهنگی، یکی دیگر از اتفاقات دوران خاتمی بود با توجه به برنامه‌های فرهنگی و آموزشی، ارتقای سطح فرهنگی دانش‌آموزان در این دوره مدنظر بود.

احمدی‌نژاد و افزایش مدارس غیرانتفاعیدر دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد وضعیت آموزش و پرورش با طرح تحول بنیادین معنا پیدا کرد. یعنی تلاش برای اجرای طرح تحول بنیادین در آموزش و پرورش با هدف ارتقای کیفیت آموزش.

افزایش مدارس غیرانتفاعی و تشویق به تأسیس مدارس غیرانتفاعی و خصوصی از دیگر تلاش‌های دوران احمدی‌نژاد بود.

دولت روحانی و تقویت فناوری در آموزش

دوره ریاست جمهوری حسن روحانی تقویت فناوری در آموزش مطرح شد؛ افزایش استفاده از فناوری‌های نوین در آموزش، به ویژه در دوران کرونا.

ارتقای کیفیت معلمان یعنی توجه به آموزش و ارتقای کیفیت معلمان از طریق برنامه‌های آموزشی مستمر یکی دیگر از اتفاقات این دوران بود.

دولت رئیسی و تداوم طرح‌های قبلی

وضعیت آموزش و پرورش با تداوم طرح‌های قبلی معنا پیدا کرد؛ طرح تحول بنیادین و توجه به مسائل آموزشی و فرهنگی ادامه دارد. توسعه عدالت آموزشی و تلاش برای کاهش نابرابری‌های آموزشی و فراهم آوردن امکانات برابر برای همه دانش‌آموزان، یکی دیگر از وعده‌های مدنظر آموزشی بود.

با نگاهی به آن‌چه گفته‌شد؛ آموزش و پرورش در ایران، در هر دوره‌ای با اهداف و سیاست‌های خاصی دنبال شده و با توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی وقت، چالش‌ها و دستاوردهای متنوعی حاصل شده است. از بازسازی و توسعه زیرساخت‌ها پس از جنگ در دوران هاشمی رفسنجانی تا توجه به عدالت آموزشی و فرهنگی در دوران خاتمی؛ از اجرای طرح تحول بنیادین در دوران احمدی‌نژاد تا توسعه فناوری‌های نوین در دوران روحانی و تلاش برای کاهش نابرابری‌های آموزشی در دوران  شهیدرئیسی؛ همگی نشان‌دهنده اهمیت و توجه به بخش آموزش و پرورش در ایران پس از انقلاب هستند.

آسیب‌های هر دوره با نگاه کارشناسی

نقد و بررسی وضعیت آموزش و پرورش در دوره‌های مختلف ریاست جمهوری ایران پس از انقلاب اسلامی از دیدگاه کارشناسان و منتقدان، اغلب به مسائل مختلفی از جمله ساختار آموزشی، کیفیت آموزش، عدالت آموزشی، نقش معلمان و استفاده از فناوری در آموزش پرداخته شده است. در ادامه به برخی از نظرات منتقدان و کارشناسان درباره آسیب‌های هر دوره اشاره می‌شود.

دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی؛ تمرکز بر توسعه زیرساخت‌ها: هرچند توسعه زیرساخت‌های آموزشی و افزایش ظرفیت‌ها مورد تحسین قرار گرفت، منتقدان معتقد بودند که کیفیت آموزش کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

عدم توجه به برنامه‌ریزی درسی؛ برخی منتقدان اعتقاد داشتند که در این دوره به محتوا و برنامه‌های درسی کمتر توجه شده و بیشتر به ساخت و ساز مدارس و دانشگاه‌ها پرداخته شده است.

در دوره ریاست جمهوری خاتمی؛ توجه به عدالت آموزشی: کارشناسان توجه به عدالت آموزشی و فرصت‌های برابر را مثبت ارزیابی کردند، اما برخی منتقدان معتقد بودند که این سیاست‌ها به درستی اجرا نشده و تفاوت‌های آموزشی بین مناطق مختلف همچنان وجود دارد.

