کلید خروج ایران از قفل‌های تحریم

کاهش قیمت نفت و تاثیرات منفی ناشی از تحریم‌ها و سیاست‌های جدید ترامپ، شرایط را برای ایران سخت‌تر از قبل کرده است. در این شرایط، ایران باید با چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مواجه شود که بیش از پیش فشارهایی را به مردم و اقتصاد وارد می‌آورد. در پی تشدید تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی، دولت ایران تلاش کرده تا از وابستگی به درآمدهای نفتی خود بکاهد و به دنبال راه‌های جایگزینی برای تامین منافع اقتصادی باشد. این استراتژی به ویژه در راستای کاهش وابستگی به منابع نفتی و متنوع کردن درآمدها قرار دارد. با این حال، همچنان مشکلاتی همچون عدم تعادل در تامین انرژی، مشکلات بانکی و ناترازی‌های اقتصادی و اجتماعی در کشور وجود دارد که باید برای حل آنها تدابیر فوری و کارآمدی اندیشیده شود. در این میان، تلاش‌های ایران برای بازگشایی مسیرهای دیپلماتیک و مذاکره با دیگر کشورها نیز ادامه دارد. این مذاکرات می‌تواند فرصتی باشد برای بازسازی روابط اقتصادی و تجاری با جهان خارج و کاهش تاثیرات منفی تحریم‌ها. با این حال، لازم است که دولت ایران با دقت و هوشمندی این مسیر را پیش برده و بر تعاملات خود با کشورهای دیگر تمرکز کند تا بتواند منافع ملی را در بلندمدت تامین کند. کارشناسان معتقدند؛ با توجه به وضعیت کنونی و پیش‌بینی‌های اقتصادی، به نظر می‌رسد که ایران در آینده‌ای نزدیک باید با چالش‌های اقتصادی و سیاسی بیشتری دست و پنجه نرم کند. از این رو، داشتن یک استراتژی جامع و به‌روز در راستای حفظ منافع ملی و تقویت اقتصاد کشور از الزامات این دوره محسوب می‌شود. در این رابطه با آلبرت بغازیان کارشناس و تحلیلگر اقتصادی گفت‌وگو کرده‌ایم که در ذیل مشاهده می‌کنید.

کاهش شدید قیمت نفت، در روزهای اخیر به نظر بسیاری از کارشناسان چالشی جدید برای اقتصاد ایران محسوب می‌شود که می‌تواند همزمان با تشدید تحریم و چالش‌های منطقه‌ای و اِعمال سیاست‌های جدید تحریم، ایران را در تامین درآمدهای ارزی و... با مشکل روبه‌رو کند. ارزیابی شما در این باره چیست؟

مساله کاهش قیمت نفت به شدت در کانون توجهات قرار گرفته و این موضوع به‌ویژه برای ایرآنکه هنوز با وجود تلاش‌های دولت برای کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، موفقیتی را دنبال نکرده است خوشایند نیست، واقعیت‌های اقتصادی نشان می‌دهد که این کشور هنوز به شدت به این منبع درآمدی متکی است. در حقیقت کاملاً واضح است که کاهش قیمت نفت جهانی و اعمال تعرفه‌های ترامپ تأثیرات منفی بر اقتصاد ایران خواهد داشت، چرا که این وضعیت به معنای این است که کاهش تقاضا در دنیا ایجاد خواهد شد و کشورهای دیگر هم می‌توانند نفت را با قیمت پایین‌تری از منابع غیر از ایرآنکه تحت تاثیر تحریم قرار دارند، تأمین کنند. در این شرایطی که درآمدهای نفتی کاهش می‌یابد، دولت با چالش‌های جدی در تأمین بودجه مواجه خواهد شد، هر چند ممکن است این مشکل به‌صورت مقطعی ایجاد شده باشد، اما تأثیرات آن بر اقتصاد ایران می‌تواند عمیق و پایدار باشد، باید منتظر ماند و دید که در آینده چه تغییراتی در بازار نفت و سیاست‌های جهانی رخ خواهد داد. با توجه به این شرایط، به نظر می‌رسد که ایران باید استراتژی‌های جدیدی را برای مدیریت بحران‌های اقتصادی و کاهش وابستگی به نفت اتخاذ کند تا از تأثیرات منفی کاهش قیمت نفت در امان بماند. قطعاً کاهش شدید قیمت نفت در روزهای اخیر نه تنها برای ایران، بلکه برای بسیاری از تولیدکنندگان نفت و کشورهای دیگر نیز چالش‌هایی را به همراه دارد، با این حال، بسیاری از این کشورها می‌توانند با استفاده از درآمدهای صندوق ذخیره ارزی یا منابع ذخیره خود، این مشکل مقطعی را به راحتی پشت‌سر بگذارند. اما در حالی که کشورهای تولیدکننده نفت می‌توانند با استفاده از ذخایر مالی خود، تأثیرات منفی کاهش قیمت نفت را کاهش دهند، ایران به دلیل تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی موجود با چالش‌های بیشتری مواجه خواهد بود، چراکه ایران به دلیل وابستگی شدید به درآمدهای نفتی و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، توانایی لازم برای مدیریت این بحران را ندارد. این وضعیت می‌تواند به افزایش مشکلات اقتصادی و اجتماعی در کشور منجر شود. به این ترتیب در شرایط کنونی، نیاز است که دولت به فکر ایجاد تنوع در منابع درآمدی و تقویت زیرساخت‌های اقتصادی باشد تا بتواند از تأثیرات منفی کاهش قیمت نفت در امان بماند و به نظر می‌رسد که ایران باید استراتژی‌های مؤثری را برای مقابله با بحران‌های اقتصادی و کاهش وابستگی به نفت تدوین کند تا از پیامدهای منفی این وضعیت جلوگیری کند.

