مواضع پزشکیان در رویکرد ترامپ تأثیری نخواهد داشت

در شرایط کنونی نه دیگر از برجام اثری باقی مانده است و نه دیگر شرایط مذاکره مانند گذشته است که دوطرف به شکلی سر میز مذاکره بنشینند که انتظار نتیجه‌گیری از مذاکرات داشت. با این وجود مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور ایران از آمادگی برای مذاکره با دولت ترامپ سخن گفته است. این در حالی است که هنوز موضع ترامپ در این زمینه مشخص نیست. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی چشم‌انداز پیش روی ایران و دولت ترامپ با دکتر محسن جلیلوند تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگوکرده است. جلیلوند در این زمینه معتقد است: «ترامپ با ایران مذاکره می‌کند اما چندان آسان نخواهد بود. بدون تردید او می‌خواهد از موضع قدرت سر میز مذاکره با ایران بنشیند. بلومبرگ مدعی شده که تحریم‌های جدید علیه ایران از12 بهمن آغاز می‌شود و گویا ترامپ نیز فرمان اجرایی آن را امضا کرده است. این ادعایی است که این رسانه کرده و صحت و سقم آن نیز برعهده خود این رسانه است. وزرای پیشنهادی خزانه‌داری و خارجه نیز همین موضع را گرفتند. به همین دلیل من فکر می‌کنم با حضور ترامپ در کاخ سفید وضعیت ایران در عرصه بین‌المللی نه تنها مثبت نخواهد بود و بلکه ترامپ و کابینه‌اش تلاش خواهند کرد بهار سختی برای ایران رقم بزنند.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

*مراسم تحلیف ترامپ در حالی برگزار می‌شود که پزشکیان از آمادگی ایران برای مذاکره خبر داده و از سوی دیگر اسرائیل و حماس نیز به آتش‌بس رضایت دادند. در چنین شرایطی در ماه‌های آینده ایران در عرصه بین‌المللی با فضای مثبتی مواجه خواهد بود یا خیر؟

همه نشانه‌هایی که شما مطرح می‌کنید مثبت است اما من فکر می‌کنم حضور ترامپ در کاخ سفید به سود ایران نخواهد بود. مباحثی که توسط آقای پزشکیان و یا برخی از دوستان ایشان مانند آقای عبدالعلی‌زاده مطرح شده برای آمریکا حداقلی است و مقامات آمریکا درباره حداقل‌ها اصلا صحبت نمی‌کنند.

*یعنی ترامپ حاضر نیست با ایران مذاکره کند؟

ترامپ با ایران مذاکره می‌کند اما به این راحتی نیست. بدون تردید او می‌خواهد از موضع قدرت سر میز مذاکره با ایران بنشیند. بلومبرگ مدعی شده که تحریم‌های جدید علیه ایران از 12 بهمن آغاز می‌شود و گویا ترامپ نیز فرمان اجرایی آن را امضا کرده است. این ادعایی است که این رسانه کرده و صحت و سقم آن نیز برعهده خود این رسانه است. وزرای پیشنهادی خزانه‌داری و خارجه نیز همین موضع را گرفته‌اند. به همین دلیل من فکر می‌کنم با حضور ترامپ در کاخ سفید وضعیت ایران در عرصه بین‌المللی نه تنها مثبت نخواهد بود، بلکه ترامپ و کابینه‌اش تلاش خواهند کرد بهار سختی برای ایران رقم بزنند.

*مواضع پزشکیان در رویکردی که ترامپ نسبت به ایران خواهد گرفت موثر نیست؟

خیر، موثر نیست. ترامپ و نزدیکانش معتقدند هدف ایرانی‌ها از طرح مذاکره این است که زمان بگذرد تا مگر از این ستون به آن ستون فرجی حاصل شود. دیدگاهی که در آمریکا وجود دارد این است که ایران در ماجرای برجام سر آمریکا کلاه گذشته است. به این معنا که ایرانی‌ها می‌گفتند اگر آمریکا از برجام خارج شود ما برجام را آتش می‌زنیم. این در حالی است که آمریکا از برجام خارج شد اما ایرانی‌ها برجام را آتش نزدند. این دیدگاه همچنین معتقد است که ایران در این پروسه بدون اینکه از برجام خارج شود به هیچ کدام از تعهدات برجامی خود عمل نکرد. از نظر این عده در واقع در این مدت ایران تعداد مراکز هسته‌ای خود را افزایش داده، تعداد سانتریفیوژ‌ها را افزایش داده و میزان غنی‌سازی اورانیوم را نیز بالا برده اما آمریکا هیچ کاری در این زمینه انجام نداده است. آنها می‌گویند برای همین دلیلی وجود ندارد که با ایران دوباره مذاکره کنیم. برخی از اندیشکده‌های آمریکایی بر این باور هستند که اگر هم قرار است مذاکره‌ای صورت بگیرد این مذاکره باید رودرو، علنی و درباره همه مسائل دو طرف باشد. این باوری است که عده‌ای در آمریکا دارند. از نظر آنها در شرایط کنونی ایران در وضعیت گذشته نیست و از قدرت چانه‌زنی کمتری برخوردار است. از نظر آنها موضوع این نیست که ایران امتیازی بدهد و از طرف مقابل امتیاز بگیرد، موضوع این است که ایران از اساس توانایی درخواست گرفتن امتیاز را ندارد. اما یکی از دستاوردهای ایران از مذاکره می‌تواند این باشد که وضعیت را در همین شکل نگه دارد و اجازه سخت‌تر شدن را ندهد. نکته دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که ترامپ دنبال این است که مدیریت خاورمیانه در دست اسرائیل باشد.

