سیاست‌گذاری جناحی، بلای جان اقتصاد

به گفته کارشناسان این وضعیت نه تنها ریشه در عوامل بیرونی بلکه در سیاست‌گذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌های نادرست داخلی دارد که در دولت‌های گذشته به وقوع پیوسته است و به اعتقاد صاحب‌نظران رفع این چالش‌ها نیاز به اصلاحات ساختاری دارد که باید در یک بازه زمانی و قطعاً با تجربه دردهایی چند، به بهبود و درمان بینجامد و قطعاً تکرار این اشتباهات که با نادیده گرفتن اصول علمی و تجربه‌های موفق جهانی عجین خواهد بود، به استمرار شکست و مزمن شدن بیماری‌های اقتصادی منتهی خواهد شد.

غفلت از علم و تجربه

به گزارش «آرمان ملی»، محمدعلی سلمانیان کارشناس اقتصادی در این باره گفت: یکی از مهم‌ترین دلایل ناکامی اقتصادی در ایران، بی‌توجهی به انجام بررسی‌های کارشناسی و علمی طرح‌ها و پروژه‌هایی است که قرار است در دایره تصمیم‌گیری مسئولان قرار گیرد و عملیاتی شود، در حقیقت سیاست‌گذاری‌ها به جای تکیه بر تحلیل‌های کارشناسی، اغلب بر پایه آزمون و خطا و نگاه‌های غیرعلمی بنا شده‌اند و هر دولتی با سیاستی جداگانه تصمیم به اجرای برنامه‌های اقتصادی می‌گیرند، این در حالی است که تجربیات جهانی نشان می‌دهند حکمرانی موفق نیازمند شناخت عمیق از مسائل کلان و خرد اقتصادی است. او ادامه داد: نادیده گرفتن تجربیات موفق دیگر کشورها در مدیریت اقتصادی، جای خود را به رویکردهایی شعاری و ساده‌انگارانه داده است، از این رو چنین سیاست‌هایی نه تنها بحران‌های موجود را حل نکرده‌اند، بلکه به پیچیدگی بیشتر آن‌ها انجامیده‌اند.

منابع ناپایدار

سلمانیان اضافه کرد: از طرف دیگر اقتصاد ایران دهه‌هاست که به درآمدهای نفتی وابسته بوده و این اتکا به منبعی ناپایدار، آسیب‌پذیری اقتصاد کشور را افزایش داده و مانع از توسعه بخش‌های مولد مانند صنعت، کشاورزی و خدمات و... شده است، در حقیقت سیاستگذاران با تمرکز بر منابع کوتاه‌مدت، از انجام اصلاحات بنیادین اقتصادی غفلت کرده‌اند و در نتیجه، ساختار اقتصادی کشور از پایداری لازم برخوردار نیست. این کارشناس اضافه کرد: ایران با وجود داشتن سرمایه انسانی قابل توجه، نتوانسته است از این ظرفیت به شکل مطلوب بهره‌برداری کند و در نتیجه نبود فرصت‌های شغلی مناسب و برنامه‌ریزی ناکارآمد، بسیاری از نیروهای متخصص و خلاق مهاجرت را به بودن در شرایط نامطمئن و... ترجیح داده‌اند که البته نظام آموزشی ناکارآمد و عدم سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های علمی نیز در این حین موجب هدررفت این سرمایه عظیم شده است.

ساختار غیرشفاف

او درباره دلایل فرورفتن بیشتر کشور در شرایط فعلی گفت: بخش مهمی از این مشکلات به دلیل ساختار غیرشفاف در نظام حکمرانی و نفوذ منافع شخصی و جناحی در سیاست‌گذاری‌ها است، فقدان شفافیت، پاسخگویی و نظارت کافی، زمینه را برای تصمیمات ناکارآمد و فساد اقتصادی فراهم کرده است، از سوی دیگر، اقتصاد دولتی و فقدان فضای مناسب برای رشد بخش خصوصی، یکی دیگر از عوامل بازدارنده در مسیر توسعه پایدار است. سلمانیان درباره راهکار برون‌رفت از این وضعیت گفت: برای بهبود وضعیت، بازنگری در اصول حکمرانی و سیاست‌گذاری اقتصادی ضروری است. در این راستا باید با تمرکز بر شایسته‌سالاری، تصمیم‌گیری‌ها باید به دست متخصصان و نخبگان واقعی سپرده شود و از نفاق پراکنی در سطوح مختلف و برخلاف منافع ملی پرهیز کرد. در این بین حتماً نظام پاسخگو با عملکرد شفاف می‌تواند اعتماد عمومی را بازگرداند و کارآمدی سیاست‌ها را افزایش دهد و قطعاً سیاست‌گذاری‌های اقتصادی باید مبتنی بر تحلیل‌های علمی و کارشناسی‌های مناسب با حضور متخصصان همراه باشد، همچنین باید با سرمایه‌گذاری در نظام آموزشی، با تقویت نظام آموزشی و ایجاد زیرساخت‌هایی برای استفاده بهینه از نیروی انسانی، شرایط را برای توسعه پایدار فراهم کرد.