در خصوص کیفیت فرهنگی و آموزشی، برخی منتقدان بر این باور بودند که تاکید زیاد بر برنامه‌های فرهنگی باعث کاهش تمرکز بر کیفیت علمی دروس شده است.

در دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد؛ طرح تحول بنیادین: هرچند این طرح از سوی برخی به عنوان یک حرکت مثبت دیده شد، بسیاری از منتقدان معتقد بودند که این طرح بدون برنامه‌ریزی دقیق و مشورت با متخصصان اجرا شده و مشکلات زیادی ایجاد کرده است.

درخصوص افزایش مدارس غیرانتفاعی هم برخی منتقدان افزایش تعداد مدارس غیرانتفاعی را باعث کاهش کیفیت آموزش در مدارس دولتی دانستند و نابرابری‌های آموزشی را تشدید کننده می‌دانستند.

در دوره ریاست جمهوری روحانی؛ توسعه فناوری در آموزش: توسعه فناوری و استفاده از ابزارهای نوین آموزشی، به ویژه در دوران کرونا، مورد تحسین قرار گرفت، اما منتقدان معتقد بودند که زیرساخت‌های لازم برای این تحولات به اندازه کافی فراهم نشده است.

درخصوص ارتقای کیفیت معلمان هم برخی منتقدان بر این باور بودند که برنامه‌های آموزشی برای معلمان کافی نبوده و همچنان مشکلاتی در کیفیت آموزش وجود دارد.

در دوره ریاست جمهوری رئیسی؛ تداوم طرح‌های قبلی: تداوم طرح تحول بنیادین مورد تحسین قرار گرفت، اما منتقدان معتقد بودند که اجرای این طرح‌ها نیاز به بازنگری و بهبود دارد.

به‌طور کلی، نظرات کارشناسان و منتقدان نسبت به هر دوره متفاوت بوده و هر دوره با چالش‌ها و دستاوردهای خاص خود روبه‌رو بوده است. از جمله نقدهای مشترک می‌توان به عدم توجه کافی به کیفیت آموزش، نابرابری‌های آموزشی و مشکلات در برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های آموزشی اشاره کرد. در عین حال، تلاش‌هایی برای بهبود شرایط آموزشی نیز در هر دوره صورت گرفته است که نیاز به تحلیل و بررسی دقیق‌تری دارند.

وعده‌های واقعی یا غیرواقعی

وعده‌های کاندیداهای ریاست جمهوری درخصوص آموزش و پرورش معمولاً از مهم‌ترین بخش‌های برنامه‌های انتخاباتی آن‌هاست، زیرا این بخش نقش اساسی در توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور دارد. در زیر به برخی از وعده‌های کاندیداهای فعلی ریاست جمهوری در خصوص آموزش و پرورش اشاره می‌شود:

محمدباقر قالیباف و مسعود پزشکیان به عنوان دو چهره برجسته در عرصه سیاست ایران، وعده‌های مختلفی در حوزه بهبود آموزش و پرورش داشته‌اند. در زیر به بررسی وعده‌های این دو کاندیدا در این حوزه می‌پردازیم:

محمدباقر قالیباف با سابقه‌ای در مدیریت شهری و نظامی، برنامه‌های مختلفی برای بهبود آموزش و پرورش مطرح کرده است:

افزایش بودجه آموزش و پرورش: قالیباف وعده داده است که بودجه آموزش و پرورش را افزایش دهد تا بتواند کیفیت آموزشی را بهبود بخشد و امکانات بهتری فراهم کند.

بهبود وضعیت معیشتی معلمان: افزایش حقوق و مزایای معلمان به منظور بهبود شرایط زندگی آن‌ها.

ارائه تسهیلات رفاهی و بیمه‌های تکمیلی برای معلمان.

توسعه زیرساخت‌های آموزشی: ساخت و نوسازی مدارس در مناطق محروم و ارتقای تجهیزات آموزشی.

استفاده از فناوری‌های نوین در آموزش و توسعه مدارس هوشمند.

