نه چند قطبی؛ نه رقابتی

هر چند که از همان ابتدا مشخص بود که چیزی حدود 90 درصد از این افراد از سوی شورای نگهبان ردصلاحیت خواهند شد و تعدادی کمتر 10 نفر به رقابت‌های انتخاباتی وارد خواهند شد. اما گمانه‌زنی‌های مختلفی در خصوص نوع مواجهه حاکمیت و مشخصا شورای نگهبان با مساله انتخابات  و کاندیداها وجود داشت تا قدر مسلم بر مبنای آرا و نظرات خود مبنتی بر فضای جامعه یک سناریو را پیش ببرند. سناریو نخست؛ انتخابات رقابتی بر مبنای مشارکت حداکثری بود که بر این اساس با تایید صلاحیت چهره‌های تاثیرگذار حاضر در انتخابات مثل اسحاق جهانگیری، علی لاریجانی  و برخی چهره‌های دیگر شرایط برای حضور مردم پای صندوق‌های رای و مشارکت حداکثری فراهم شود. بر مبنای این سناریو جریان‌‌های سیاسی مثل اصلاح‌طلبان نیز فعال می‌شدند و با ایجاد موج در جامعه می‌توانستند با وعده‌های قابل تحقق کاندیداها مردم را برای مشارکت در انتخابات  ترغیب کنند. سناریوی دوم؛ سناریوی تکرار انتخابات 92 یا 84 بود که با تایید تعداد بالایی  از کاندیداهای مطرح شرایط را برای حضور همه سلیقه‌ها فراهم کنند و در رقابت‌های انتخاباتی مشخص شود کدام چهره به پاستور راه خواهد یافت. اما سناریوی سوم مدل انتخابات 1400 بود که در یک انتخابات حداقلی صرفا چهره‌هایی به میان می‌آمدند که چندان هیجان و موجی در جامعه ایجاد نکنند و انتخاباتی در آرامش کامل را پیش ببرند. دقیقا مثل انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم که  شهید سیدابراهیم رئیسی به‌عنوان کاندیدای اصلی و واحد اصولگرایان و سایر گزینه‌های حاضر نیز در جایگاه نامزدهای پوششی او وارد عرصه انتخابات شدند. در طرف مقابل نیز  دو چهره بی‌خطر اصلاح‌طلب تایید شدند تا نشان دهند که چهره‌های غیراصولگرا نیز در انتخابات حاضر هستند. حال اینکه گمانه‌زنی‌ها در این انتخابات از احتمال حضور و تایید چهره‌هایی چون جهانگیری و لاریجانی خبر می‌داد، اما در نهایت آنچه در قالب گزینه‌های تایید صلاحیت شده ازسوی شورای نگهبان اعلام شد نشان داد که بنابر ادامه رویکرد سابق مبتنی بر انتخابات 1400 است.

