کاهش چشمگیر آلودگی هوا با توقف مازوت سوزی

برخی وجود این نوارقهوه‌ای را به دلیل سوختن مازوت در کارخانه‌های اطراف تهران و دیگر شهرها می‌دانند. این نوار قهوه‌ای اما با دستور توقف مصرف مازوت توسط رئیس‌جمهور و مصوبه دومین جلسه کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا، قطعا کاهش قابل توجهی خواهد یافت. هرچند مازوت سوزی، طبق گفته کارشناسان تنها 30 درصد از سهم آلودگی هوا را داراست. اما همین 30درصد هم عددکمی نیست. به نظر می‌رسد با توقف سوخت مازوت، بخشی از چالش‌های مربوط به آلودگی هوا، در شهرهای بزرگ هم برطرف شود.

با آغاز مازوت سوزی در نیروگاه شازند، در روزهای ابتدایی آبان بود، که آلودگی هوا در اراک و تهران، شدت گرفت. هرچند قرار نبود این اتفاق بیفتد، اما در نهایت به دلیل ناترازی انرژی، که همان نبود تعادل بین تولید و مصرف است، این نیروگاه مجبور به استفاده از مازوت شد. این درحالی بود که هنوز ممنوعیت استفاده از سوخت مازوت به تصویب نرسیده و تنها محدودیت استفاده از آن ادامه داشت. روندی که سهم بسزایی در آلودگی هوای تهران و اراک داشت. اما در دومین جلسه کارگروه ملی آلودگی هوا در دولت چهاردهم، استفاده از مازوت در سه نیروگاه شازند اراک، شهید منتظری اصفهان و منتظرقائم البرز ممنوع شد. این اقدام قدمی جدی در کاهش آلودگی‌ این سه شهر بزرگ خواهد بود. اما باید دید این توقف، همچنان باقی خواهد ماند، یا به دلیل ناترازی انرژی، در نهایت نیروگاه‌ها مجبور به استفاده مجدد از مازوت خواهند شد. در همین رابطه، شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز گفت: دستور توقف مازوت‌سوزی در سه نیروگاه کشور (نیروگاه‌های شازند اراک، شهید منتظری اصفهان و منتظرقائم البرز) صادر شد. هوای پاک حق همه شهروندان است. از حمایت دکتر پزشکیان برای حفاظت از محیط زیست‌ سپاسگزارم. امیدواریم تلاش دولت برای رفع ناترازی انرژی در آینده‌ای نزدیک هم به بار بنشیند.

 اما مازوت چیست؟

 مازوت یا نفت کوره، یکی از محصولات جانبی فرایند پالایش نفت خام است که عمدتاً در نیروگاه‌های حرارتی و صنایع سنگین برای تأمین انرژی به‌کار می‌رود. این سوخت سنگین به دلیل داشتن گوگرد و سایر آلاینده‌ها، هنگام سوختن، مقادیر بالایی از آلاینده‌های مختلف از جمله دی‌اکسید گوگرد، اکسیدهای نیتروژن و ذرات معلق را وارد هوا می‌کند و این آلاینده‌ها به‌طور مستقیم بر کیفیت هوا و سلامت شهروندان تأثیر می‌گذارند و از عوامل اصلی آلودگی هوا در فصول سرد سال محسوب می‌شوند. این درحالی است که در اغلب کشورهای دنیا، استفاده از مازوت، تا حد قابل توجهی کاهش یافته است.

