عجیب‌ترین کارشکنی‌ها در مسیر بزرگ‌ترین خصوصی‌سازی کشور

این واگذاری که پس از مدت‌ها تلاش و چالش به ثمر نشست، به اعتقاد بسیاری از کارشناسان می‌تواند سرآغازی برای تحولی جدی در صنعت خودروسازی کشور باشد. این اقدام که از مدت‌ها پیش مورد تأکید مقامات ارشد جمهوری اسلامی ایران، به‌ویژه مقام معظم رهبری، بوده است، در نهایت در دولت چهاردهم به ریاست پیشکیان و تاکید همتی، وزیر اقتصاد به سرانجام رسید. هرچند این رویکرد با سنگ اندازی‌ها و مانع تراشی‌های فراوان افراد ذینفع در دولتی باقی ماندن این شرکت بزرگ خودروسازی همراه بود اما در نهایت با اهتمام همه‌جانبه بر این امر عملیاتی شد.

مخالفت‌ها و چالش‌ها

به گزارش «آرمان ملی»، اجرای اصل 44 وخصوصی سازی واقعی، تاکنون باوجود تلاش و تاکید صورت گرفته از سوی مقام معظم رهبری و همچنین دولتهای مختلف، سرانجام با اهتمام دولت چهاردهم به بار نشست و سهام بزرگ‌ترین شرکت خودروساز ایرانی در مراسمی در سالن ساپکو در کیلومتر 12 جاده کرج به بار نشست و به این ترتیب آبی پوشان این بنگاه بزرگ اقتصادی به کنسرسیومی از بخش خصوصی با ویژگی‌هایی چون اهلیت داشتن، عملکرد مطلوب مالی، تجاری در حیطه فعالیت خود و... واگذار شد. اما همزمان با جدی‌تر شدن انجام این رویکرد در چند ماهه اخیر، مخالفان این طرح که برخی از فعالان در لایه‌های حاکمیتی یا بعضی از دلالان در این صنعت بودند، اقدامات متعددی برای عدم اجرای این رویکرد انجام دادند که آن هم در نوع خود بی‌سابقه بود. یکی از این موارد مربوط به مدیریت فعلی ایران‌خودرو بود که در آستانه برگزاری جلسه واگذاری سهام، با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که به دلیل نرسیدن تعداد اعضا به حد نصاب، مجمع برگزار نخواهد شد، که البته در نهایت معلوم شد این ادعا صحت نداشت و جلسه واگذاری به‌طور کامل برگزار شد. قطعی برق، دخالت در توزیع برگ رای و در نهایت بستن درب محوطه مربوط به مدیریت از سوی مدیرعامل سابق از جمله بی‌اخلاقی‌هایی است که صورت گرفته که به اعتقاد تحلیلگران خود حکایت از تعدد تخلفات احتمالی در حوزه‌های مختلف دارد که بیانگر ضرورت خصوصی‌سازی جهت رهایی از باندبازی و تبانی‌های پشت پرده در این بخش است.

ورود کنسرسیوم

در این واگذاری، کنسرسیوم بخش خصوصی با حضور شرکت کروز موفق شد سه کرسی از سهام مدیریتی ایران‌خودرو را به دست آورد. این اقدام به‌عنوان بزرگ‌ترین رویداد خصوصی‌سازی صنعت خودرو پس از مدت‌ها رکود در این حوزه شناخته می‌شود و نقطه عطفی در اصلاح ساختار اقتصادی و صنعتی کشور به شمار می‌آید. به اعتقاد صاحبه‌نظران، با تحقق این واگذاری، امید می‌رود که مدیریت جدید بتواند با کاهش تصدی‌گری دولتی و افزایش بهره‌وری، مسیر تازه‌ای برای توسعه صنعت خودروسازی ایران ترسیم کند. این دستاورد مهم گامی اساسی در مسیر شفافیت و رقابتی‌تر شدن فضای اقتصادی کشور محسوب می‌شود.

 بهبود بهره‌وری

بخش خصوصی که در این فرآیند نقش کلیدی داشت، متعهد شده است زیان‌دهی مستمر ایران‌خودرو را متوقف کرده و به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید بپردازد. به گفته نمایندگان کنسرسیوم بخش خصوصی، مشکلاتی همچون عدم توانایی در کاهش قیمت خودرو و ارائه محصولات باکیفیت ناشی از مدیریت ناکارآمد دولتی در این مجموعه بوده است. بر این اساس پیش‌بینی می‌شود که شرکت‌های خصوصی که پیش‌تر عملکرد موفقی در حوزه خودروسازی داشته‌اند، بتوانند کیفیت و کمیت محصولات ایران‌خودرو را به‌طور چشمگیری افزایش دهند. این اقدام می‌تواند از هدررفت منابع انسانی و مالی جلوگیری کرده و مسیر تازه‌ای برای رشد این صنعت رقم بزند. کارشناسان معتقدند که این واگذاری فرصتی ارزشمند برای آغاز روند خصوصی‌سازی دیگر شرکت‌های دولتی ناکارآمد است. تجربه موفق ایران‌خودرو می‌تواند الگویی برای ارتقای مدیریت و بهره‌وری در سایر صنایع باشد و گامی بزرگ در جهت بهبود فضای اقتصادی کشور بردارد. کارشناسان معتقدند که این واگذاری فرصتی ارزشمند برای آغاز روند خصوصی‌سازی دیگر شرکت‌های دولتی ناکارآمد است. تجربه موفق ایران‌خودرو می‌تواند الگویی برای ارتقای مدیریت و بهره‌وری در سایر صنایع باشد و گامی بزرگ در جهت بهبود فضای اقتصادی کشور بردارد.