ارتقای کیفیت آموزش: بازنگری و به‌روزرسانی محتوای درسی و تطبیق آن با نیازهای روز.

برگزاری دوره‌های آموزشی برای معلمان و ارتقای سطح علمی آن‌ها.

عدالت آموزشی: فراهم کردن امکانات آموزشی برابر در مناطق مختلف کشور. تمرکز بر کاهش نابرابری‌های آموزشی بین مناطق شهری و روستایی.

توجه به آموزش مهارت‌های زندگی و شغلی: افزودن دروس و برنامه‌های آموزشی مرتبط با مهارت‌های زندگی و شغلی به برنامه‌های درسی. تقویت مدارس فنی و حرفه‌ای و تشویق دانش‌آموزان به یادگیری مهارت‌های عملی.

وعده‌های مسعود پزشکیان

مسعود پزشکیان، با سابقه‌ای در حوزه بهداشت و درمان، نیز برنامه‌هایی برای بهبود آموزش و پرورش ارائه کرده است:

تمرکز بر عدالت آموزشی: توزیع عادلانه امکانات آموزشی و کاهش نابرابری‌ها.

ایجاد فرصت‌های برابر آموزشی برای همه دانش‌آموزان، بدون توجه به جنسیت، قومیت یا وضعیت اقتصادی.

ارتقای کیفیت آموزش: بهبود محتوای آموزشی و به‌روزرسانی برنامه‌های درسی با توجه به نیازهای جامعه.

ارتقای سطح علمی معلمان از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی و تخصصی.

توسعه زیرساخت‌های آموزشی: ساخت و نوسازی مدارس، به ویژه در مناطق محروم و کم‌برخوردار.

استفاده از فناوری‌های نوین در آموزش و توسعه زیرساخت‌های آموزش مجازی.

حمایت از معلمان: افزایش حقوق و مزایای معلمان به منظور بهبود شرایط معیشتی آن‌ها.

ارائه تسهیلات رفاهی و بیمه‌های تکمیلی برای معلمان.

تمرکز بر آموزش مهارت‌های زندگی و شغلی: توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و تشویق دانش‌آموزان به یادگیری مهارت‌های عملی. افزودن دروس مرتبط با مهارت‌های زندگی به برنامه‌های درسی.

حمایت از دانش‌آموزان با نیازهای ویژه: ایجاد و تقویت برنامه‌های آموزشی ویژه برای دانش‌آموزان با نیازهای خاص. ارائه خدمات مشاوره‌ای و حمایت‌های روانی برای دانش‌آموزان.

هر دو کاندیدا بهبود وضعیت آموزش و پرورش را یکی از اولویت‌های خود قرار داده‌اند. قالیباف بیشتر بر بهبود زیرساخت‌ها، عدالت آموزشی و ارتقای معیشتی معلمان تمرکز دارد، در حالی که پزشکیان به توزیع عادلانه امکانات آموزشی، ارتقای کیفیت آموزشی و حمایت از دانش‌آموزان با نیازهای ویژه تأکید می‌کند. هر دوی آن‌ها استفاده از فناوری‌های نوین و توسعه آموزش‌های مهارت‌محور را نیز در برنامه‌های خود گنجانده‌اند.

وعده‌های پورمحمدی و زاکانی

مصطفی پورمحمدی و علیرضا زاکانی به عنوان دو چهره برجسته در عرصه سیاست ایران، برنامه‌ها و وعده‌های خاص خود را در زمینه بهبود آموزش و پرورش ارائه کرده‌اند. مصطفی پورمحمدی با تجربه‌ای در حوزه‌های قضائی و اجرایی، برنامه‌های خود را برای بهبود آموزش و پرورش ارائه کرده است:

ارتقای کیفیت آموزشی؛ بازنگری در محتوای درسی: به‌روزرسانی و بازنگری محتوای درسی با هدف ارتقای کیفیت آموزشی و تطبیق با نیازهای روز.

آموزش معلمان: برگزاری دوره‌های آموزشی و ارتقای سطح علمی و تخصصی معلمان.