آیا این امر یعنی کاهش قیمت نفت و پیامدهای آن دیگر کشورها را با مشکل روبه‌رو نمی‌کند و در این راستا آیا می‌توان امیدوار به تغییر این رویکرد خارج از اِعمال سیاست‌های ترامپ بود؟

بله، در حال حاضر، بسیاری از کشورهای تولیدکننده نفت مانند نروژ، روسیه، امارات و عربستان با چالش‌های ناشی از کاهش قیمت نفت مواجه هستند، اما این کشورها با سیاست‌های مناسب و استفاده از منابع ارزی خود، می‌توانند این مشکل را به‌راحتی پشت‌سر بگذارند. در حالی که کشورهای تولیدکننده نفت با استفاده از صندوق‌های ذخیره ارزی و منابع مالی خود می‌توانند به سرعت به وضعیت عادی بازگردند، ایران در شرایط متفاوتی قرار دارد، صندوق‌های ذخیره ارزی ایران در حال حاضر خالی است و دولت نمی‌تواند از این منابع به‌خوبی برای جبران مشکلات استفاده کند، این وضعیت به معنای آن است که ایران با چالش‌های جدی‌تری نسبت به سایر کشورها مواجه است و نیاز به اتخاذ تدابیر فوری و مؤثر دارد. در شرایطی که درآمدهای نفتی کاهش می‌یابد، دولت باید به دنبال راهکارهای جدیدی برای تأمین مالی و مدیریت بحران باشد. ایران باید به فکر تنوع در منابع درآمدی و تقویت زیرساخت‌های اقتصادی باشد تا بتواند از تأثیرات منفی کاهش قیمت نفت جلوگیری کند. بدون شک، این چالش‌ها نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و استراتژیک است تا ایران بتواند از این بحران عبور کند و به سمت توسعه پایدار حرکت کند. با توجه به این شرایط، به نظر می‌رسد که ایران باید به سرعت اقداماتی را برای مدیریت بحران‌های اقتصادی و کاهش وابستگی به نفت انجام دهد تا از پیامدهای منفی این وضعیت در امان بماند. البته کاهش شدید قیمت نفت در حالی برای ایران چالش‌برانگیز است اما ما پیش از این نیز با مشکلاتی در صادرات نفت مواجه بوده‌ایم و تحریم‌ها به‌طور قابل توجهی توانایی ایران برای افزایش صادرات نفت و بازگشت درآمد حاصل از آن را محدود کرده‌اند. به عبارتی ایران به دلیل تحریم‌ها نه تنها قادر به افزایش صادرات نفت نیست، بلکه در بسیاری از موارد ناچار است که درآمد حاصل از فروش نفت را به صورت واردات اقلام غیرضروری مصرف کند. این وضعیت به شدت بر اقتصاد کشور تأثیر منفی گذاشته و مشکلات بیشتری را ایجاد کرده است. عدم توانایی در بازگشت درآمدهای نفتی به کشور، به معنای کاهش منابع مالی برای تأمین نیازهای اساسی و توسعه زیرساخت‌ها است. این مسأله به‌ویژه در شرایطی که قیمت نفت کاهش یافته، می‌تواند به بحران‌های اقتصادی عمیق‌تری منجر شود، از این رو ایران باید به دنبال راهکارهای جدیدی برای مدیریت صادرات نفت و بهبود شرایط اقتصادی باشد. دولت نیاز دارد تا به تنوع در منابع درآمدی و تقویت اقتصاد داخلی بپردازد تا بتواند از تأثیرات منفی تحریم‌ها و کاهش قیمت نفت جلوگیری کند.

