حذف ناترازی‌ها با چانه‌زنی‌های نفتی

اما برخی از کارشناسان فروش نفت با چانه‌زنی‌های بسیار برخی از کشورها مانند چین رویکردی تلقی می‌شود که محل اختلاف بسیاری را ایجاد کرده است، از سوی دیگر اِجماع برخی کشورهای اروپایی و همچنین فشاررژیم اسرائیل به آمریکا برای تشدید تحریم‌ها علیه ایران پس از حملات طرفین به یکدیگر، مسأله‌ای است که تحقق درآمدهای نفتی در بودجه سال 1403 را با شک و گمان روبه‌رو ساخته و به این ترتیب دولت به منظور جبران کسری بودجه حاصل از این محل را باید از طریق دیگری جبران کند، به زعم برخی از صاحبه‌نظران و با استناد به تجارب گذشته، بهترین محل از روش تعریف پایه‌های جدید مالیاتی و فشارهایی مشابه برای مردم انجام می‌شود. همچنین افزایش قیمت بنزین یکی دیگر از گمانه زنی‌هایی است که به نظر کارشناسان برای جبران کمبود درآمدها مدنظر مسئولان قرار گرفته و به بهانه افزایش مصرف سوخت و ضرورت مدیریت مصرف سوخت به سمت آن خواهند رفت، در حالی که صاحبه‌نظران بر این باور هستند، مدیریت مصرف سوخت از طریق ممنوعیت تولید خودروهای بی‌کیفیت و نه گرانی بنزین و مدیریت و فشار بر مردم حاصل می‌شود از این رو با هدایت ا... خادمی نماینده سابق مجلس به گفت‌وگو پرداختیم که در ذیل مشاهده می‌فرمایید.

•       سهم فروش نفت در تحقق درآمدهای نفتی کشور با توجه به محدود شدن مشتری‌های ایران در نتیجه اِعمال تحریم‌ها چقدر در تحقق بودجه موثر است و آیا فروش نفت به عنوان ثروت ملی که آیندگان نیز در آن سهم دارند، با تخفیفات بسیار معقول و اقتصادی است؟

-        در بودجه سال قبل آنچه که در خصوص تحقق درآمدهای از محل صادرات نفت بود، محقق نشد و از این رو سال گذشته نیز با کسری بودجه همچون دیگر سال‌ها مواجه بودیم، این در حالی است که حتی به گفته مسئولان، ما فروش نفت خوبی به مشتریان خود، در صدر آنها «چین» داشتیم که البته با تخفیفات بسیار و بدون سختگیری‌های مرسوم جهانی در باره تحریم‌های نفتی و... انجام شد که البته بیشتر از منابع از پیش ذخیره شده در شناور‌ها و... صورت گرفت ولی به وضعیت موجود و درگیری‌های منطقه سیاست‌گذاری‌های جهانی در دنیا بر این قرار گرفته است که مبادلات ایران مجدداً کاهش دهند و مانع از صادرات و کسب درآمد ایران از طریق نفت شوند، تا بتوانند از طریق نفت و مواد پتروشیمی ایران را بیش از پیش تحت فشار بگذارند و به این ترتیب تمرکز ایران برای فروش نفت بیش از پیش به چین معطوف می‌شود، البته باید در انتظار این باشیم که چقدر کشورهای دیگر با تحریمات اعمال شده علیه ایران در این خصوص هماهنگ می‌شوند و در یک مسیر حرکت می‌کنند؟ اما قطعاً به دلیل عدم تحقق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، با کسری بودجه بیشتری مواجه خواهیم شد. صنعت تحریم در اوج سال‌های تحریم توانسته بیش از 54 میلیارد دلار برای کشور ارزآوری داشته باشد و نقش بسزایی در تحقق درآمدهای دولتی ایفا کند، به ویژه آنکه بخش اعظم درآمد صادرات این صنعت نیز به چرخه اقتصاد کشور بازگشته است و همواره از این صنعت به عنوان یکی از حوزه‌های موثر در اقتصاد کشور یاد می‌شود. اما کارشناسان معتقدند تنش‌های منطقه و درگیری‌های مستقیم ایران رژیم اسرائیل باعث تصمیم کشورهای حامی اسرائیل بر تشدید تحریم‌ها علیه ایران شده که به احتمال زیاد این بار شامل صنعت پتروشیمی و محصولات مصون مانده از تحریم تاکنون نیز خواهد شد و به این ترتیب درآمد 15 تا 20 میلیارد دلاری ایران مورد تهدید جدی واقع می‌شود.