توسعه زیرساخت‌های آموزشی؛ ساخت و نوسازی مدارس: تمرکز بر ساخت و نوسازی مدارس به ویژه در مناطق محروم و کم‌برخوردار.

فراهم کردن تجهیزات آموزشی مدرن: استفاده از فناوری‌های نوین و تجهیزات مدرن در مدارس.

حمایت از معلمان؛ افزایش حقوق و مزایا: بهبود وضعیت معیشتی معلمان از طریق افزایش حقوق و مزایا. تسهیلات رفاهی: ارائه تسهیلات رفاهی و بیمه‌های تکمیلی برای معلمان.

عدالت آموزشی؛ توزیع عادلانه امکانات آموزشی: فراهم کردن امکانات آموزشی برابر در مناطق مختلف کشور. حذف نابرابری‌های آموزشی: تلاش برای کاهش تفاوت‌های آموزشی بین مناطق شهری و روستایی.

توسعه آموزش مهارت‌های زندگی و شغلی: افزودن دروس مرتبط با مهارت‌های زندگی: افزودن دروس و برنامه‌های آموزشی مرتبط با مهارت‌های زندگی و شغلی به برنامه‌های درسی.

تقویت مدارس فنی و حرفه‌ای: توسعه و تقویت مدارس فنی و حرفه‌ای و تشویق دانش‌آموزان به یادگیری مهارت‌های عملی.

وعده‌های علیرضا زاکانی

علیرضا زاکانی با تجربه‌ای در حوزه‌های سیاسی و علمی، برنامه‌های خود را برای بهبود آموزش و پرورش ارائه کرده است:

افزایش کیفیت آموزشی؛ بازنگری محتوای درسی: به‌روزرسانی محتوای درسی با توجه به نیازهای جامعه و تحولات علمی. آموزش و تربیت معلمان: برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی برای معلمان و ارتقای سطح علمی آن‌ها.

توسعه زیرساخت‌های آموزشی؛ ساخت و نوسازی مدارس: تمرکز بر ساخت و نوسازی مدارس و فراهم کردن تجهیزات آموزشی مدرن.

فناوری در آموزش: استفاده از فناوری‌های نوین و اینترنت پرسرعت در فرآیند آموزشی.

حمایت از معلمان؛ افزایش حقوق و مزایا: بهبود وضعیت معیشتی معلمان از طریق افزایش حقوق و مزایا. تسهیلات رفاهی: ارائه تسهیلات رفاهی و بیمه‌های تکمیلی برای معلمان.

عدالت آموزشی؛ توزیع عادلانه امکانات آموزشی: فراهم کردن امکانات آموزشی برابر در مناطق مختلف کشور. حذف نابرابری‌های آموزشی: تلاش برای کاهش تفاوت‌های آموزشی بین مناطق شهری و روستایی.

تمرکز بر آموزش مهارت‌های زندگی و شغلی؛ افزودن دروس مرتبط با مهارت‌های زندگی: افزودن دروس و برنامه‌های آموزشی مرتبط با مهارت‌های زندگی و شغلی به برنامه‌های درسی.

تقویت آموزش فنی و حرفه‌ای: توسعه و تقویت مدارس فنی و حرفه‌ای و تشویق دانش‌آموزان به یادگیری مهارت‌های عملی.

هر دو کاندیدا، مصطفی پورمحمدی و علیرضا زاکانی، بر بهبود کیفیت آموزشی، توسعه زیرساخت‌های آموزشی، حمایت از معلمان، عدالت آموزشی و آموزش مهارت‌های زندگی و شغلی تأکید دارند. هر دو برنامه‌های خود را بر اساس نیازهای فعلی نظام آموزشی ایران و با توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی کشور تنظیم کرده‌اند.

وعده‌های قاضی‌زاده و جلیلی

اگر بخواهیم به وعده‌های امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی و سعید جلیلی در خصوص بهبود وضعیت آموزش و پرورش در زمان انتخابات اخیر و مخصوصاً به اقدامات پیشنهادی آن‌ها برای مدارس و معلمان اشاره کنیم، می‌توان گفت: امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی و سعید جلیلی هر دو در زمان انتخابات اخیر وعده‌هایی برای بهبود وضعیت آموزش و پرورش ارائه دادند.