عدم تحقق درآمدهای نفتی و وجود مشکلات بسیار بر سر راه تامین منابع ارزی، ایران را با مشکلات بسیاری روبه‌رو می‌کند که قطعاً تحقق برنامه‌های از پیش تعیین شده مثل رشد اقتصادی 8 درصدی، کاهش نرخ تورم و... را با مشکل مواجه می‌کند. آیا راهکاری برای خروج از این وضعیت متصور است؟

ایران طی سال‌های گذشته تلاش کرده تا از اقتصاد تک‌محصولی و وابسته به نفت رهایی یابد. با این حال، این تلاش‌ها با مشکلاتی جدی مواجه شده است که مانع از تحقق اهداف بودجه‌ای و برنامه‌های توسعه‌ای کشور می‌شود. ولی ما به دلیل وابستگی به درآمدهای نفتی، نتوانسته‌ایم به آنچه که در بودجه پیش‌بینی شده، دست پیدا کنیم. این موضوع به ویژه در تأمین بودجه برای پروژه‌های عمرانی مشهود است که بسیاری از آن‌ها نیمه‌کاره باقی مانده‌اند. به این شکل حتماً برای تحقق برنامه‌هایی که از قبل برای رشد اقتصادی ۸ درصدی و تحقق اهداف توسعه‌ای طراحی شده بودند، با چالش‌های جدی روبه‌رو می‌شوند. عدم تأمین مالی کافی برای پروژه‌های عمرانی و توسعه‌ای می‌تواند به کاهش رشد اقتصادی و افزایش مشکلات اجتماعی منجر شود. این کارشناس همچنین تأکید کرد که ایران باید به دنبال راهکارهای مؤثری برای تنوع در منابع درآمدی و تقویت زیرساخت‌های اقتصادی باشد، اما کاهش قیمت نفت، حتی اگر به‌صورت کوتاه‌مدت باشد، برای ایران تبعات منفی زیادی خواهد داشت. هرچند ممکن است قراردادهای دیگر بتوانند تا حدی این مشکل را جبران کنند، اما واقعیت این است که ایران همواره با چالش‌هایی در زمینه واردات درآمدهای حاصل از فروش نفت مواجه بوده و این وضعیت مشکلات مضاعفی را ایجاد می‌کند.

اِعمال تعرفه‌های ترامپ رویکردی است که در حال حاضر بسیاری از کشورها با آن درگیر هستند، با توجه به کاهش ارتباطات ایران با دیگر کشورها به دلیل تحریم و... تاثیر تعرفه‌های جدید علیه ایران به چه صورت خواهد بود؟

اِعمال تعرفه‌های ترامپ علیه کشورهای دیگر، به‌ویژه در شرایط کنونی، می‌تواند دامنگیر ایران نیز شود. ایران در داد و ستدهایی که با وجود تحریم‌ها با کشورهای دیگر دارد، از تبعات این تعرفه‌ها مصون نخواهد بود و این موضوع می‌تواند بر تجارت و اقتصاد کشور تأثیر منفی بگذارد، علاوه بر این، مذاکرات غیرمستقیمی که ایران با دولت ترامپ در حال حاضر در حال پیگیری است، نتایج آن می‌تواند تأثیرات مستقیمی بر وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم داشته باشد. اگر این مذاکرات به توافقی منجر شود، ممکن است بهبودهایی در شرایط اقتصادی ایجاد کند، اما در غیر این صورت، مشکلات اقتصادی ادامه خواهد داشت. بدون شک، این چالش‌ها نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و استراتژیک است تا ایران بتواند از این بحران عبور کند و به سمت توسعه پایدار حرکت کند. با توجه به این شرایط، به نظر می‌رسد که ایران باید به سرعت اقداماتی را برای مدیریت بحران‌های اقتصادی و کاهش وابستگی به نفت انجام دهد تا از پیامدهای منفی این وضعیت در امان بماند.