سهم 30 درصدی مازوت در آلودگی هوا

طبق آمارهای منتشر شده، سهم مازوت در آلودگی هوا در کلانشهرهای ایران حدود 30 درصد تخمین زده شده است. به عنوان مثال، در شهر اراک که به عنوان یکی از آلوده‌ترین شهرهای ایران شناخته می‌شود، بخش عمده‌ای از آلودگی هوا مربوط به سوخت مازوت در نیروگاه‌های اطراف شهر است. در اصفهان نیز این وضعیت مشابه است، به‌گونه‌ای که ساکنان این شهر طی سال‌های اخیر با روزهای بیشتری از آلودگی شدید هوا روبه‌رو بوده‌اند. همچنین نیروگاه منتظرقائم که از بزرگ‌ترین نیروگاه‌های کشور به‌شمار می‌رود، به دلیل استفاده از مازوت، سهم زیادی در افزایش آلودگی هوای تهران و البرز دارد و به صورت سالانه مقادیر بالایی دی‌اکسید گوگرد و ذرات معلق را وارد اتمسفر می‌کند.

آلاینده‌های ناشی از مازوت نه تنها باعث افزایش بیماری‌های تنفسی، قلبی‌وعروقی در جمعیت عمومی می‌شوند، بلکه محیط زیست و منابع طبیعی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند. دی‌اکسید گوگرد و اکسیدهای نیتروژن حاصل از احتراق مازوت در هوا واکنش‌های شیمیایی پیچیده‌ای را ایجاد کرده و به تشکیل ذرات معلق ریز و باران‌های اسیدی منجر می‌شوند که اثرات مخربی بر جنگل‌ها، خاک و حتی آب‌های سطحی دارد.

همچنین، افزایش مصرف مازوت در نیروگاه‌های ایران برخلاف سیاست‌های کاهش آلودگی هوا و تعهدات زیست‌محیطی کشور در مجامع بین‌المللی است. به گفته کارشناسان محیط زیست، جایگزینی این سوخت آلاینده با انرژی‌های پاک مانند گاز طبیعی و منابع تجدیدپذیر، نیازمند برنامه‌ریزی‌های دقیق و بودجه‌گذاری کافی است.

بر اساس گزارش‌های اخیر، میزان ذرات معلق در هوا در اراک و اصفهان در فصول سرد سال به چندین برابر حد مجاز رسیده است که این امر با مصرف بالای مازوت در نیروگاه‌ها همزمان بوده است. این وضعیت نشان‌دهنده‌ ضرورت بازبینی در سیاست‌های مصرف سوخت نیروگاهی کشور است تا علاوه بر حفظ سلامت عمومی، به حفاظت از محیط زیست و کاهش آلودگی هوا نیز کمک کند.

ممنوعیت استفاده از مازوت در سه نیروگاه اصلی شازند اراک، شهید منتظری اصفهان و منتظرقائم البرز یکی از اقدامات مهم دولت چهاردهم برای کاهش آلودگی هوا و بهبود سلامت عمومی بوده است. این تصمیم پس از سال‌ها انتقادات گسترده از آثار زیان‌بار استفاده از مازوت در این نیروگاه‌ها گرفته شد. با توجه به ترکیب آلاینده‌های حاصل از سوخت مازوت، همچون دی‌اکسید گوگرد و ذرات معلق، آلودگی هوای شهرهای مجاور این نیروگاه‌ها به سطوح خطرناکی می‌رسید و زندگی و سلامت میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار می‌داد.

از طرفی، این اقدام دولت چهاردهم با هدف تطابق با تعهدات بین‌المللی در زمینه کاهش آلاینده‌ها و حرکت به سمت منابع انرژی پاک‌تر انجام شده است. اکنون این نیروگاه‌ها به منابع جایگزین سوخت، از جمله گاز طبیعی، تجهیز شده‌اند که نقش مهمی در کاهش آلاینده‌های جوی ایفا می‌کند. اجرای این ممنوعیت، به عنوان یک گام کلیدی در مدیریت زیست‌محیطی کشور محسوب می‌شود و می‌تواند به کاهش میزان بیماری‌های تنفسی، قلبی‌وعروقی در این شهرها کمک شایانی کند و همچنین نمونه‌ای از تلاش برای بهبود پایداری زیست‌محیطی در کشور باشد.

انتظار می‌رود که با تلاش دستگاه‌ها برای رفع ناترازی انرژی شاهد ممنوعیت سوزاندن این سوخت سمی در سایر نقاط کشور نیز باشیم.

