امیدآفرینی از رویا تا واقعیت

دولتمردان هم تلاش دارند چه در ایام انتخابات و چه در روند فعالیت خود به‌نوعی رفتار کنند که هم سطح اعتمادآفرینی در جامعه را ارتقا دهند و هم کارنامه خوبی از خود برجای بگذارند. نکته‌ای که حداقل در ادوار اخیر از سوی دولت‌مردان ایرانی مشاهده نمی‌کنیم و هر دولتی به‌نظر ادامه دهند دولت گذشته خود است. در این مورد با یکی از جامعه‌شناس‌های سیاسی گفت‌وگو کرده‌ایم. دبیری‌مهر معتقد است امیدآفرینی در جوامع باید به‌نوعی باشد که شهروندان بتوانند روند مثبت امسال را با سال گذشته مقایسه کنند در غیر این صورت آنچه رخ می‌دهد در تضاد با امیدواری است. مشروح این مصاحبه را در ادامه می‌خوانید.

جامعه، نیازمند امید

امیر دبیری‌مهر، پژوهشگر جامعه‌شناسی سیاسی و رئیس موسسه پژوهشی اندیشه‌ و قلم در پاسخ به اینکه امیدآفرینی از سوی دولت‌‌ها چه ابزارهایی نیاز دارد و اینکه تنها در شعارها و سخنرانی‌ها به امید و اهمیت آن اشاره می‌شود، کفایت می‌کند یا اینکه جامعه نیاز به مشاهدات عینی دارد؟ به ‌خبرنگار «آرمان ملی» می‌گوید:‌ «اینکه باید امیدآفرینی شود و جامعه نیازمند امید به آینده است یک واقعیت زیستی است زیرا هیچ جامعه‌ای بدون امید زنده نخواهد بود و وضعیت غیرقابل پیش‌بینی را به‌وجود خواهد آورد. امید بدون برنامه، چشم‌انداز و بدون اقدامات اجرایی بیشتر یک خواب تعبیر نشدنی است و خودش به یاس و افسردگی دوچندان تبدیل خواهد شد. زمانی می‌توانیم جامعه را به امیدواری دعوت کنیم که جامعه در سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات اجرایی و تصمیم‌گیری‌های حساس و مهم نشانه‌های بهبود اوضاع را در آینده نزدیک، میان‌مدت و دور مشاهده کنند. از این مسیر می‌تواند جامعه را امیدوار کرد برای مثال در حوزه اقتصاد جامعه تحت فشارهای شدید اقتصادی هستند به‌خصوص در مورد مسائل معیشت ولی از سمت مسئولان دولتی می‌شنویم که آینده و چشم‌انداز کشور روشن است، مردم برچه اساسی باید این وعده‌ها و آینده‌بینی‌ها را باور کنند؟» او در همین مورد و با اشاره به وضعیت اقتصادی ادامه می‌دهد: «دولتی می‌تواند در شرایط دشوار امیدآفرین باشد که بگوید وضعیت تورمی و اقتصادی با سال گذشته چه تغییراتی مثبتی کرده است و اینکه در سال آینده این روند کاهش نرخِ تورم چگونه خواهد بود و ضمانت حرف این مسئول اقداماتی است که انجام می‌دهد و برای جامعه هم قابل لمس است. در این شرایط دولت هم توانسته در جامعه امیدواری ایجاد کند و هم توانسته به وضعیت اعتماد عمومی سروسامانی دهد. در این شرایط جامعه می‌گوید باتوجه به اینکه شرایط سختی داریم ولی روند در حال بهبود است ولی در کشور ما خبری از این اقدامات نیست و بررسی‌ها تنها تغییرات منفی را نشان می‌دهد.» این جامعه‌شناس سیاسی در همین مورد و با اشاره به توجه شهروندان به وعده‌های مسئولان می‌گوید:‌ «در حوزه سیاست‌خارجه که ارتباط مستقیمی با جذب سرمایه‌‌گذار خارجی دارد، شهروندان به‌جای