سفر به مصر و فرصت رفع تحریم

رئیس‌جمهور و هیأت همراه تا پیش از این سفرهای خارجی خود را با عراق به‌عنوان اولین سفر؛ نیویورک و حضور در سازمان ملل به‌عنوان دومین سفر؛ دوحه قطر برای حضور در اجلاس مجمع گفت‌وگوی همکاری آسیایی به‌عنوان سفر سوم؛ عشق‌آباد ترکمنستان با هدف شرکت در همایش بین‌المللی «ارتباط متقابل زمان‌ها و تمدن‌ها؛ مبنای صلح و توسعه» و توافقات مهم در حوزه انرژی به‌عنوان چهارمین سفر و در نهایت کازان روسیه برای حضور در در نشست اصلی سران کشور‌های عضو بریکس با موضوع «تقویت چندجانبه‌گرایی برای توسعه و امنیت جهانی عادلانه» و همچنین نشست گسترده کشور‌های عضو بریکس و اولین جلسه بریکس‌پلاس با عنوان «ساختن جهانی بهتر با هم» به‌عنوان پنجمین سفر رفت و در همه این سفرها رهاوردهای بسیار سیاسی و اقتصادی مدنظر را برای ایران به‌دست آورد. حال اینکه بعد از تاخیری حدودا یکماهه در سفرهای خارجی رئیس‌جمهور به مصر خواهد رفت تا جدای از نشست 8D که با رویکرد اقتصادی و تجاری میان کشورهای اسلامی برگزار می‌شود تبعا در حاشیه این نشست با سران سایر کشورها از جمله عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور مصر و رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه در خصوص مسائل دوجانبه و منطقه‌ای دیدار و گفت‌وگو داشته باشد. هر چند که ایران با توجه به اینکه همچنان به لحاظ اقتصادی در تحریم به سر می‌برد در پی آن است که با پیوستن به سازمان‌ها و گروه‌های اقتصادی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مثل سازمان همکاری‌های شانگهای و گروه بریکس بتواند از فواید و ظرفیت‌های اقتصادی این مجموعه‌ها در راستای حل مشکلات اقتصادی خود بهره ببرد. قدر مسلم 8D نیز یکی از این گروه‌ها است که اگر ایران به طور فعال در آن حضور یابد می‌تواند از ظرفیت‌های اقتصادی کشورهای مسلمان مثل همچون افزایش تجارت، همکاری‌های متقابل در زمینه‌های تجاری، اقتصادی و رشد اقتصادی، افزایش قدرت چانه‌زنی در مسائل سیاسی، اقتصادی و تجاری با کشورها و گروه‌های فرامنطقه‌ای بهره‌مند شود. هر چند که هر چه این مجموعه‌های منطقه‌ای بیشتر باشد همگرایی منطقه‌ای نیز بین کشورهای منطقه بیش از پیش خواهد شد.

* قاهره ششمین سفر پزشکیان

نشست شورای وزیران امور خارجه هشت کشور در حال توسعه اسلامی شامل: «ایران، ترکیه، مصر، پاکستان، اندونزی، نیجریه، مالزی و بنگلادش» امروز چهارشنبه ۲۸ آذرماه یک روز قبل از نشست سران این سازمان تشکیل جلسه خواهد داد تا اسناد پایانی نشست سران را نهایی کنند. آنطور که اسماعیل بقائی سخنگوی وزارت تامور خارجه گفته است: یازدهمین نشست سران این سازمان نیز روز پنجشنبه ۲۹ آذرماه ۱۴۰۳ با حضور روسای جمهور 8 کشور از جمله مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور اسلامی ایران برگزار خواهد شد و موضوع «سرمایه‌گذاری بر روی جوانان و حمایت از بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط: شکل‌دهی اقتصاد آینده» به‌عنوان موضوع محوری این نشست تعیین شده است. اما سفر رئیس‌جمهور، وزیر خارجه و هیأت همراه به قاهره مصر در قالب ششمین سفر خارجی آن هم سفری که رنگ و بوی اقتصادی دارد در وهله اول بسیار مثبت تلقی می‌شود. اما پرسش مهم و حیاتی در اینجا این است که اساسا این گروه‌ها تا چه اندازه می‌توانند بر اقتصاد ایران موثر واقع شوند. در شرایطی که کشور در تحریم به سر می‌برد و تحریم توانسته ضررهای بسیاری به مبادلات اقتصادی و تجاری و مالی بین‌المللی ایران بزند چه میزان می‌توان انتظار داشت که ساز وکارهای منطقه‌ای بتوانند حداقل تا حدی مشکلات اقتصادی ایران را مرتفع کنند؟ چون برخی از این کشورها خود با آمریکا نیز به لحاظ اقتصادی روابطی دارند و کافی است که آمریکا بابت ارتباط یا حمایت اقتصادی از ایران در مقابل آنها بایستد. آنجا است که عطای مراودات اقتصادی با ایران را به لقای آن خواهند بخشید و بر پایه منافع ملی خود عمل خواهند کرد. لذا باز هم به مساله اصلی می‌رسیم اینکه تا وقتی مسائل مهمی چون تحریم‌ها و FATF حل و فصل نشود ایران نمی‌تواند از ظرفیت هیچ گروه اقتصادی یا حتی روابط دوجانبه با کشورها بهره لازم ر ا ببرد. در نتیجه این سفرها در عین موثربودن باید دستاوردهای ملموس نیز برای کشور ایجاد کند و دستاوردهای ملموس نیز در گروی حل مساله تحریم و FATF است که بتوان از ظرفیت گروه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به نحو آسان بهره برد.

