مذاکره با آمریکا نیاز به راستی آزمایی دارد

اتفاقی که می‌تواند در نهایت به مذاکرات مستقیم بین طرفین نیز منجر شود. باقری در این زمینه گفت: «اخیرا ترامپ نامه‌ای برای مقام معظم رهبری نوشت و پاسخ درخور خودش را هم با لحاظ تدابیر و اوامر ایشان دریافت کرد. تدابیر ایشان بر این مبنا بود که ما آغازگر جنگ نیستیم؛ هرگونه تهدید را با تمام قوا پاسخ خواهیم داد؛ به دنبال آرامش در منطقه هستیم؛ در مسئله‌ هسته‌ای به دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم و نیاز‌های ملت خودمان را در هسته‌ای دنبال می‌کنیم؛ مذاکره مستقیم نخواهیم کرد، اما مذاکره غیرمستقیم ایرادی ندارد.» عباس عراقچی نیز به تازگی عنوان کرده بود به دنبال این هستیم که مسیر مذاکره غیرمستقیم با آمریکا را بیازماییم. اظهاراتی که نشان می‌دهد ایران بین دو مسیر منتهی به گشایش و جنگ مسیر اول را برگزیده و با این رویکرد توپ را به زمین ترامپ انداخته است. این در حالی است که در جهان امروز رفتار و اقدامات ترامپ برای هیچ‌کس از رهبران سیاسی دنیا حتی اسرائیل نیز قابل پیش‌بینی نیست. گواه این مدعا اینکه ترامپ در تعرفه بندی‌های جدیدی که اعمال کرده برای متحد استراتژیک خود در خاورمیانه نیز18 درصد تعرفه وضع کرده که تعجب رهبران تل‌آویو را برانگیخته است. با این وجود برای تنویر افکار عمومی جهان و گشایش‌های احتمالی جمهوری اسلامی رویکرد عقلایی در پیش گرفته و به جای اینکه قبل حرکت دو کشور به سود جنگ تلاش کرده مسیر دیپلماسی را با ترامپ بیازماید. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی این موضوع با دکتر حسن هانی‌زاده تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده که در ادامه ماحصل آن را می‌خوانید.

*مذاکره غیرمستقیم بین ایران و آمریکا تأیید شده است. در چه شرایطی این اتفاق می‌تواند زمینه‌ساز مذاکرات مستقیم بین ایران و آمریکا شود؟

چراغ سبز جمهوری اسلامی ایران در زمینه همکاری با کشورهای اروپایی و آژانس بین‌المللی اتمی و نامه ترامپ به رهبری و همچنین پاسخ ایران می‌تواند نویدبخش فضای جدیدی بین ایران و جامعه جهانی باشد. با این وجود و با توجه به اینکه رفتارها و اقدامات ترامپ غیر شفاف و غیر قابل پیش‌بینی است، تردیدهایی در بین مقامات جمهوری اسلامی در زمینه مذاکره با آمریکا به وجود آورده است. در چنین شرایطی است که مقامات ایران به این نتیجه رسیده‌اند که مذاکره مستقیم با آمریکا نمی‌تواند به یک تفاهم کامل بین ایران و آمریکا منجر شود. ترامپ در سال 2018 توافقنامه برجام را نادیده گرفت و پس از آن در حدود 1800 تحریم جدید از سوی آمریکا علیه ایران اعمال شده است. ترامپ کسی بود که به صورت یکجانبه و در حالی که رئیس‌جمهور قبلی وی برجام را امضا کرده بود از این توافق خارج شد و شرایط جدیدی را بین ایران و آمریکا به وجود آورد. در واقع این ترامپ بود که کار مذاکره و تعامل آمریکا با دیگر کشورها و از جمله ایران را سخت کرد. به همین دلیل نیز در شرایط کنونی مقامات جمهوری اسلامی نسبت به مذاکره با ترامپ با نوعی تردید مواجه هستند که آیا وی به توافق و تفاهم احتمالی در عمل پایبند خواهد بود یا خیر.

*این تردید چگونه می‌تواند از بین برود و آیا زمینه‌های از بین رفتن این تردید‌ها وجود دارد؟