توسعه اقتصادی در این حوزه با خاموشی‌ها، کم‌ گازی و... روبه‌رو می‌شوند و در ادامه هم تولید و بخش‌های صنعتی تعطیل شدند و همچنین مشاهده کردیم که حدود 40 روز مدارس تعطیل بودند. این موارد ضد تزریق امید به جامعه است. در مورد اینکه چگونه می‌توان به ‌جامعه امید تزریق کرد نیاز است دولت‌ها برنامه‌هایی طراحی کنند و آن را در دسترس شهروندان قرار دهند و براساس آن فعالیت‌‌های خود را ادامه دهند. راه‌حل برطرف کردن مشکلات خاموشی‌ها و کم گازی‌ها توسعه روابط بین‌المللی است تا در ادامه با سرمایه‌گذاری کشورهای خارجی بتوان کمبودها را جبران کرد و بعد از آن دیگر نگران توقف صنعت و تولید و تعطیلی مدارس نخواهیم بود». دبیری‌مهر با ارزیابی امیدآفرینی در کشورهای توسعه یافته و کمتر توسعه یافته اضافه کرد: «شهروندان چه در ایران و چه در هر کشور دیگری می‌گویند که می‌خواهند امید را از نزدیک لمس کنند و نشانه‌های امیدواری را مشاهده کنند اینکه کشور مشکل دارد و با بحران اقتصادی روبه‌رو است و... را همه جامعه به‌خوبی می‌‌داند و این‌ها طبیعی است تفاوت کشورهای توسعه یافته یا روبه‌توسعه و کشورهای کمترتوسعه یافته در این است که در کشورهای توسعه یافته مردم بهبود زندگی را در مقایسه با گذشته مشاهده می‌کنند و در ادامه به آینده امیدوار می‌شوند ولی اینکه امسال نسبت به سال گذشته وضعیت وخیم‌تر شود نمی‌‌تواند نشانه برای امیدواری باشد. حدود 20 سال پیش شهر «مکزیکوسیتی» یکی از آلوده‌ترن شهرهای دنیا بود، دولت مکزیک در همان روزها وعده داد که تا 10 سال آینده این شهر را با حدود 25 میلیون جمعیت به یکی از پاک‌ترین شهرهای جهان تبدیل خواهند کرد و مردم هم باتوجه به بهبود وضعیت هم امیدوارتر شدند و هم سطح اعتماد عمومی در این کشور افزایش یافت. حالا مکزیکوسیتی وضعیت خیلی خوبی از نظر وضعیت هوا دارد. وقتی که تنها با وعده‌های تبلیغاتی بخواهند از جامعه زمان خریداری کنند اثری از امیدواری در جامعه مشاهده نخواهیم دید. برای امیدآفرینی باید از شعار فاصله بگیریم.»

آینده روشن

مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور در اختتامیه جشنواره خوارزمی با تاکید بر اینکه باید از به آینده امیدوار باشیم تا بحران‌ها و چالش‌های کشور را برطرف کرد، گفت: «باید بهترین ایده‌ها را به کار بگیریم و با تمام توان برای رسیدن به اهداف خود تلاش کنیم. اگر امید داشته باشیم، می‌توانیم آینده‌ای روشن برای کشور رقم بزنیم. بدون امید، جامعه دچار بحران‌های انباشته‌شده و غیرقابل حل خواهد شد. ما باید تحقیق کنیم، مشکلات را شناسایی کنیم و برای حل آنها اقدام نماییم. این امر با تلاش و همت شما امکان‌پذیر است. باید بتوانیم نگاهی جامع به علم و دانش در تمامی رشته‌ها داشته باشیم و از ظرفیت اساتید برای حل مشکلات کشور بهره ببریم. اگر قرار است مشکل مملکت حل شود، این کار توسط کسانی انجام خواهد شد که درد مردم دارند، می‌فهمند و اراده حل مساله و مشکل را دارند».