کسری بودجه یکی از مشکلاتی که از سال‌های قبل علیه ایران وجود داشته است، اما با توجه به شرایط فعلی و سیاست‌های سختگیرانه‌تر ترامپ و مشکلات بر سر مسیر تامین بودجه و... را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ایران در حال حاضر با مشکلات جدی اقتصادی مواجه است که ناشی از تحریم‌ها و ناترازی‌های مختلف در کشور است. به نظر می‌رسد که این کشور نتواند به‌طور جدی کسری بودجه را مدیریت کند، اما ممکن است به‌صورت جزئی بتواند به بحران ناترازی‌های انرژی و دیگر ناترازی‌ها بهبود ببخشد. با این حال، این بهبودها حتماً با مشکلات جدی‌تری همراه خواهد بود و ممکن است مشکلات جدیدی را نیز به وجود آورد. ترامپ در مورد تعرفه‌ها سیاست‌های سختگیرانه‌ای را علیه کشورهای مختلف پیاده می‌کند، اما همزمان اعلام کرده که می‌تواند مذاکره کند. این رویکرد نشان‌دهنده جنبه تجاری او به‌عنوان یک سیاستمدار است و احتمالاً این رویکرد را در مذاکرات با ایران نیز پیاده خواهد کرد. با این حال، شواهد نشان می‌دهد که این مذاکرات ممکن است به نتیجه نهایی نرسد. ترامپ به مذاکرات مستقیم اعتقاد دارد و خواسته‌هایی دارد که با منافع ملی ایران و حکمرانی کنونی همخوانی ندارد. بنابراین، پیش‌بینی می‌شود که وضعیت نامطلوب اقتصادی ایران همچنان تشدید شود.

ایران به دلیل تحریم‌ها نه تنها قادر به افزایش صادرات نفت نیست، بلکه در بسیاری از موارد ناچار است که درآمد حاصل از فروش نفت را به صورت واردات اقلام غیرضروری مصرف کند

راهکاری که ایران می‌تواند در این راستا برای خروج از مشکلات روزافزون در پیش گیرد چیست؟ آیا ایران به ورشکستگی اقتصادی نزدیک می‌شود؟

ایران در تلاش است تا با استفاده از سیاست‌هایی مانند فروش اوراق قرضه و استقراض، مشکلات فعلی و تأمین معیشت مردم را تا حدی حل کند. اما این رویکردها در درازمدت نمی‌توانند به‌طور کامل نابسامانی‌ها را حل کنند. با این حال، نمی‌توان گفت که ایران به مرحله ورشکستگی می‌رسد، زیرا این کشور برخلاف بسیاری از کشورهایی که به بحران دچار شده‌اند، دارای منابع غنی و ثروت‌های طبیعی است. اما به‌رغم فساد اقتصادی موجود در کشور، ایران می‌تواند از این منابع برای ادامه حیات خود استفاده کند، حتی در شرایط سخت و دشوار. اما این وضعیت احتمالاً با معضلات اجتماعی و اقتصادی مانند افزایش سرقت‌های خیابانی، کاهش وضعیت معیشت مردم و حذف اقلام اساسی همراه خواهد بود. همچنین، ایران در حال حاضر با مشکلاتی در تأمین انرژی مورد نیاز و رفع ناترازی‌ها مواجه است. این مسائل می‌تواند به افزایش نارضایتی اجتماعی و اقتصادی منجر شود و بر کیفیت زندگی مردم تأثیر منفی بگذارد. قطعاً برای بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و استراتژیک وجود دارد. ایران باید به دنبال راهکارهای مؤثری برای مدیریت بحران‌ها و کاهش وابستگی به نفت باشد تا از پیامدهای منفی این وضعیت جلوگیری کند.