*3 گانه رئیس‌جمهور در 8D

یک تحلیلگر مسائل بین‌الملل در خصوص سفر رئیس‌جمهور وزیر امور خارجه به قاهره در جهت حضور در نشست 8D اظهار داشت: من معتقدم که این نشست در شرایط نشست در شرایطی حساس و خلأ دیپلماسی برگزار می‌شود. یعنی ما بیش از همه می‌بینیم منطقه بازیچه بازی‌های نظامی است و سیاستمداران دور هستند. به‌ویژه در ایران عملا یک لایه افراطی در حال اثرگذاری بر مناسبات ایران با کشورهای همسایه و منطقه است. حشمت‌ا... فلاحت‌پیشه به «آرمان ملی» گفت: جریانی که اخیرا می‌بینیم حتی به‌دنبال چالش‌هایی بین ایران با قطر، آذربایجان، ترکیه و دیگر کشورهاست و در واقع کم‌کم زمام سیاست خارجی از دست دولت آقای پزشکیان خارج می‌شود در حالی که آقای پزشکیان با شعار تنش‌زدایی روی کار آمد. لذا من معتقدم حاشیه 8D می‌تواند اهمیت خیلی بیشتری از متن آن داشته باشد. وی افزود: طبیعتا در حاشیه دیدار‌هایی صورت می‌گیرد و از دل این دیدارها می‌تواند ابهامات و سوءتفاهمات بین ایران و همسایگان رفع شود. مسائلی که در موضوع سوریه به وجود آمد. به هر حال حضور ایران در سوریه حضور مستشاری با دعوت دولت وقت بود. من معتقدم اقدام پزشکیان در این نشست می‌تواند با همتایان خود برخی از سوءتفاهمات را رفع کند و زمینه تنش‌زدایی را ایجاد کند. رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی مجلس بیان کرد: ضمن اینکه همه چیز نباید محدود به یک نشست باشد و باید طرفین توافق کنند که گروه‌های مشترکی برای پیگیری همین توافقات شکل بگیرد. لازم است آقای پزشکیان نشان بدهد رفع تنش و گسترش مناسبات با همسایگان برنامه این دولت است و این را در عمل به همتایان خود منتقل کند. وی ادامه داد: طبیعتا دولت باید با یک طرح عملیاتی بر اساس نقاط مشترک در8D حضور پیدا کند. لذا آقای رئیس‌جمهور در این نشست باید با یک دیپلماسی عمومی، رسمی و عملیاتی یعنی سه‌گانه در 8D حاضر شود. فلاحت‌پیشه در خصوص دستاوردهای اقتصادی ایران از 8D تصریح کرد: ایران برای مقابله با تحریم در سازوکارهای منطقه‌ای حضور جدی داشته که این سازوکارها قالب نو منطقه‌گرایانه دارند مثل بریکس، شانگهای و 8D هم در همین رابطه قابل ارزیابی است کشورهایی که این نوع نشست‌ها شرکت می‌کنند عملا قابلیت‌های همکاری اقتصادی خود را مطرح می‌کنند و آن را فراتر از تنش‌های سیاسی می‌بینند. وی تاکید کرد: هرچند که هنوز سازمان عملیاتی موثری در خود 8D شکل نگرفته است. به‌عنوان مثال مهم‌ترین بحث در اینجا کریدورهایی است که وجود دارد. ایران باید برای خودش در این کریدور‌های مختلف حمل و نقل، انرژی و گردشگری و از این نوع در واقع تجارت مالی قرار دهد. باید بپذیریم در دنیای کنونی که جنگ نتوانسته مشکلات منطقه را حل کند روز به روز اقتصاد طرفداران بیشتری پیدا می‌کند. طبیعتا در ایران هم با یک طرح اقتصادی می‌تواند به سمتی برود که بر چالش‌ها و تنش‌های گذشته غلبه کرده و شرایط را برای همکاری مشترک فراهم کند.