اصلاحات بنیادین

این کارشناس بیان کرد: تجربه سال‌های گذشته نشان داده است که ادامه مسیر کنونی، تنها به تعمیق مشکلات اقتصادی و اجتماعی منجر خواهد شد، اصلاحات بنیادین در نظام حکمرانی و سیاست‌گذاری، همراه با بهره‌گیری از دانش، تجربه و توانمندی‌های داخلی، می‌تواند ایران را به سمت توسعه پایدار هدایت کند. اکنون زمان آن رسیده است که تصمیم‌گیری‌ها از شعارگرایی فاصله گرفته و به سمت اقدامات علمی و موثر حرکت کند، تنها با این تغییرات، می‌توان آینده‌ای روشن‌تر برای کشور رقم زد. اما این را نیز نباید فراموش کرد که قطعاً هر جراحی برای درمان، متضمن تحمل دردهایی است که اندکی متفاوت از گذران در شرایط راحت را ایجاد می‌کند اما چنانچه درمانگر ماهری وجود داشته باشد و همراهی بیمار و پزشک همراه باشد قطعاً به سلامت کامل منتهی می‌شود.

حمایت از کم‌درآمدها

سیدمحمد مولوی، نماینده آبادان در مجلس شورای اسلامی بر لزوم اتخاذ تدابیر فوری برای کنترل بازارهای اقتصادی و حمایت از اقشار کم‌درآمد تاکید کرد و گفت: بازارهای اقتصادی به ثبات و برنامه‌ریزی فوری نیاز دارند. او بر لزوم اتخاذ تدابیر فوری برای کنترل بازارهای اقتصادی و حمایت از اقشار کم‌درآمد تاکید کرد و اظهار کرد: بازارهای اقتصادی به ثبات و برنامه‌ریزی فوری نیاز دارند. وی با اشاره به بازار نامتعارف مسکن و تاثیرات مخرب آن بر توان خرید مردم، افزود: خواستار تدوین برنامه‌ای جامع برای ایجاد تعادل و ثبات در این حوزه هستیم. مولوی همچنین وضعیت مبه‌هم یارانه‌های نقدی را یکی از دغدغه‌های مهم مردم دانست و گفت: از دولت می‌خواهیم با شفاف‌سازی و برنامه‌ریزی مناسب، تکلیف این یارانه‌ها را مشخص کند. وی بر ضرورت عزم جدی دولت برای حمایت از لنجداران و ساکنان مناطق مجاور دریا تاکید و خاطرنشان کرد: این اقشار به ‌عنوان بخشی از نیروی کار کشور نیازمند توجه ویژه و برنامه‌ریزی دقیق برای رفع مشکلات معیشتی و شغلی خود هستند. نماینده مردم آبادان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به مشکلات معیشتی در حوزه‌های مختلف گفت: از دولت می‌خواهیم تا با اولویت‌بندی نیازهای مردم و نظارت بر عملکرد دستگاه‌های اجرایی، اقدامات لازم برای بهبود وضعیت معیشتی جامعه و ایجاد ثبات در بازار ارز و سایر بازارهای اقتصادی را در دستور کار قرار دهد.

پیشران‌های اقتصاد

بابک نگاهداری، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس پیشران‌های اصلی اقتصاد کشور را سه حوزه انرژی، حمل و نقل و سرمایه‌گذاری دانست و یادآور شد: جهش تولید با رفع موانع سرمایه‌گذاری خصوصی، عمومی و دولتی صورت می‌گیرد در حالی که با وجود تورم طولانی مدت در کشور و سه ناترازی در حوزه بودجه، بانکی و صندوق‌های بازنشستگی، سرمایه‌های اقتصادی کشور به سمت بخش‌های نامولد حرکت می‌کند. وی سپس به ظرفیت‌ها و نیازهای کشور در حوزه انرژی پرداخت و گفت: برای نقش‌آفرینی کشور به عنوان هاب انرژی منطقه، در حوزه نفت و گاز به 100 میلیارد دلار، در حوزه برق به 15 میلیارد دلار و برای بهسازی شبکه برق به 10 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز داریم. رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با تشریح این مسائل در تشریح پنجره‌ فرصت‌های برون‌رفت از این موارد، توضیح داد: جایابی ایران در نظام بین‌الملل، اتصال تولید، صنعت و صادرات کشور به شرکت‌های دانش‌بنیان و فرصت جمعیتی متولدین دهه‌های 60 و 70 شمسی، 3 پنجره فرصت مهم هستند که باید در تدوین برنامه هفتم توسعه مورد توجه قرار گیرند.

در حوزه بین‌المللی

وی به مسأله جانمایی ایران در نظام بین‌الملل پرداخت و گفت: نظام بین‌الملل در حال بازآرایی است، در تدوین برنامه هفتم توسعه باید به فکر بازآرایی نقش جمهوری اسلامی ایران در نظام بین‌الملل باشیم. نگاهداری با اشاره به ایجاد پروژه کمربند راه چین، راه‌اندازی آن را راهی برای باز شدن مسیر چین به غرب دانست و گفت: هیچ کشوری به اندازه ایران موقعیت ژئوپلتیکی ندارد به گونه‌ای که می‌تواند یکی از پنجره فرصت‌ها در برنامه هفتم توسعه و در حوزه جایابی جمهوری اسلامی ایران در نظام بین‌الملل، نقش‌آفرینی در ترانزیت شرق به غرب و ایجاد کریدور شمال به جنوب و فعال کردن مسیر دیپلماسی اقتصادی باشد. وی شاه کلید برون‌رفت از مشکلات اقتصادی در برنامه هفتم توسعه را تقویت دیپلماسی اقتصادی دانست و گفت: برای ارتقای دیپلماسی اقتصادی، فعال کردن کریدورهای ترانزیتی و ایجاد منافع اقتصادی حداکثری با همسایگان ضروری است.