چرا تصمیمی برای رفع فیلتر گرفته نمی‌شود؟

*روایتی از مواجه دولت‌ها با فیلترینگ

تلگرام، واتساپ، اینستاگرام و برخی دیگر از شبکه‌های اجتماعی مدت‌هاست که فیلتر هستند. فیلترینگ از سال 87 آغازشد اما درآن مقطع شبکه‌های اجتماعی به وسعت امروز نبود و نخستین شبکه اجتماعی اورکات بود که امروز تعداد محدودی این شبکه را به خاطر دارند و زود فراموش شد. اولین دوره مسدودسازی اینترنت در زمان محمود احمدی‌نژاد بود. نشانه‌های این مساله از سال ۱۳۸۷ آغاز شد و فیلترینگ در حالی صورت گرفت که شرایط کشور آرام بود و بحرانی برای بهانه فیتلرشدن تا آن لحظه وجود نداشت. در سال 88 مسدودسازی شبکه‌های مجازی مانند یاهومسنجر، جی‌تاک و وردپرس روند سریع‌تری به خود گرفت. جالب اینجاست که فیلترینگ جدی از دولت احمدی‌نژاد آغاز شد اما او در سال پایانی دولتش مدعی شد: «طرحی درست کردند که فضای مجازی را محدود کنند. اجازه تجمع که نمی‌دهید، مردم رسانه‌ای هم ندارند، در انتخابات هم که می‌آیند و حرفشان را با رای ندادن یا رای باطله یا رای دادن می‌زنند، آن را هم گوش نمی‌کنید؛ حالا می‌خواهید فضای مجازی را هم ببندید؟» دولت روحانی شعار استفاده آزاد از فضای مجازی را داشت چنانکه رئیس دولت یازدهم در ابتدی ریاست جمهوری‌اش گفت: «فضا باز شود، به ضرر کسی نخواهد بود؛ فضای دانشگاه، فضای شهر، فضای کشور، فضای رسانه مجازی و فضای اینترنت را آن‌قدر امنیتی نکنیم.» اما زمان زیادی طول نکشید که «وی‌چت» در سال 92 فیلتر شد. پس از آن  لاین وایبر در سال 93  به سرنوشت وی چت دچار شدند. سیگنال و کلاب‌هاوس نیز از جمله آخرین شبکه‌های فیلترشده در دولت روحانی هستند. در زمان روحانی تلگرام هم فیلتر شد. اکنون ابراهیم رئیسی بر سر کار است و جملات او درباره فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی فراموش نمی‌شود: «خود من در فضای مجازی هستم و دو میلیون فالوور دارم و خیلی از مسائل از این طریق به من می‌رسد.» ظاهرا آنچه رئیسی گفت تداوم دارد و دولتمردان و سیاسیون حامی دولت و نمایندگان مجلس کماکان از شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده استفاده می‌کنند.

*تناقض در گفتار و رفتار فیلتری!

نکته قابل تامل رفتار متناقض  برخی دولتمردان است. به‌عنوان نمونه سخنگوی دولت بارها پیام خود را از طریق توئیتر منتشر کرده اما در عین حال می‌گوید:«پلتفرم‌های واتساپ و تلگرام که تحت حمایت دولت آمریکا هستند و ادعا می‌کنند استاندارد دارند یک مرتبه استاندارد خودشان را نقض کرده و از اغتشاشات و اقدامات تروریستی حمایت می‌کنند و آموزش ساخت و استفاده از کوکتل مولوتف و صحنه بریده شدن گلوی یک سرباز را منتشر می‌کنند.» قابل تامل‌تر از آن فعالیت وزیر ارتباطات در توئیتر است. زارع‌پور در اردیبهشت، در پاسخ به اینکه «اگر تصمیم‌گیری درباره رفع فیلتر تلگرام، واتساپ و اینستاگرام به او سپرده شود آیا امروز موافق رفع فیلتر است، اظهار کرده که «نه؛ موافق نیستم» وزیر اقتصاد هم مانند برخی دیگر از اعضای کابینه رئیسی پیام‌های خود را از طریق توئیتر منتقل می‌کند. شاید وزیر خارجه بیش از سایر دولتمردان رئیسی از توئیتر استفاده می‌کند که دلیلش رساندن پیام‌ها به خارج مرز است. شبکه‌های داخلی این قابلیت را ندارند و امیرعبداللهیان برای رساندن مواضع ایران از توئیتر استفاده می‌کند. چندی پیش فعالیت رئیسی درشبکه‌های فیلتر شده را تکذیب شد اما اینستاگرامش تیک‌آبی دریافت کرد. همزمانی این اتفاق با فیلترینگ این شبکه اجتماعی و محدودشدن دسترسی عموم کاربران ایرانی به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، انتقادهای بسیاری را به سمت رئیس‌جمهور دولت سیزدهم روانه کرده بود. نمایندگان مجلس هم از یک‌سو در شبکه‌های اجتماعی حضور دارند و از سوی دیگر به بررسی  طرح صیانت ازفضای مجازی می‌پردازند. از سوی دیگر سخنگوی سابق شورای نگهبان هم از فعالان شبکه‌های اجتماعی بود. سال 97 عباسعلی کدخدایی با خبرگزای پانا مصاحبه کرد و به او گفته شد:«شما از فضای توئیتر استفاده می‌کنید و توئیتر برای مردم عادی فیلتر است، این تناقض ایجاد می‌کند.» و کدخدایی چنین واکنش نشان داد:«یک امکانی هست و ما داریم از آن استفاده می‌کنیم. امکانش نباشد، استفاده نمی‌کنیم. یک زمانی تلگرام بود من از تلگرام استفاده می‌کردم الان گفتند، نمی‌شود من هم استفاده نمی‌کنم.»

*مردم نامحرم هستند؟

مشخص نیست وقتی اکثر دولتمردان، نمایندگان مجلس و سایر مسئولان از شبکه‌های اجتماعی مانند توئیتر استفاده می‌کنند، چرا سایر مردم باید از این حق محروم باشند. جلال رشیدی کوچی نماینده مجلس چندی پیش گفته بود: «این تضادی که در بیان هست، باعث عدم اعتماد در جامعه می‌شود. بله، مردم ما پذیرفتند که در شرایط بحرانی و شرایط خاص، اینستاگرام فیلتر باشد. وقتی که شرایط پایدار شد چرا ادامه دادید؟»