* تایید صلاحیت شده‌ها

مشخصا از زمان پایان ثبت‌نام‌ها و آغاز بررسی صلاحیت‌ها از سوی شورای نگهبان گمانه‌زنی‌هایی در خصوص چهره‌های تایید صلاحیت شده مطرح می‌شد و هر کسی از ظن خود افرادی که در رقابت‌های انتخاباتی حاضر خواهند بود را مطرح می‌کرد. این در حالی است شنبه مهلت 5 روزه شورای نگهبان برای اعلام نام تایید صلاحیت‌شدگان به پایان رسید و طحان نظیف، سخنگوی شورای نگهبان نیز استفاده از مهلت قانونی 5 روز دوم را برای بررسی بیشتر شورای نگهبان مطرح کرد. اما به فاصله 24 ساعت ظهر روز گذشته اسامی تایید صلاحیت شده‌ها از سوی شورای نگهبان به وزارت کشور رسید و بالاخره با اعلام اسامی رسمی از سوی وزارت کشور گمانه‌زنی‌ها پایان یافت. بر مبنای اعلام وزارت کشور مسعود پزشکیان، امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، محمدباقر قالیباف، علیرضا زاکانی، سعید جلیلی و  مصطفی پورمحمدی، 6 نفری هستند که از سوی شورای نگهبان تایید صلاحیت شده‌اند و در انتخابات حاضر خواهند بود. اما نکته جالب توجه عدم تایید صلاحیت علی لاریجانی و اسحاق جهانگیری است که در نوع خود قابل تامل است. چه اینکه به نظر می‌رسید با توجه به سابقه ردصلاحیت این دو از سوی شورای نگهبان در انتخابات پیشین  ریاست جمهوری حضور در این دوره با پالس مثبت یا چراغ سبزی از سوی حاکمیت بوده باشد، اما جای تعجب است که چرا با وجودی که مقام معظم رهبری در انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم که علی لاریجانی ردصلاحیت شد خطاب به شورای نگهبان گفتند که در حق برخی کسانی‌که احراز صلاحیت نشدند جفا شد؛ باز هم در این دوره علی لاریجانی از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شده است؟ یا از سوی دیگر چطور می‌شود مسعود پزشکیان که در انتخابات مجلس دوازدهم از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شد و طی فعل و انفعالاتی دوباره تایید صلاحیت شد و پس از حضور در انتخابات  از مقام معظم رهبری برای بازگشت به انتخابات تشکر کرد در این دوره از سوی شورای نگهبان تایید صلاحیت شود؟ یا حجت‌الاسلام پورمحمدی که در انتخابات مجلس خبرگان از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شده بود چگونه و با کدام رویکرد در انتخابات ریاست جمهوری تایید صلاحیت شده است. آنچه مسلم است با این رویکرد حداقلی شورای نگهبان در تایید صلاحیت‌ها  نمی‌توان انتظار انتخاباتی رقابتی داشت و  مشخص است که درصددند انتخابات 1400 را تکرار کنند. چرا که نه جلیلی و زاکانی  و قاضی‌زاده هاشمی توانایی ایجاد انتخاباتی رقابتی دارند  نه قالیباف و پور محمدی و پزشکیان می‌توانند جامعه را برای حضور در انتخابات ترغیب کنند و صرفا شاهد یک رقابت درون اصولگرایی خواهیم بود. هر چند که برخی معتقدند مسعود پزشکیان می‌تواند پدیده این انتخابات باشد و شرایط را به نفع خود تغییر دهد، اما این مساله نیز خیلی دور از دسترس است.

* آنها که رد شدند

معرفی 6  تایید صلاحیت شده انتخابات ریاست جمهوری این پیام را برای همه نامزدها داشت که  در همین ایستگاه باید با انتخابات خداحافظی کنند. چهره‌های برجسته‌ای مانند علی لاریجانی (مشاور مقام معظم رهبری)، اسحاق جهانگیری (معاون اول دولت‌های یازدهم و دوازدهم)، محمود احمدی‌نژاد (رئیس دولت‌های نهم و دهم) و جمعی از وزرای دولت‌های پیشین و کنونی که در این انتخابات ثبت‌نام کرده بودند. هر چند که روز گذشته پیش از اعلام نفرات تایید شده تعدادی از نامزدها نیز کناره‌گیری خود را اعلام کرده بودند.  بر اساس اعلام سخنگوی ستاد انتخابات کشور  بر اساس قانون انتخابات با اعلام اسامی داوطلبان انتخابات، تبلیغات نامزدها از روز گذشته آغاز  و تا ۲۴ ساعت قبل از شروع اخذ رأی یعنی ساعت ۸ صبح پنج‌شنبه ۷ تیر ادامه دارد.

*بازگشت با حکم حکومتی؟

انتظار می‌رفت که  با توجه به شرایط کشور  و نارضایتی‌های موجود و وضعیت اقتصادی کشور شورای نگهبان علی لاریجانی (مشاور مقام معظم رهبری) یا حتی اسحاق جهانگیری را تایید صلاحیت کند  تا بارقه‌ای از امید در جامعه بر ای حضور در انتخابات پیش رو پدید آید. اما عدم احراز صلاحیت آنها باعث شد تا مشخص شود احتمالا قرار نیست انتخابات رقابتی را شاهد باشیم. این در حالی است که لاریجانی روز گذشته هیچ واکنشی به این مساله نداشت و حتی بیانیه اعتراضی نسبت به رد صلاحیتش نیز از سوی دفتر وی تکذیب شد. برخی معتقدند که با وجود نوع حضور لاریجانی در انتخابات شاید باردیگر شاهد حکم حکومتی از سوی مقام معظم رهبری برای بازگشت لاریجانی به عرصه انتخابات باشیم. چنانکه ایشان در انتخابات ریاست جمهوری نهم در سال 84 نیز با حکم حکومتی محسن مهرعلیزاده و مصطفی معین را که رد صلاحبت شده بودند به رقابت‌های انتخاباتی بازگرداندند. باید منتظر ماند و دید چنین اتفاقی خواهد افتاد یا اینکه انتخابات با همین نفرات به پیش خواهد رفت.