وعده‌های امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی؛ افزایش بودجه: وعده افزایش بودجه اختصاصی به آموزش و پرورش با هدف بهبود زیرساخت‌ها و تجهیزات مدارس. تربیت معلمان: طرح‌هایی برای بهبود کیفیت تربیت معلمان و افزایش حقوق و مزایای آنان. عدالت آموزشی: برنامه‌هایی برای ایجاد عدالت آموزشی و کاهش شکاف‌های موجود بین مناطق مختلف کشور.

وعده‌های سعید جلیلی: تمرکز بر آموزش حرفه‌ای: تأکید بر تقویت آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در مدارس برای افزایش مهارت‌های دانش‌آموزان. استقلال مدارس: برنامه‌هایی برای افزایش استقلال مدارس در مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی. بهره‌وری از فناوری: استفاده بیشتر از فناوری‌های نوین در آموزش و پرورش برای بهبود کیفیت آموزش.

برنامه‌های امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی برای بهبود وضعیت معلمان

امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی در زمان انتخابات اخیر برنامه‌هایی برای بهبود وضعیت معلمان ارائه داد که شامل موارد زیر بود:

افزایش حقوق و مزایا: قاضی‌زاده هاشمی وعده داد تا حقوق و مزایای معلمان را به طور قابل توجهی افزایش دهد تا بتوانند با انگیزه بیشتری به آموزش بپردازند و نیازهای مالی خود را بهتر تامین کنند. تربیت حرفه‌ای: وی برنامه‌هایی برای بهبود کیفیت تربیت معلمان و ارائه دوره‌های آموزشی مداوم برای ارتقای مهارت‌ها و دانش آن‌ها پیشنهاد داد.

ایجاد سیستم‌های ارزیابی: برنامه‌هایی برای ایجاد سیستم‌های منظم و منصفانه ارزیابی عملکرد معلمان و ارائه پاداش‌های متناسب با عملکرد آن‌ها در نظر گرفته بود. بهبود شرایط کاری: قاضی‌زاده هاشمی وعده داد تا شرایط کاری معلمان را بهبود بخشد، از جمله کاهش حجم کارهای اداری و فراهم کردن امکانات بهتر در مدارس. رفاه اجتماعی: او برنامه‌هایی برای ارتقای رفاه اجتماعی معلمان، از جمله بیمه‌های درمانی و تسهیلات مسکن داشت.

برنامه‌های سعید جلیلی برای توسعه فناوری در مدارس

سعید جلیلی در زمان انتخابات اخیر برنامه‌هایی برای توسعه فناوری در مدارس ارائه داد که شامل موارد زیر بود:

استفاده از فناوری‌های نوین: جلیلی تأکید داشت که باید از فناوری‌های نوین مانند کامپیوترها، تبلت‌ها و نرم‌افزارهای آموزشی به صورت گسترده در مدارس استفاده شود تا کیفیت آموزش بهبود یابد. تجهیز مدارس به ابزارهای دیجیتال: وی وعده داد تا تمامی مدارس به تجهیزات دیجیتال مورد نیاز، از جمله اینترنت پرسرعت و ابزارهای آموزشی مدرن مجهز شوند.

آموزش معلمان در زمینه فناوری: جلیلی برنامه‌هایی برای آموزش معلمان در زمینه استفاده از فناوری‌های نوین داشت تا آن‌ها بتوانند از این ابزارها در فرآیند تدریس بهره‌برداری کنند.

پلتفرم‌های آموزشی آنلاین: وی برنامه‌هایی برای توسعه و استفاده از پلتفرم‌های آموزشی آنلاین به منظور فراهم کردن دسترسی آسان به منابع آموزشی برای دانش‌آموزان در سراسر کشور داشت.

تشویق به نوآوری: جلیلی تأکید داشت که باید فرهنگ نوآوری در مدارس تقویت شود و دانش‌آموزان به استفاده خلاقانه از فناوری‌ها تشویق شوند.