امسال سال سرمایه‌گذاری برای تولید نام گرفته است. چقدر می‌توان به تحقق آن در شرایط کنونی امیدوار بود و ابزار عملیاتی شدن آن هم اکنون چیست؟

در شرایط کنونی، تأمین سرمایه و تشویق سرمایه‌گذاران برای حضور در بازارهای داخلی از اهمیت بالایی برخوردار است. این سرمایه‌ها باید از منابع خارجی یا داخلی تأمین شوند، اما با توجه به تحریم‌ها و مشکلات موجود، جذب سرمایه خارجی به شدت دشوار شده است. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری‌های داخلی نیز با چالش‌هایی مواجه است. با توجه به نوسانات شدید بازار ارز و طلا، سرمایه‌گذاران تمایل دارند در بازارهای پر سود و زودبازده سرمایه‌گذاری کنند تا بتوانند سود خود را سریع‌تر دریافت کنند. این وضعیت باعث می‌شود که سرمایه‌ها به سمت تولید سوق داده نشود و اقتصاد کشور با مشکلات بیشتری روبه‌رو شود. برای جذب سرمایه و بهبود وضعیت اقتصادی، باید پیش از هر اقدامی اصلاحات اساسی در داخل کشور صورت گیرد. این اصلاحات شامل بهبود محیط کسب و کار، کاهش ریسک‌های سرمایه‌گذاری و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای تولید است. باید سیستم فساد سیستماتیک اقتصادی را مورد بررسی و اصلاح قرار داد، چراکه حتی اگر تحریم‌ها هم رفع شوند، با وجود مشکلات داخلی و فساد، نمی‌توانیم به آنچه که مطلوب نظر دولت و مردم است دست یابیم. بنابراین، اصلاحات اقتصادی و مبارزه با فساد باید در اولویت قرار گیرد. در نهایت، به نظر می‌رسد که ایران برای بهبود وضعیت اقتصادی و جذب سرمایه، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و اقداماتی مؤثر در زمینه اصلاحات اقتصادی و مبارزه با فساد است. این اقدامات می‌تواند به ایجاد محیطی مناسب برای سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی کمک کند.

نقش رفع تحریم‌ها و اصلاحات اقتصادی در حل ناترازی‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا در صورت رفع تحریم و حتی توافقات در مذاکرات احتمالی پیش‌رو می‌توان به رفع ناترازی‌ها به شکل جدی امیدوار بود؟

با توجه به ناترازی‌های موجود در بخش‌های مختلف انرژی، آب، برق، گاز و حتی در بخش‌های بانکی و تأمین اقلام اساسی، به نظر می‌رسد که رفع تحریم‌ها و توافقات در این زمینه می‌تواند یک ضرورت باشد. این توافقات نه تنها می‌توانند به بهبود وضعیت اقتصادی کمک کنند، بلکه می‌توانند به عنوان مکملی برای اصلاحات اقتصادی و مبارزه با فساد عمل کنند. رفع تحریم‌ها می‌تواند به ایران این امکان را بدهد که به منابع مالی و سرمایه‌گذاری‌های خارجی دسترسی پیدا کند و در نتیجه ناترازی‌های موجود در بخش‌های مختلف را کاهش دهد. اما این تنها بخشی از راه‌حل است، برای اینکه این توافقات و رفع تحریم‌ها واقعاً مؤثر باشند، باید به مشکلات ساختاری و فساد اقتصادی نیز پرداخته شود. بدون اصلاحات اساسی در سیستم اقتصادی، حتی با رفع تحریم‌ها نیز نمی‌توان به بهبود پایدار دست یافت. ایران باید به دنبال ایجاد یک محیط کسب و کار مناسب و شفاف باشد تا سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی بتوانند با اطمینان بیشتری در بازارهای ایران فعالیت کنند. همچنین، مبارزه با فساد و ایجاد سیستم‌های نظارتی مؤثر نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. قطعاً برای حل مشکلات ناترازی‌ها و بهبود وضعیت اقتصادی، ایران نیازمند یک رویکرد جامع است که شامل رفع تحریم‌ها، اصلاحات اقتصادی و مبارزه با فساد باشد. این اقدامات می‌تواند به ایجاد ثبات و رشد پایدار در اقتصاد کشور کمک کند.