•       با توجه به شرایط کنونی و درگیری‌های منطقه و همچنین آنچه که بین اسرائیل و ایران رخ داد، پیش بینی شما بر این است که میزان تحریم‌ها بر نفت و صنایع وابسته به آن مانند پتروشیمی و... افزایش خواهد یافت و در این صورت پیش بینی شما از تبعات آن در کشور چیست؟

-        توسعه صنعت پالایشگاهی و استفاده از ظرفیت‌های پایین دستی پتروشیمی در حد و اندازه استاندارد در کشور نبوده، این در حالی است که با وجود تحریم‌ها امکان توسعه بسیار بیشتر این صنعت وجود دارد و توانسته است که عملکرد خوبی را در حوزه‌های مختلف داشته باشیم. با وجود تحریم‌ها طی سالیان اخیر به دلایل مختلف توانستیم تا حد زیادی تحریم‌ها را دور بزنیم و میزان صادرات نفت خوبی طی سالیان اخیر داشته باشیم، بنابر شواهد آنچه که فروخته شده، از منابع ذخیره شده پیشین در مخازن شناورها و... بوده است، اما همزمان با درگیری‌های ایجاد شده در منطقه به ویژه بین ایران و رژیم اسرائیل پیش بینی می‌شود تحریم‌های جدیدی علیه ایران اِعمال شود که مانع از مبادلات بیشتر نفتی ایران شود. دیگر کشورها سعی دارند با تحریم‌های جدید حتی در حوزه‌هایی مانند پتروشیمی، ایران را دچار محدودیت‌های بیشتری کنند. به احتمال زیاد ایران به منظور جبران این تحریم‌ها در صدد فروش نفت بیشتر به مشتری قدیمی خود یعنی کشور چین خواهد کرد که البته آن هم مستلزم تخفیف‌های بیشتری است که همچنان چین را خریدار نفت ایران باقی نگه دارد، البته از این امر نیز نباید غافل شد که باید در انتظار تحولات منطقه به عنوان یک شاخص تعیین کننده قیمت نفت و تاثیر آن در حصول درآمدهای نفتی ایران از این بین بود. اما در مجموع با توجه به تحولات منطقه و اعلام تصمیم دیگر کشورها جهت افزایش تحریم‌ها که احتمالاً صنعت پتروشیمی و محصولات آن را نیز شامل شود، پیش بینی می‌شود درآمد مطلوبی که در سال‌های قبل از این کانال حاصل می‌شد نیز مورد تهدید قرار گیرد و بنابراین کسری بودجه دولت از این محل افزایش می‌یابد.

•       چه عواملی در سال جاری می‌تواند میزان صادرات نفت و محصولات پتروشیمی که یکی از منابع ارزآور برای کشور بوده است را تحت شعاع قرار دهد؟

