مهم‌تر از بحران آب!

به نظر می‌رسد که به‌تدریج هرقدر که جلوتر می‌رویم دولت آقای رئیسی عصایی در دست ندارد تا آن را به حرکت درآورده و مسائل و مشکلات را حل کند. واقعیت امر اینکه بحث آن نیست که سه یا چهار ماه مدت خیلی کمی است که انتظار تغییر داشته باشیم. واقع مطلب آن است که هیچ دلیل منطقی وجود ندارد که چرا بعد از سه یا چهار می‌بایستی از قوه مجریه انتظار تغییر و تحول داشت. واقعیت تلخ آن است که نه قوه مجریه و نه مجلس نقشی در حد انتظار در سیاست‌گذاری های کلان و مهم کشور ایفا نمی‌کنند. مسئله آب مسئله‌ای نیست که امروز مطرح شده‌ باشد. به خوبی به یاد دارم که شش یا هفت سال پیش مقاله‌ای در نشریه کتاب هفته منتشر کردم و به مسئله آب و کمبود آن پرداخته بودم و در آن یکسری آمار و ارقام آورده بودم که متوسط حفر چاه (یعنی عمقی که چاه به آب می رسد) بعد از انقلاب دو برابر شده‌است. یعنی اگر به‌طور مثال در سال 1357 با حفر چاه 50 متری در منطقه‌ای به آب می رسیدیم امروزه بایستی حداقل 100 متر چاه حفر بشود. این نشان دهنده پایین رفتن هولناک منابع آب زیر زمینی است. در آن مقاله اشاره کرده بودم که فقط بحث کمبود آب نخواهد بود بلکه آن‌چه فاجعه آمیزتر است، کاهش آب‌های زیر زمینی، باعث فرونشست زمین می‌شود و در حقیقت این مساله در بسیاری از دشت‌های امروز ایران به چشم می‌خورد. اما نکته خیلی مهم آن است که متاسفانه در ایران به این مقوله در عمل نگاه بلند مدت ندارند (نگاه پنج سال، ده سال ندارد) یعنی درحقیقت نگاه، نگاه بلند مدت در ایران نیست. نسبت به هوا و آلودگی آن نگاه بلند مدت نیست، نسبت به آب نگاه بلند مدت نیست، نگاه به کشاورزی نگاه بلند مدت نیست؛ اصولا یکی از بزرگ‌ترین مسائل مدیریت کشور آن است که فقط به حال نگاه می‌کند و شعارهایی که می‌دهند و در حقیقت رفتارهای پوپولیستی، این که پنج یا ده یا بیست سال آینده وضع کشاورزی چگونه است و به کدام سمت و سو باید برود و این که ظرف ده یا بیست سال آینده وضع آب کشور چگونه است و از حالا چه برنامه‌ریزی‌هایی باید کرد، چنین نگاهی شوربختانه وجود ندارد. بنابراین مشکلات می‌آیند و تلنبار می‌شوند و خیلی هم فکر بلند مدتی برای آنها وجود ندارد. در خصوص کاهش یا افزایش جمعیت، در خصوص حمل‌ونقل در هیچ موردی نگاه بلندمدت وجود ندارد. این که مثلا ظرفیت دانشگاه‌ها چه میزان باید باشد، ما در پنج یا ده سال آینده به چه تعداد پزشک، دندان‌پزشک و پرستار نیاز داریم. آیا ظرفیت فعلی دانشگاه‌ها کافی است یا بایستی افزایش پیدا کند. متاسفانه مطالعات درستی صورت نمی‌گیرد و اگر تصمیماتی هم اتخاذ می‌شود، آن تصمیمات منشاء سیاسی دارد. به عنوان مثال وزیر آموزش‌وپرورشی که این هفته موفق به اخذ رای اعتماد از مجلس شد مهم‌ترین مسئله‌ای که مطرح کرد این بود که تیشه برداشته و بر فرق سر یک برنامه‌ای که هدف بخشی از آن با بومی کردن، آموزش دانش آموزان است تا حتی‌الامکان از خشونت به دور باشند. فقدان نگاه بلند مدت بزرگ‌ترین مشکلی است که در کشور وجود دارد.