مصوبات کارگروه ملی کاهش آلودگی

اما از دیگر مسائلی که در دومین جلسه کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا در دولت چهاردهم مطرح شد می‌توان به تشکیل کارگروه تخصصی اسقاط خودرو، برقی سازی ناوگان حمل و نقل عمومی، اجباری سازی استاندارد ملی نفت کوره و ارتقای کیفی سوخت اشاره کرد.

این جلسه کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا در دولت چهاردهم با حضور محمدجعفر قایم‌پناه، معاون اجرایی رئیس‌جمهور و شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شد که ٩ مصوبه داشت.

در این جلسه قرار بر این شد که کارگروه تخصصی اسقاط، ذیل کارگروه ملی آلودگی هوا و با حضور سازمان حفاظت از محیط زیست، وزارت صمت، وزارت کشور، پلیس راهور ناجا، سازمان ملی استاندارد و سازمان برنامه و بودجه کشور جهت ارائه برنامه پیشنهادی در راستای افزایش تعداد اسقاط وسایل نقلیه به ویژه موتورسیکلت با تمرکز بر کلانشهرهای تهران و مشهد تشکیل و نتایج آن را مدت یک ماه به کارگروه ملی ارائه کند.

همچنین وزارت کشور و شهرداری‌های کلانشهرهای کشور، ملزم شدند گزارش جامعی از وضعیت حمل و نقل عمومی (تعداد ناوگان، سال ساخت، استاندارد آلایندگی، تجهیزات فیلتراسیون و وضعیت معاینه فنی) و برنامه توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی و برقی سازی ناوگان را با تمرکز بر شهرهای تهران و مشهد، ظرف مدت دو هفته به دبیرخانه کارگروه ملی ارسال کنند.

اجباری سازی استاندارد ملی نفت کوره ۱۷۱۴۲نیز توسط سازمان ملی استاندارد در اولین اجلاسیه شورایعالی استاندارد کشور به تصویب برسد.

همچنین وزارت نفت، برنامه ارتقای کیفی سوخت توسط شرکت‌های پالایشی را ظرف دو هفته به دبیرخانه کارگروه ارسال کند.

وزارتخانه‌های نفت و نیرو نیز به منظور کم کردن اثرات مصرف نفت کوره در نیروگاه‌ها بر آلودگی هوای کلانشهرها، قرار شد برنامه اولویت توزیع و مصرف سوخت در فصول سرد سال جاری را با همکاری سازمان حفاظت از محیط زیست ارائه دهند.

وزارتخانه‌های نفت و نیرو در نیروگاه‌های شازند، شهید منتظری و منتظرقائم مصرف مازوت را ممنوع کنند و نتایج موضوع گوگردزدایی از نفت کوره توسط شرکت‌های دانش بنیان را در صورت الزام به مصرف در سایر نیروگاه‌ها ارائه کند.

در همین راستا وزارت صمت نیز ملزم شد، در خصوص کلانشهر اصفهان، آخرین وضعیت و برنامه کاهش انتشار آلاینده از صنایع فولادی در استان اصفهان (ذوب‌آهن و فولاد مبارکه) را ظرف دو هفته به دبیرخانه کارگروه ارائه کند.

همچنین گزارش وضعیت آلایندگی واحدهای ذوب‌آهن و فولاد مبارکه توسط سازمان محیط زیست به کارگروه ارائه شود.

قرار بر این شد که جلسات کارگروه به‌صورت مستمر (دو هفته یکبار) تشکیل شود، که محور اصلی کارگروه آتی، شهر اصفهان است.

با استمرار این کارگروه، اگر آنچه سازمان‌ها و وزارتخانه‌های مربوطه ملزم به رعایت آن شدند، اجرا شود، به نظر می‌رسد در آینده شاهد اقدامات موثرتری در کاهش آلودگی هوا، به خصوص در شهرهای بزرگ خواهیم بود.