درمان یبوست با روش های ساده، بدون نیاز به دکتر

یبوست یا خشکی مزاج به دفع سخت و خشک مدفوع گفته می‌شود که  بر اساس علل مختلفی رخ می‌دهد. شایع ‌ترین علل یبوست شامل کمبود فیبر در رژیم غذایی روزانه، کمبود مایعات و عدم ورزش است. برای تشخیص و درمان یبوست مزمن باید به پزشک مراجعه کرد؛ اما برای رفع خشکی مزاج مصرف غذاهای پرفیبر و نوشیدن آب فراوان توصیه می‌شود. عدم درمان این عارضه باعث می‌شود تا بیمار با مشکلات شدید در سیستم روده‌ای و هموروئید روبرو شود. 

علائم یبوست

علائم خشکی مزاج عبارتند از نیاز به باز کردن روده‌ها کمتر از حد معمول،مدفوع سفت و خشک با دردناک بودن دفع آن، سختی در دفع، وجود احساس عدم تخلیه کامل روده،خارش و سوزش مقعد است.

رژیم غذایی کم فیبر: از آن جایی که فیبر غیرقابل هضم است، حجم مدفوع را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود که به راحتی در امتداد دستگاه گوارش فشار داده شود. دو نوع گسترده از الیاف وجود دارند که شامل محلول و نامحلول هستند. فیبر محلول به نرم شدن مدفوع کمک می‌کند. منابع خوب فیبر محلول شامل حبوبات، میوه‌ها و سبزیجات هستند. فیبر نامحلول به مدفوع حجم می‌دهد و به حرکت سریع‌تر مدفوع در روده کمک می‌کند. منابع خوب فیبر نامحلول در سبوس گندم، نان‌های سبوس دار و غلات هستند.

آب ناکافی: فیبر موجود در مدفوع فقط با آب پر می‌شود. در صورت مصرف ناکافی آب، یبوست ممکن است در اثر یک رژیم غذایی با فیبر کم ایجاد شود.

فقدان ورزش منظم: زندگی کم تحرک یا محدودیت در حرکت به دلیل ناتوانی از علل شایع یبوست است.

به تعویق انداختن رفتن به دستشویی: نادیده گرفتن میل به رفتن به دستشویی به این معناست که آب بیشتری از مدفوع خارج می‌شود و دفع آنها را دشوار می‌کند. نادیده گرفتن منظم این میل ممکن است بدن را نسبت به سیگنال‌های معمولی برای رفتن به توالت حساس کند.

مصرف برخی از داروها: مانند مواد مخدر به ویژه کدئین، داروهای ضد افسردگی، مکمل‌های آهن، مسدود کننده‌های کانال کلسیم (ضدفشار خون، به ویژه وراپامیل) و آنتی اسیدهای غیر منیزیم به کاهش حرکات روده منجر می‌شوند.

بارداری: عملکرد هورمون‌ها، کاهش فعالیت و فشار رحم در حال رشد بر روی روده‌ها به این معنا هستند که یبوست در دوران بارداری شایع است.

مریم امینی،مدیر واحد ترجمان دانش و آموزش همگانی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه به طور کلی یبوست مشکل دفع مدفوع است، اظهار کرد: اگر عمل دفع کمتر از سه بار در هفته رخ دهد یا با دشواری همراه باشد، مبتلا به یبوست هستید.

وی با اشاره به اینکه مدفوع سفت و خشک نتیجه جذب آب بیش از حد روده بزرگ است افزود: به طور معمول، همانطور که غذا در طول روده بزرگ حرکت می‌کند، آب آن جذب می‌شود و مواد اضافی یا همان مدفوع تولید می‌شود، سپس انقباضات عضلانی مدفوع را به سمت راست روده می‌راند و تا زمانی که مدفوع به راست روده (رکتوم) برسد، بیشتر آب آن جذب شده و مدفوع را جامد می‌کند.

مدیر واحد ترجمان دانش و آموزش همگانی دانشگاه ادامه داد: هرگاه انقباضات عضلانی روده بزرگ آهسته یا کند باشد، مدفوع آرام‌تر در روده بزرگ حرکت می‌کند و در نتیجه آب بیشتری جذب می‌شود.

وی با بیان اینکه یبوست مشکل نسبتا شایعی است، توضیح داد: مطالعات انجام شده گواه این موضوع است که یبوست تا ۲۷ درصد در آمریکای شمالی،‌ ۱۷ درصد در اروپا و ۱۵ درصد در اقیانوسیه شایع است، در مطالعه‌ای که در ایران انجام شد نیز این آمار تا ۳۷ درصد گزارش شده است.

