گزارش «آرمان ملی» از تحولات در مذاکرات ایران و اروپا
آغاز دور جدید مذاکرات هسته‌ای
آرمان ملی- احسان اسقایی: ایالات متحده آمریکا همچنان با دوگانه «مذاکره یا جنگ» در حال ارسال پیام خود به جهان در ارتباط با پرونده هسته‌ای ایران است.
این سیاست را دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در رسانه‌ها جا انداخته و سعی دارد تهران را تحت فشار بگذارد. در مقابل، جمهوری اسلامی صراحتاً اعلام کرده که حاضر به مذاکره است اما نه مذاکره تحت فشار. این موضع واحد ایران، واکنشی به سیاست‌های اعمالی ترامپ محسوب می‌شود. به نظر می‌رسد تا زمانی که واشینگتن این فشارها را کنار نگذارد، تهران نیز بر سیاست خود در قبال مذاکرات هسته‌ای پافشاری خواهد کرد. از سوی دیگر، ترامپ دستوراتی برای تشدید فشار بر ناوگان‌های دریایی صادر کرده تا ایران نتواند نفت خود را به راحتی بفروشد. در همین راستا، برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که چین نیز در خرید نفت ایران با چالش‌هایی روبه‌رو شده است. با این حال، ترامپ در مصاحبه اخیر خود مدعی شد که نامه‌ای به رهبر انقلاب ایران ارسال کرده، اما این ادعا توسط مقامات ایرانی رد شده است. هم وزیر امور خارجه و هم سخنگوی وزارت خارجه تأکید کرده‌اند که چنین نامه‌ای به تهران نرسیده است.
**میانجی‌گرها در میدان
با توجه به موانعی که ترامپ در مسیر مذاکرات هسته‌ای ایجاد کرده، برخی کشورها، از جمله قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی، به تکاپو افتاده‌اند تا مسیر جدیدی برای ازسرگیری مذاکرات ایجاد کنند. یکی از این تلاش‌ها رایزنی‌های روسیه با آمریکا درباره برنامه هسته‌ای ایران است. مسکو اعلام کرده که مایل است نقش بیشتری در این پرونده ایفا کند. سفر اخیر وزیر امور خارجه روسیه به تهران نیز در همین راستا ارزیابی شده است، هرچند او به صراحت تأکید کرده که ایران و آمریکا باید مشکلات خود را از طریق مذاکره حل‌وفصل کنند. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، نیز در تازه‌ترین موضع‌گیری خود اعلام کرد که کرملین آماده است به یافتن راه‌حلی برای حل‌وفصل موضوع هسته‌ای ایران کمک کند. او گفت: «ما در حال برنامه‌ریزی برای گفت‌وگوهای جداگانه با آمریکا درخصوص برنامه هسته‌ای ایران هستیم.» همچنین روسیه احتمال داده که ایران در ازای لغو تحریم‌های غرب، برنامه هسته‌ای خود را محدودتر و شفاف‌تر کند. در همین حال، قطر نیز تلاش دارد نقشی در این میانجی‌گری ایفا کند. پس از میانجی‌گری موفقیت‌آمیز دوحه در آتش‌بس میان حماس و اسرائیل، مقامات قطری امیدوارند که بتوانند در پرونده هسته‌ای ایران نیز نقشی کلیدی داشته باشند. در گذشته نیز کشورهای عربی خلیج فارس زمینه برخی مذاکرات غیرمستقیم میان تهران و واشینگتن را در دوحه فراهم کرده بودند. مذاکراتی که به عنوان «گفت‌وگوهای کاهش تنش» شناخته شد و حتی توافق شد که طرفین در کارگروه‌های تخصصی به گفت‌وگو ادامه دهند. اما حمله ۷ اکتبر و تحولات پس از آن باعث شد این روند متوقف شود.
* اروپایی‌ها و اسنپ‌بک
در کنار روسیه و قطر، یکی از میانجی‌گران قدیمی مذاکرات ایران و آمریکا، یعنی تروئیکای اروپایی (فرانسه، آلمان و بریتانیا)، نیز تلاش دارد نقش موثری در روند مذاکرات ایفا کند. اگرچه در سال‌های اخیر به دلیل جنگ اوکراین و برخی تحولات داخلی ایران، روابط تهران و اروپا سرد شده بود، اما اخیراً چند دور گفت‌وگو میان طرفین برگزار شده و توافقاتی نیز برای پیشبرد مذاکرات صورت گرفته است. نخستین دور از این گفت‌وگوها در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل انجام شد و تاکنون دو دور دیگر از مذاکرات نیز برگزار شده است. به‌تازگی اعلام شده که دور جدید مذاکرات ایران و اروپا نیز در دستور کار قرار دارد. یکی از مسائل کلیدی در این مذاکرات، جلوگیری از اجرای مکانیزم ماشه (اسنپ‌بک) از سوی اروپایی‌هاست. ایران در تلاش است با مذاکره، مانع از فعال شدن این مکانیزم شود. با این حال، احتمال دارد که اروپایی‌ها، تحت تأثیر فشارهای آمریکا و تحولات ناتو و جنگ اوکراین، به استفاده از این اهرم برای اعمال فشار بر تهران فکر کنند. در همین زمینه، بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در پاسخ به پرسشی درباره احتمال فعال شدن مکانیزم ماشه از سوی اروپا گفت: «ما هیچ توجیهی برای فعال شدن این سازوکار نمی‌بینیم و معتقدیم که طرف‌های مقابل نیز به این جمع‌بندی رسیده‌اند که این موضوع نمی‌تواند به عنوان یک ابزار فشار مورد استفاده قرار گیرد.» او تأکید کرد که اروپایی‌ها از تبعات هرگونه اقدام در این زمینه آگاهی دارند. بقایی همچنین درباره روند گفت‌وگوهای ایران و اروپا اظهار داشت: «احتمالاً دور جدید این گفت‌وگوها در اواخر اسفندماه و پیش از پایان سال شمسی برگزار خواهد شد.» او افزود که این دور از مذاکرات، در سطح کارشناسی خواهد بود.
*چشم‌انداز مذاکرات
در شرایطی که فشارهای آمریکا بر ایران ادامه دارد و میانجی‌گری‌های بین‌المللی نیز به جریان افتاده، باید دید که آیا روند مذاکرات هسته‌ای بار دیگر به نتیجه خواهد رسید یا نه. در این میان، نقش روسیه، قطر و تروئیکای اروپایی در تعیین مسیر گفت‌وگوها حیاتی خواهد بود. از طرف دیگر، ایران همچنان بر موضع خود مبنی بر عدم مذاکره تحت فشار تأکید دارد و تلاش می‌کند مانع از فعال شدن مکانیزم ماشه شود. با این حال، تحولات اخیر نشان می‌دهد که مسیر دیپلماسی همچنان باز است و هرچند مذاکرات با موانع متعددی روبه‌رو است، اما احتمال مذاکرات با میانجی‌گری برای کاهش تنش‌ها همچنان وجود دارد. در هفته‌های آینده، رایزنی‌های فشرده دیپلماتیک ادامه خواهد داشت و نتیجه این مذاکرات، بر آینده پرونده هسته‌ای ایران و روابط تهران با غرب تأثیر بسزایی خواهد گذاشت.
ارسال نظر