تبادلات دیپلماسی در فصل مذاکره

چه اینکه در حال حاضر ایران در معاهده‌ها و سازمان‌هایی مثل شانگهای، بریکس، اوراسیا و D8 عضویت دارد که می‌تواند از ظرفیت آنها برای مبادلات اقتصادی استفاده کند. در چنین شرایطی اما مساله مهم کشور که شاید بتوان آن را مساله اصلی قلمداد کرد بحث تحریم‌هایی است که کشور را تحت‌الشعاع قرار داده و تا زمانی‌که برای حل این مساله مهم تمهیداتی اندیشده نشود نمی‌توان به حل مشکلات اقتصادی امیدوار بود. لذا هر اندازه که ایران روابط دو یا چند جانبه ایجاد کند یا بخواهد با سیاست نگاه به شرق خود در زمین روسیه و چین بازی کند و به عبارتی تمامی تخم‌مرغ‌های خود را در سبد این دو کشور شرقی بگذارد؛ اما پر واضح است که نمی‌تواند آن طور که باید و شاید و آنچنان که انتظار می‌رود شرایط را مطلوب و  به سامان کند. چرا که قدرمسلم تحریم‌ها برقرار است و در اصل موضوع نیز چیزی تغییر نکرده است. حتی خود چین و روسیه نیز در حوزه مسائل تجارت جهانی و اقتصادی با آمریکا مراوده و تعامل دارند و نمی‌توانند این موضوع را نادیده بگیرند که بخش زیادی از مراودات تجاری و اقتصادی آنها با آمریکاست. لذا قدرمسلم با این تفاسیر به‌دنبال فراهم‌کردن سازوکاری نمی‌روند که ایران را از شر تحریم‌های آمریکا نجات دهند. چرا که به هر نحوی نمی‌خواهند خود را در مقابل ایالات‌متحده قرار دهند. از سوی دیگر نیز با روی کارآمدن دولت جدید آمریکا به رهبری دونالد ترامپ شرایط تغییر کرده و اگر تا پیش از این انتظار می‌رفت که با روی کارآمدن دموکرات‌ها شرایط بهتری برای از سرگیری مذاکره با غرب فراهم شود، اما اکنون با روی کارآمدن ترامپ وضعیت دیگری حاکم شده است. هر چند که چیزی برای ایران تغییر نکرده و تحت هر شرایطی مساله مذاکره در راستای توافق در جهت رفع تحریم‌ها نباید از دستور کار خارج شود. گرچه بر خلاف آنهایی‌که معتقدند ترامپ مرد مذاکره نیست و برای این مدعای خود عملکرد 4 ساله اول او را ملاک قرار می‌دهند، نمی‌توان منکر شد که ترامپ جدید، از دور اول ریاست جمهوری خود تجربه اندوخته و با توجه به تاجرمسلک بودنش، بیش از گذشته دنبال تعامل و توافق است. در خلال صحبت‌های اخیر نیز جسته و گریخته از مذاکره و توافق با تهران استقبال کرده است. چه اینکه دولتمردان تازه‌کار وی نیز این مساله را در دستور کار قرار داده و بدان اذعان کرده‌اند. هر چند که اخیرا مارکو روبیو، وزیر خارجه ترامپ در این خصوص گفت: «دولت دوم ترامپ آماده توافق با ایران تحت شرایط سخت‌گیرانه است اما به گفته او دولت ترامپ مواظبت خواهد کرد تا امتیازی که به ایران خواهد داد منجر به تقویت بیشتر تهران نشود.» در سوی دیگر به نظر می‌رسد دولتمردان دولت چهاردهم مسعود پزشکیان نیز که همگی به مذاکره معتقدند در صورتی‌که شرایط برای این کار فراهم شود، مذاکره باید از سر عزت و تامین حداکثر منافع ملی باشد تا اگر احتمالا توافقی هم رخ داد، ایران بتواند بدون دغدغه و به سرعت منافع خود را حاصل کند.