ترکیب هیات‌مدیره

با وجود تمامی این حواشی و به هر نحوی که بود، انتخابات اعضای جدید هیات‌مدیره برگزار و ترکیب تازه‌ای برای مدیریت این خودروساز مشخص شد. بر اساس نتایج این انتخابات، کنترل ایران‌خودرو به کنسرسیوم بخش خصوصی (متعلق به گروه کروز) رسید. اعضای جدید هیات‌مدیره شامل، شرکت خدمات گستر صبا انرژی (صندوق بازنشستگی)، شرکت سرمایه گنجینه ایرانیان (متحدان گروه به‌همن و کروز)، شرکت بهینه‌سازان به‌همن (متحدان گروه به‌همن و کروز)، شرکت اعتبار آفرین (متحدان گروه به‌همن و کروز)، شرکت مدیریت سرمایه‌گذاری ملی ایران (ونیکی) اعلام شدند. با این تغییرات، کنسرسیوم کروز که از مدت‌ها پیش به‌عنوان یکی از گزینه‌های اصلی تصاحب ایران‌خودرو مطرح بود، توانست اکثریت هیات‌مدیره را در اختیار بگیرد. پس از اعلام نتایج انتخابات، کنسرسیوم سهامداران بخش خصوصی بیانیه‌ای صادر کرد و تأکید داشت که بهبود کیفیت محصولات ایران‌خودرو را در اولویت خود قرار خواهد داد. مدیران جدید اعلام کردند که هدف آن‌ها ارتقای جایگاه ایران‌خودرو و بهبود رضایت مشتریان است. اما همچنان این سؤال مطرح است که آیا این تغییرات منجر به تحول واقعی در صنعت خودرو خواهد شد یا صرفاً یک جابه‌جایی قدرت میان گروه‌های اقتصادی پرنفوذ بوده است؟ اسامی اعضای هیات‌مدیره جدید ایران خودرو به نیابت از چهار عضو حقوقی که در مجمع عمومی روز گذشته انتخاب شدند، اعلام شد. جمشید ایمانی، یوسف الهی شکیب، عادل پیرمحمدی و حامد نائیجی، اعضای جدید هیات‌مدیره ایران خودرو هستند که به زودی در اولین جلسه هیات‌مدیره برای انتخاب مدیرعامل ‌جدید این بزرگ‌ترین خودروساز کشور تصمیم‌گیری خواهد شد. در اولین جلسه رسمی هیات‌مدیره، عادل پیرمحمدی به عنوان مدیرعامل جدید ایران‌خودرو انتخاب شد. تحلیلگران امیدوارند این واگذاری سرآغازی برای خصوصی کردن دیگر شرکت‌های خصوصی ناکارآمد در کشور باشد تا با بهره‌گیری از الگوی موفق خصوصی کردن ایران خودرو، زمینه رونق و بهره‌وری از امکانات مطلوب مالی و انسانی در بخش‌های مختلف مهیا شود.

بازیگران آشنا

بابک صدرایی، کارشناس صنعت خودرو ابعاد مختلف این واگذاری را بررسی کرد و گفت: در وضعیت کنونی اقتصاد ایران، نباید تحول شگرف و سریع در ایران‌خودرو را انتظار داشت. به گفته او، در کشوری که ساختارهای اقتصادی و سیاسی به‌شدت بر عملکرد بنگاه‌های اقتصادی تأثیر می‌گذارند، تنها گروه‌هایی می‌توانند وارد بازی مدیریت شرکت‌های بزرگ شوند که شناخت کافی از قواعد و مناسبات پشت‌پرده صنعت خودرو داشته باشند. او ادامه داد: انتظار ورود یک جریان کاملاً جدید به مدیریت ایران‌خودرو، دور از واقعیت است، زیرا هر فرد یا نهادی که قصد خرید این شرکت را داشته باشد، باید درکی عمیق از ساختار موجود و چالش‌های آن داشته باشد. صدرایی درباره اینکه «واگذاری ایران‌خودرو به کروز خوب است یا بد؟» گفت: بستگی به این دارد که این گروه تا چه حد بتواند در چارچوب محدودیت‌های موجود، عملکرد مؤثری داشته باشد، اما در هر صورت نباید انتظار داشت که این تغییرات به‌سرعت اثرات خود را نشان دهند. وی افزود: ایران‌خودرو طی سال‌ها در یک بازار مهندسی‌شده رشد کرده و دولت نقش کلیدی در حفظ و توسعه آن داشته و ورود هر سرمایه‌گذار جدیدی به این مجموعه، چالش‌هایی مانند اصلاح ساختار سازمانی، تعدیل نیروهای مازاد، افزایش بهره‌وری و انعقاد قراردادهای جدید بین‌المللی را به همراه دارد و در شرایطی که نرخ ارز در سطوح بالایی قرار دارد، انعقاد قرارداد با خودروسازان خارجی و ارتقای فناوری تولید کار آسانی نیست.