-        بیش‌ترین درآمد ارزی ایران بعد از نفت تاکنون مربوط به صنعت پتروشیمی و محصولات آن بوده است و چنانچه تحریم‌های این حوزه را نیز شامل شود شرایط دشوارتری نسبت به سابق خواهیم داشت که در مجموع باعث دشواری‌هایی در سطح کلان و کسب درآمدهای دولت و اجرای پروژه‌ها و.... ایجاد می‌کند. پیکان تحریم‌ها از سال‌های دور همواره نفت و صنایع وابسته آن را مورد هدف قرار داده است و بر اساس پیش بینی‌های صورت گرفته چنانچه سایه تحریم بر سر پتروشیمی نیز افکنده شود، درآمد حاصل از آنکه بالغ بر حدود 15 تا 20 میلیارد دلار است را از دست خواهیم داد. وقوع جنگ در منطقه حتی نحوه ادامه جنگ اوکراین و روسیه نیز تحت تاثیر منافع در حوزه نفتی قابل بررسی است، در حقیقت جنگ روسیه و اوکراین نیز به دنبال احساس خطر کردن روسیه در خصوص به خطر افتادن منافع خود در صادرات نفت و گاز و افزایش حضور اروپاییان و آمریکا در منطقه به وقوع پیوست. هرچند جنگ اسرائیل و غزه به دلایل تاریخی و استمرار ظلم اسرائیل علیه فلسطین و... نیز قابل بررسی است، اما قطعاً زیاده خواهی‌های اسرائیل جهت تسلط بر منابع نفتی و در اختیار گرفتن جایگاه جغرافیایی و ژئوپلیتیکی در منطقه در راه اندازی جنگ مذکور بی‌تاثیر نبوده است. علاوه بر این موضع گیری‌های کشورهای منطقه و اعراب نیز در ادامه دار بودن و وسعت آن و افزایش دامنه کشتار مردم غزه نقش مهمی داشته است و به این جنگ ابعاد بیشتری بخشید. حضور ترامپ در انتخابات دور آینده ریاست جمهوری و احتمال بیشتر موفقیت او در مقایسه با بایدن، پیش بینی می‌شود شرایط پیشین در خصوص تحریم‌ها و تشدید شرایط دشوار اقتصادی درایران تکرار شود، مگر اینکه با ایجاد یک مسأله حقوقی علیه ترامپ احتمال حضور ترامپ در انتخابات آینده آمریکا کاهش یابد، اما آنچه که بر اساس شواهد کنونی رویت می‌شود این است که ؛ سیستم قضائی آمریکا در تلاش برای ایجاد مشکل قضائی برای وی به منظور دور کردن او از انتخابات است.

•       افزایش قیمت بنزین یکی از گزینه‌هایی به شمار می‌آید که زمزمه‌هایی درباره آن در ماه‌های اخیر به گوش می‌رسد و اقدامات صورت گرفته در این زمینه مانند کاهش کارت‌های سوخت جایگاه‌ها، کاهش سهمیه‌ها و... به نظر برخی از کارشناسان در راستای گران کردن بنزین و مدیریت مصرف بنزین به زعمِ دولت انجام شده است. به نظر شما چقدر این امر می‌تواند دولت را در رسیدن به اهداف مورد نظر بدون دور ماندن از تبعات آن کمک کند؟