ایران برای اینکه بتواند جریان‌سازی رسانه‌های غربی را خنثی کند اعلام کرده از این آمادگی برخوردار است که به صورت غیرمستقیم و توسط کشور ثالثی مانند عمان به صورت غیرمستقیم مذاکره کند. البته ایران بدون هیچ پیش شرطی مذاکره با آمریکا را آغاز خواهد کرد و ترامپ هم نمی‌تواند برای ایران هیچ گونه پیش شریطی قرار بدهد. نکته دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که مذاکرات آینده ایران با آمریکا تنها درباره پرونده هسته‌ای ایران خواهد بود و نه درباره مسائل دیگر. در گذشته نیز وضعیت به همین صورت بوده که مذاکرات تنها درباره پرونده هسته‌ای ایران باشد. ترامپ باید به این نکته توجه داشته باشد و نباید به شکلی عمل کند که دست بالاتر در مذاکرات را دارد و پیش شرط‌های دیگری را در این زمینه اعمال کند. این وضعیت باعث خواهد شد که در آینده مذاکرات در ابتدا به صورت غیرمستقیم و در صورتی که فضای مثبتی در مذاکرات به وجود آمد طرفین به سمت مذاکرات مستقیم حرکت کنند. همه چیز بستگی به این دارد که فضای مثبتی در مذاکرات غیر مستقیم بین ایران و آمریکا به وجود بیاید. در چنین شرایطی ایران مانعی برای مذاکرات مستقیم با آمریکا نخواهد داشت. نکته دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که ایران در مرحله نخست نیاز به راستی آزمایی دارد و ترامپ باید به شکلی عمل کند که این راستی آزمایی برای جمهوری اسلامی نتیجه مثبت به همراه داشته باشد. بدون تردید اگر آمریکا تحریم‌ها را لغو کند و شرایط را برای تعامل اقتصادی با کشورهای جهان به وجود بیاورد ایران نیز در مقابل برخی خواسته‌های آمریکا مانند کاهش درصد غنی سازی پاسخ مثبت خواهد داد. به همین دلیل همه چیز بستگی به مذاکرات آینده ایران و آمریکا در کشور عمان خواهد داشت.

همه چیز بستگی به این دارد که فضای مثبتی در مذاکرات غیر مستقیم بین ایران و آمریکا به وجود بیاید. در چنین شرایطی ایران مانعی برای مذاکرات مستقیم با آمریکا نخواهد داشت

*اگر این فضای مثبت بین طرفین در مذاکرات غیرمستقیم به وجود نیامد چه اتفاقی رخ خواهد داد؟

در چنین شرایطی هم ایران گزینه‌های مختلفی را در اختیار دارد و هم آمریکا و همه گزینه‌ها برای طرفین روی میز خواهد بود. در شرایط کنونی برخی رسانه‌های معاند در حال التهاب آفرینی در این زمینه هستند که آمریکا دنبال این است که شرایط حمله به ایران را فراهم کند و در این زمینه اقداماتی نیز انجام داده است. واقعیت این است که آمریکا در شرایط حمله به ایران قرار ندارد و این تنها یک ادعای رسانه‌ای است. داده‌های سیاسی و میدانی نشان می‌دهد که در شرایط کنونی آمریکا دنبال تقابل نظامی با ایران نیست. این در حالی است که احتمال اینکه در آینده فشارها علیه ایران تشدید شود وجود دارد که البته ایران نیز گزینه‌های مورد نیاز را روی میز دارد. بدون تردید اگر آمریکا به دنبال ماجراجویی در خاورمیانه و در تقابل با ایران باشد باید این نکته را در نظر داشته باشد که ایران نیز دارای توانایی دفاعی بالایی است و به همین دلیل آمریکا نمی‌تواند به اهداف خود در این زمینه دست پیدا کند.

*در چنین موقعیتی اسرائیل چه رفتاری از خود نشان خواهد داد؟ آیا اسرائیل به دنبال تحریک ترامپ برای حمله نظامی به ایران است؟

سفر اعلام شده نتانیاهو به واشینگتن و دیدار با ترامپ در کاخ سفید، ظاهرا در همین راستا ارزیابی شده است و تلاش خواهد کرد وی را برای جنگ با ایران تحریک کند و زمینه‌های آن را به وجود بیاورد. در چنین شرایطی آمریکا به خوبی به این نکته آگاهی دارد که در صورتی که علیه ایران دست به ماجراجویی بزند اولین رژیمی که در این زمینه آسیب خواهد دید اسرائیل خواهد بود. واکنش ایران در این زمینه گسترده و همه جانبه خواهد بود و اولین هدفی که در تیررس ایران خواهد بود اسرائیل است. در شرایط کنونی نیز اسرائیل آسیب‌های زیادی دیده که در صورتی که تقابلی بین ایران و این کشور به وجود بیاید آسیب‌های بیشتری خواهد دید. بدون تردید متفکران و تئوریسین‌های آمریکایی به ترامپ خواهند گفت که تحت تأثیر تحریکات و اظهارات نتانیاهو قرار نگیرد. در شرایط کنونی آمریکا به دنبال این نیست که جنگی گسترده در منطقه خاورمیانه رخ بدهد که مشخص نیست چه پایانی خواهد داشت. به همین دلیل اینکه انتظار داشته باشیم ترامپ با اظهارات نتانیاهو علیه ایران اقدام نظامی کند بعید به نظر می‌رسد.