به گفته نمایندگان کنسرسیوم بخش خصوصی، مشکلاتی همچون عدم توانایی در کاهش قیمت خودرو و ارائه محصولات باکیفیت ناشی از مدیریت ناکارآمد دولتی در این مجموعه بوده است

مناقشات کروز

صدرایی درباره واگذاری ایران‌خودرو به شرکتی که دارای پرونده قضائی است، عنوان کرد: گفته می‌شود که کروز دارای پرونده قضائی است، اما تنها مرجع رسمی برای بررسی این موضوع، قوه قضائیه است و تصمیم‌گیری درباره صحت یا سقم این ادعاها بر عهده این نهاد است. این کارشناس صنعت خودرو خاطرنشان کرد: هر تغییری در صنعت خودرو، منافع گروهی را تأمین کرده و در مقابل، منافع گروهی دیگر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ازاین‌رو، همواره موافقت‌ها و مخالفت‌هایی پیرامون چنین واگذاری‌هایی شکل می‌گیرد که بخشی از آن ناشی از دغدغه‌های واقعی و بخشی دیگر برآمده از منافع اقتصادی و سیاسی است. او افزود: ساختار صنعت خودرو طی دهه‌های گذشته به این شکل درآمده و اکنون اگر قرار بر اصلاح باشد، باید بررسی کرد که آیا این واگذاری می‌تواند به بهبود شرایط منجر شود یا خیر. صدرایی تصریح کرد که در بسیاری از مواقع، دست زدن به ساختارهای قدیمی، نه‌تنها مشکلات را حل نمی‌کند، بلکه بحران‌های جدیدی را به وجود می‌آورد و در برخی مواقع اگر وضعیت اقتصادی کشور در شرایط مطلوبی قرار نداشته باشد، تغییر در ساختارهای کلان صنعت خودر می‌تواند چالش‌های بیشتری را ایجاد کند.

آینده خصوصی‌سازی

صدرایی درباره واگذاری ایران‌خودرو به کروز اظهار کرد: اگر قرار باشد واگذاری ایران‌خودرو به کروز، یک خصوصی‌سازی واقعی باشد، می‌توان به آن امیدوار بود. اما اگر این واگذاری نیز مانند بسیاری از واگذاری‌های گذشته باشد، نباید انتظار تغییرات اساسی را داشت. وی یادآور شد: حتی در خوش‌بینانه‌ترین سناریو نیز نباید انتظار داشت که ایران‌خودرو به یک خودروساز در سطح بین‌المللی تبدیل شود. تنها چیزی که ممکن است رخ دهد، بهبود نسبی شرایط در مقایسه با وضعیت فعلی است. قرار نیست ایران‌خودرو ناگهان به یک خودروساز پیشرو تبدیل شود، اما اگر روند جدید بتواند بهره‌وری را افزایش دهد و کیفیت محصولات را ارتقا ببخشد، می‌توان این تغییر را مثبت ارزیابی کرد.

نقش دولت بعد از واگذاری

صدرایی در پاسخ به اینکه آیا این واگذاری منجر به کاهش تصدی‌گری دولت می‌شود، تشریح کرد: تا زمانی که اقتصاد ایران به یک بازار آزاد و رقابتی نرسد، دولت همچنان در بزنگاه‌های حساس برای کنترل قیمت‌ها و تنظیم بازار مداخله می‌کند و حتی اگر شدت این مداخلات کاهش یابد، اصل آن همچنان باقی می‌ماند. او اضافه کرد: دولت به‌جای مداخله مستقیم باید بسترهای لازم برای رشد صنایع فراهم کند. در کشورهای دارای اقتصاد مدرن، دولت نقش حامی را ایفا می‌کند. اگر ایران قصد دارد صنعت خودروی خود را متحول کند، باید به این سمت حرکت کند و اجازه دهد رقابت واقعی شکل بگیرد.

نه تحول فوری!

صدرایی تاکید کرد که اصلاحات در چنین مجموعه‌هایی نیازمند زمان، شرایط اقتصادی مساعد و مدیریت کارآمد است و اگر قرار باشد این واگذاری به معنای واقعی خصوصی‌سازی باشد، می‌توان در بلندمدت به بهبودهایی امید داشت، اما اگر این روند خصولتی‌سازی باشد، این تغییر تنها در سطح مالکیت باقی می‌ماند و مشکلات بنیادین صنعت خودرو همچنان پابرجا است.