به گفته امینی کمبود فیبر در مواد غذایی، کم آبی بدن(در اثر نوشیدن ناکافی مایعات) و فقر حرکتی می‌تواند باعث ایجاد یبوست شود.

مدیر واحد ترجمان دانش و آموزش همگانی دانشگاه در ادامه به موارد دیگری که می‌تواند منجر به یبوست شود اشاره کرد و افزود: مواردی چون نادیده گرفتن میل به اجابت مزاج،‌ مصرف نادرست ملین‌ها،‌ تغییر در عادات یا شیوه زندگی (مانند سفر)، بارداری و سالمندی و همچنین ابتلا به سایر بیماری‌ها یا مصرف برخی داروها نیز ممکن است فرد را مبتلا به یبوست کند.

وی با اشاره به اینکه یبوست معمولا با تغییر در رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی یا با داروهای بدون نسخه درمان می‌شود، خاطرنشان کرد: با این حال‌ در برخی موارد ممکن است معاینه پزشک نیز ضروری باشد.

امینی با بیان اینکه یبوست طولانی مدت که یبوست مزمن نیز نامیده می‌شود، نیاز به مداخلات درمانی دارد اضافه کرد: توصیه اکید این است در صورت بروز این مشکل به پزشک مراجعه کنید.

نشانه‌های یبوست را بشناسید

مدیر واحد ترجمان دانش و آموزش همگانی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با بیان اینکه علاوه بر دفع کمتر از سه بار در هفته مدفوع سفت، خشک یا توده‌ای، زور زدن یا درد هنگام دفع مدفوع، احساس دفع نشدن تمام مدفوع،‌ احساس مسدود شدن رکتوم، احساس نفخ یا ناراحتی و سستی،‌ نیاز به استفاده از انگشت برای دفع مدفوع نیز از نشانه‌های یبوست است، هشدار داد: اگر دو علامت یا بیشتر از موارد ذکر شده به مدت سه ماه ادامه داشته باشد، مبتلا به یبوست مزمن شده‌اید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

امینی اضافه کرد: چنانچه نشانه‌های ابتلا به یبوست بیش از سه هفته طول بکشد، خونریزی از راست روده یا مشاهده خون روی دستمال توالت،‌ خون در مدفوع یا مدفوع سیاه رنگ،‌ سایر تغییرات غیرعادی در شکل یا رنگ مدفوع، شکم دردی که قطع نمی‌شود وکاهش وزن ناخواسته از مواردی است که باید فورا تحت نظر پزشک درمان شود.

به گفته وی غالبا یبوست را می‌توان از طریق تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی درمان کرد، از مهم‌ترین اقدامات پیشگیری و درمان یبوست اصلاح رژیم غذایی افزودن ۲۰ تا ۳۵ گرم فیبر غذایی در روز، افزودن غذاهایی مانند غلات کامل(سبوس دار) میوه‌ها و سبزی‌های پخته و خام در افزودن فیبر به رژیم غذایی است.

وی در ادامه منابع متوسط فیبردار در مواد غذایی را نام برد و گفت: انواع نان و غلات نان های سبوس دار‌، ذرت بو داده، سبزی‌هایی مثل  چغندر، کلم، کلم بروکلی، کلم،بروکسل، هویج، ذرت، لوبیا سبز، نخود سبز، کدو حلوایی، اسفناج، سیب زمینی با پوست، آووکادو، میوه‌ها مثل سیب با پوست، خرما، انبه، شلیل،پرتقال، گلابی، کیوی، توت فرنگی، تمشک، شاه توت، کشمش، آلو و انجیر خشک منابع مناسبی از فیبرها هستند.

امینی در ادامه با اشاره به این که می‌توانید مغزدانه‌ها و کره بادام زمینی را جایگزین‌های گوشت کنید ادامه داد: تمامی محصولات غذایی که با آرد تصفیه شده غلات تهیه شده‌اند مثل نان سفید و نان های فانتزی که فیبر ناچیزی دارند از جمله مواد غذایی منع شده در مبتلایان به یبوست است.

وی به افرادی که دچار یبوست‌اند توصیه کرد: نوشیدن حداقل شش لیوان آب در روز می‌تواند از یبوست پیشگیری کند؛ ضمن اینکه ماساژ آرام ناحیه معده عملکرد روده را بهبود بخشیده و همچنین ورزش مثل مانند پیاده‌روی و شنا در پیشگیری از یبوست بسیار موثر است.