* فرصت مذاکره

مذاکره با غرب به اندازه مذاکره با شرق اهمیت دارد و از همین جهت نیز چندی پیش هیأت ایرانی برای دور دوم مذاکرات با تروئیکای اروپایی به ژنو رفت. هر چند که به نظر می‌رسد این مذاکرات ادامه‌دار باشد و در ادامه با آماده‌شدن شرایط برای رسیدن به توافق جدید، آمریکایی‌ها نیز به مذاکرات وارد شوند. برخی معتقدند که تجربه ثابت کرده بازی با کارت اروپایی‌ها چندان نتیجه مثبت و خوبی برای ایران نداشته و ندارد. پس از خروج آمریکا از برجام اروپایی‌ها به‌رغم تلاش‌های فراوان در جهت زنده نگه‌داشتن توافق و ایجاد شرایطی که ایران به منافع خود دست یابد، نتوانستند کاری از پیش ببرند و در نهایت مقهور آمریکایی‌ها شدند. بهتر است که واسطه‌ها کنار زده شوند و مذاکره به‌طور مستقیم صورت بگیرد تا بدون پرده‌پوشی، واسطه و میانجی‌ گفت‌وگوی مستقیم در جهت رفع تحریم‌ها صورت گیرد. اخیرا ایلان ماسک، وزیر بهره‌وری ترامپ در مصاحبه با آسوشیتدپرس عنوان کرد: «ایران بهترین کشور برای سرمایه‌گذاری است. در صورت سرمایه‌گذاری آمریکایی‌ها در ایران ریسک سرمایه‌گذاری در خاورمیانه به حداقل می‌رسد.» اهمیت این گفته نیز از آنجا است که ماسک از افراد مورد وثوق ترامپ و مخالف تندروی است و می‌تواند روی نگاه ترامپ تاثیرگذار باشد. هر چند که اخیرا محمدجواد ظریف معاون راهبردی رئیس‌جمهور و زریر خارجه پیشین در نشست گفت و شنود پیرامون «نظم جهانی و سیاست خارجی ایران» اظهارکرد: «اگر ما می‌خواهیم با آفریقا یا اروپا رابطه داشته باشیم این رابطه نباید در قالب دعوای با آمریکا تعریف شود چرا که در این دعوا، کسی جانب ما را نمی‌گیرد. بدعهدی آمریکا به تاریخچه‌ای در مذاکرات تبدیل شد.» ظریف با انتقاد از اینکه فضای ملتهب پیرامون مذاکره با آمریکا توسط مخالفان مذاکره در ایران شکل می‌گیرد، ادامه داد: «من در داووس در تمام نشست‌ها و همچنین در گفت‌وگویی که با فرید زکریا داشتم به مشکلات مذاکره اشاره کردم و تاکید داشتم که ما الان با یک تجربه سنگین به مذاکره برای احیای برجام باز می‌گردیم و این کار را سخت‌تر خواهد کرد چرا که دور اول و برای رسیدن به برجام این تجربه را نداشتیم، اما الان این بدعهدی طرف مقابل تبدیل به تاریخچه این مذاکرات شده است.» از طرفی احمد بخشایش اردستانی، عضو کمیسیون امنیت ملی با اشاره به جمله ترامپ مبنی بر اینکه ایران نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد، اظهارکرد: «روی هم رفته اگر چنین جمله‌ای گفته است تمایل خود را به مذاکره نشان داده است ما هم که رئیس‌جمهورمان گفته است مذاکره شرافتمندانه انجامی‌دهیم بنابراین می‌شود مذاکره برای منافع دو کشور صورت بگیرد.» لذا به نظر می‌رسد که می‌توان با رعایت تحفظ‌هایی مذاکراتی از سر عزت و شرافتمدانه را صورت داد و فرصت این مذاکره را از دست نداد.

*پیامی دریافت نکردیم

روزگذشته بود که وزیر امور خارجه در حاشیه هیأت دولت در جمع خبرنگاران پیرامون انتقال پیام از سوی آمریکا اظهار داشت: تاکنون هیچ پیام مشخصی از آمریکا دریافت نکرده‌ایم و پیامی هم ارسال نشده است. سیدعباس عراقچی بیان کرد: گفت‌وگو با اروپا در جریان است و منتظر مواضع طرف مقابل هستیم. اگر در کشور به این جمع‌بندی برسیم که باید مذاکره شود به‌صورت برابر انجام می‌شود و الان این جمع‌بندی نیست و ما قبلا توافق کرده بودیم و آنها توافق را به هم زدند و الان مبنا بر بی‌اعتمادی است و این اعتماد با کلمات خوب مشخص نمی‌شود و باید ما عملکرد را ببینیم. همچنین مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور نیز در حاشیه جلسیه هیأت دولت در پاسخ به اینکه آیا تاکنون ایران از جانب آمریکا پیامی دریافت کرده است، گفت: «خیر، پیامی دریافت نکرده‌ایم.»