برخی‌ها در آمریکا معتقدند که ایران در ماجرای برجام سر آمریکا کلاه گذشت. به این معنا که ایرانی‌ها می‌گفتند اگر آمریکا از برجام خارج شود ما برجام را آتش می‌زنیم. آمریکا از برجام خارج شد اما ایرانی‌ها برجام را آتش نزدند

*در روزهای اخیر کشورهای عربی خواستار برخورد آمریکا با اسرائیل و رویکرد منعطف‌تر آمریکا نسبت به ایران شده‌اند. در چنین شرایطی اسرائیل چگونه می‌تواند با این همه مخالف، مدیریت خاورمیانه را به دست بگیرد؟

این مسأله به این موضوع بستگی دارد که کشورهای خاورمیانه نسبت به مدیریت اسرائیل در منطقه چه واکنش و رفتاری از خود بروز بدهند. البته ترامپ از اسرائیل حمایت خواهد کرد و با رویکردی که اسرائیل در منطقه می‌گیرد همراهی خواهد کرد. ترامپ گمان می‌کند پس از آتش‌بس بین اسرائیل و حماس و سقوط حکومت بشار اسد، ایران دیگر کارتی برای روی میز گذاشتن ندارد. آمریکایی‌ها معتقدند تنها کارت موثری که برای ایران باقی مانده، برنامه هسته‌ای است که اگر به درستی از این کارت استفاده نکند، به جای اینکه امنیت‌زا باشد می‌تواند امنیت‌زدا باشد. به همین دلیل زیاد به سود ایران نیست که بخواهد بیش از اندازه با این کارت بازی کند. واقعیت این است که ترامپ و کابینه‌اش بیش از اینکه به مواضع آقای پزشکیان توجه کنند به موقعیت ایران در منطقه و جهان نگاه می‌کنند. البته آقای پزشکیان از زمانی که روی کار آمده مواضع خوبی گرفته است. نمونه بارز آن اتفاقی بود که در حیاط دولت رخ داد که پرچم آمریکا که وزرا از روی آن عبور می‌کردند را پاک کردند. البته این اتفاق اصلا برای آمریکایی‌ها اهمیت ندارد. به هر حال وزرای قبلی که از روی پرچم رد می‌شدند چه ضرری به آمریکا زده‌اند که پاک کردن آن برای آنها اهمیت داشته باشد؟ از نظر تیم ترامپ دولت پزشکیان دنبال این است که به نام مذاکره، زمان را بگیرد تا فشارها از روی ایران برداشته شود، جبهه مقاومت را احیا کند و وضعیت اقتصادی خود را بهبود ببخشد. من فکر نمی‌کنم تیم ترامپ با چنین نگاهی موافق باشند.

*بهار سختی که از آن صحبت می‌کنید، چه مختصاتی خواهد داشت؟

به قول معروف «چیزی که عیان است چه حاجت به بیان است.» در حالی که درآمد ارزی ایران کاهش پیدا کرده، ترامپ دنبال این است که فروش نفت ایران به چین را کاهش دهد. پولی که در شرایط کنونی در اختیار مردم است و با آن دلار80 هزار تومانی خرید و فروش می‌کنند، نیز از صندوق توسعه ملی تأمین شده است. این دلارهای فروش نفت نیست و دلارهای نفتی در راه‌های دیگر هزینه می‌شود. نکته قابل تأملی که در این زمینه وجود دارد این است که بودجه نظامی ایران برای سال آینده200 درصد افزایش پیدا کرده است. مجموع شرایط کشور نشان می‌دهد که نخبگان و تحلیلگران داخلی به این نتیجه رسیده‌اند که به احتمال زیاد سال سختی در پیش خواهیم داشت. اتفاق مهم دیگر در اکتبر سال آینده رخ خواهد داد، غروب برجام است. این در حالی است که قبل از ماه اکتبر یعنی در ماه مارس آژانس انرژی اتمی باید گزارش نهایی از وضعیت پنج ساله فعالیت‌های هسته‌ای ایران را منتشر کند. در صورتی که بر اساس این گزارش مکانیسم ماشه فعال شود، تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران فعال خواهد شد و قطعنامه2231 کنار گذاشته می‌شود. یعنی برای اینکه تحریم‌های سازمان ملل دوباره برگردد، نیازی نیست دوباره در سازمان ملل مطرح شود. روسیه و چین نیز در این تحریم‌ها دخالت دارند و آن را امضا کرده‌اند و نمی‌توان امید چندانی به آنها داشت. اگر همه این مسائل را در کنار هم قرار بدهیم متوجه خواهیم شد که منظور از بهار سخت چیست.

*شما هیچ انعطافی از سوی ترامپ مشاهده نمی‌کنید؟

ترامپ در صورتی از خود انعطاف نشان خواهد داد که بتواند از ایران امتیاز بگیرد، اما ایران در شرایط خاص خودش قرار دارد و رغبتی ندارد که بخواهد به ترامپ امتیاز بدهد. اگر خواسته‌های ترامپ حداکثری باشد، روشن است که برای ایران غیر قابل قبول خواهد بود. ضمن اینکه مقام معظم رهبری نیز در سخنان خود مذاکره با آمریکا را رد کرده‌اند و هر تحولی در این زمینه نیاز به دستور ایشان دارد. سیاست خارجی در اختیار دولت نیست و نهادهای بالادستی در این مهم نقش تعیین کننده دارند. نهادهای بالادستی نیز نگاه دیگری به موضوع داشته و علاقه‌مند به مذاکره با آمریکا نیستند. در نهایت باید بگویم زیاد به آینده خوشبین نیستم.