-        درباره سیاست‌های اِعمال شده دولت درباره بنزین و احتمال افزایش قیمت بنزین باید گفت: هر چند در بررسی‌های اولیه به این نتیجه می‌رسیم که قیمت سوخت در کشور کمتراز دیگر کشورهاست، اما این را حتماً باید با شاخص حقوق و دستمزد سطح درآمد این کشورها در نظر گرفت و آنگاه مقایسه واقعی و معقول صورت گیرد، به عنوان مثال باید بررسی شود که یک کارگر یا کارمند عادی در کشور با حقوق روزانه خود چند لیتر می‌تواند بنزین بخرد و کارگر یا کارمند عادی دیگر کشورها با همان میزان پول چقدر توانایی خرید بنزین دارند؟ در این صورت کاملاً محسوس است که قیمت بنزین در ایران با درنظر گرفتن شاخص‌های متعدد از جمله درآمد مردم، ارزان نیست، علاوه بر این بنزین کالایی است که هرگونه افزایش قیمت در خصوص آن، باعث افزایش قیمت کالاها و محصولات و خدماتی می‌شود که حتی جزو مایحتاج اصلی آنها می‌شود و در مرحله نخست باعث افزایش نرخ حمل و نقل عمومی و به شکل زنجیروار دیگر خدمات و اقلام اساسی و غیراساسی می‌شود که اثرات آن باعث تورم بیشتر و گسترش فقر بیشتر می‌شود، لذا باید در نظر گرفت که آیا ارزش گران شدن بنزین در مقایسه با تبعات حاصل شده از آن برابری می‌کند یا خیر؟ در مجموع افزایش قیمت بنزین به نظر من منطقی نیست، آن هم در حالی که مشکلات بسیاری چون بیکاری، گرانی و... است، و حتماً با اِعمال افزایش قیمت بنزین دیگر شاخص‌های تورم در کشور افزایش می‌یابد. علاوه بر این باید درنظر گرفت پرداختن به مسأله ارزانی بنزین، حتی در صورت صحت آن در مقایسه با دیگر کشورها، مقوله‌ای است که در مقایسه با بسیاری از مشکلات و چالش‌های کشور چون عدم افزایش حقوق‌ها، پایه‌های مالیاتی غیرعادلانه، اختلاس‌ها و... اولویت ندارد، در حقیقت در مقایسه‌ای ابتدایی در باره حقوق و دستمزد ایران در مقایسه با کشورهای دیگر مشاهده می‌کنیم که میزان دریافتی حقوق در ایران حدود یک چهارم تا یک دهم دیگر کشورهاست، و قطعاً تفاوت قیمت بنزین در ایران با دیگر کشورها بسیار کمتر از فاصله حقوق‌ها در کشور و اکثر کشورهای دیگر است. بعلاوه شاخص‌های دیگری که بیان کننده تفاوت‌ها به جز مسأله به اصطلاح ارزانی بنزین در مقایسه ایران و کشورهای دیگر است که بهتر است به آنها نیز پرداخته شود، به عنوان مثال تامین مسکن در دیگر کشورها با پرداخت حدود 80 درصد از مجموع ارزش یک خانه، از طریق وام‌های کم بهره صورت می‌گیرد که اصلاً چنین رویکردی در ایران را نداریم و هیچ سیستمی در این خصوص وجود ندارد. از سوی دیگر بهینه سازی مصرف سوخت قطعاً رویکرد مثبتی است که در همه جای دنیا بر آن تاکید می‌شود، اما اینکه چرا مصرف سوخت به زعم مسئولان در کشور زیاد است، همه آن متوجه مردم نیست، چرا که اگر تصمیمات اخذ شده در سطح کلان در باره ساخت خودروهای با کیفیت مدنظر مدیران ذیربط قرار گیرد، بدیهی است که با رعایت استانداردهای خودروهای ساخته شده، مصرف سوخت نیز بهینه می‌شود، اما در حال حاضر با وجود خودروهای بی‌کیفیتی که با استانداردهای جهانی فاصله بسیار دارد و بر اساس بررسی‌های صورت گرفته چنانچه تولید خودروها بر اساس استانداردهای دنیا صورت گیرد، روزانه حدود 25 تا 40 میلیون لیتر در نتیجه بهینه شدن مصرف سوخت، صرفه جویی حاصل می‌شود، به این ترتیب نمی‌توان امیدی به بهینه شدن مصرف سوخت و همچنین کاهش سطح آلودگی هوا و... داشت، در نتیجه نباید عامل همه مشکلات را متوجه مردم کرد و معتقد بود که در صورت افزایش قیمت سوخت می‌توانیم، مصرف سوخت را نیز کنترل و مهار کنیم، در حقیقت بهتر است پیکانه‌های تیز مدیریت در هر حوزه‌ای را به سمتِ دلایل اصلی آن معطوف کنیم تا میزان فشار کمتری بر مردم تحمیل شود.