اعتیاد نگران کننده ریتالین در بین دانش آموزان

با مراجعه به داروخانه‌های دولتی، به وضوح می‌توان افزایش تقاضا مصرف ریتالین در دانش آموزان و دانشجو‌ها را مشاهده کرد. یک کارشناس درمانگر و پژوهشگر حوزه اعتیاد گفته: «براساس گزارش‌ها کنکور و فصل امتحانات عامل افزایش ۵۰درصدی مصرف ریتالین است و براساس نتایج یک مطالعه روی دانشجویان ایرانی، از هر ۱۰دانشجو، ۶ نفر سابقه مصرف ریتالین دارند.»

 

هاله ابراهیم پور، دکتر داروساز، درباره افرایش مصرف ریتالین بین نوجوانان گفت: بحث صرفا مصرف ریتالین نیست بلکه سوءمصرف مسئله است. داروییست که به نام تجاری ریتالین شناخته شده و یک داروی نسخه‌ای برای درمان اختلالات پیش فعالی و کمبود توجه در بزرگسالان و کودکان توسط پزشک متخصص اعصاب و روان نسخه می‌شود. این دارو به علت تاثیر بر پایانه‌های عصبی و ترشح دوپامین میل شدیدی برای مصرف ایجاد می‌کند. خیلی از افراد با وجود دستور دکتر مبنی بر قطع مصرف، باز هم به مصرف ادامه می‌دهند و به سمت اعتیاد کشیده می‌شوند. اعتیاد ریتالین عوارض نگران کننده‌ای دارد. به خاطر عوارض این دارو، توجه و نظارت بیشتری بر روی این دارو وجود دارد.

 

وی در ادامه درباره توزیع ریتالین در داروخانه‌ها اشاره کرد: این دارو باید توسط معاونت غذا و دارو تایید شود و با نسخه پزشک در داروخانه‌های دولتی صورت می‌گیرد. مثلا در اصفهان فقط داروخانه سجاد و شهید منتظری اجازه توزیع دارند. مریض باید حتما پرونده‌ای برای مصرف این دارو داشته باشد و به راحتی قابلیت دسترسی آن وجود ندارد. متاسفانه این دارو توسط افراد بدون صلاحیت و به شکل قاچاق ممکن است در بازار آزاد با قیمت بالا به فروش برسد.

 

او در رابطه با روش ترک مصرف ریتالین اظهار داشت: یکی از عوارض ریتالین عوارض عصبی است و بعد از قطع آن عوارض آن عصبی است. نتیجتا بهترین کار مراجعه به پزشک متخصص روانپزشک برای کاهش عوارض داروست. بیمار باید بتواند دوران ترک را بدون تنش‌های عصبی طی کند. از آن طرف می‌توانیم به بیمار آگاهی لازم نسبت به پیامد‌های آن بدهیم. مدیتیشن و فعالیت‌های ورزشی نیز می‌تواند جایگزین این دارو شود.

 

وی افزود:، چون این دارو به صورت قاچاق هم توزیع می‌شود و در دانشگاه‌ها و مدارس نیز وجود دارد، به قیمت بالایی معامله می‌شود. اگر یک خانواده کنترلی بر دخل و خرج دانش آموز خود داشته باشد می‌تواند تا حدی موضوع را پیگیری کند. از سوی دیگر تحت نظر گرفتن رفتار‌های دانش آموز و پرخاشگری‌ها و زودرنجی و کاهش خواب و افزایش تعریق و تپش قلب هم قابل بررسی است. مثلا بچه‌ای که ۹ شب خواب آلوده بود چگونه تا صبح بیدار است؟

 

ابراهیم پور درباره عوارض مصرف ریتالین گفت: داروی ریتالین به این علت شایع شد که یک حالت سرخوشی و بیداری و فعالیت را در فرد بیدار می‌کند. برای کسانیکه خواهان شرکت در مسابقه‌های ورزشی هستند، تصور می‌کنند با این قرص استقامت آن‌ها بیشتر می‌شود. یک سری افراد برای کاهش وزن از آن استفاده می‌کنند، چون یکی از عوارض آن کاهش وزن است. با خوردن این قرص میل به غذا کم می‌شود، اما فعالیت افزایش می‌یابد. دانش آموزان نیز فکر می‌کنند با این دارو تمرکزشان برای امتحان بالا می‌رود. در حالیکه ممکن است این دارو در درجه اول داروی خوبی به نظر بیاید، اما به دلیل عوارض شدید نتیجه عکس می‌دهد. این دارو حالت بی خوابی در اثر تاثیر بر سیستم عصبی ایجاد می‌کند. بی خوابی فرد به مرور موجب آزار می‌شود و بیمار به شدت تحریک پذیر می‌شود؛ به این معنا که با کوچکترین تنشی ضربان قلب و فشار خون او بالا می‌رود. تاثیر بر دستگاه گوارش، سردرد‌های شدید، سرگیجه، حملات پانیک و تاثیر بر آنزیم کبدی و سیستم تنفسی بخشی از عوارض این دارو هستند که با افزایش وابستگی شدت می‌گیرند.

 

آناهیتا کوچکی، روانپزشک و روان درمانگر تحلیلی، درباره کارایی ریتالین به «انتخاب» گفت: ریتالین یکی از دارو‌های روانپزشکی است که کاربرد‌های مختلفی دارند. مکانیسم اثر آن این است با مهار بازجذب دوپامین در سلول‌های عصبی سطح دوپامین را در نورون‌ها افزایش می‌دهد. این ماده در بدن ما خیلی نقش‌ها دارد، خلق و خو را بالا می‌برد، انرژی را زیاد می‌کند و در کودکان و نوجوانانی که مشکل تمرکز دارند، با بالارفتن سطح دوپامین تمرکز و یادگیری آن‌ها بالا می‌رود. نتیجتا کسانیکه مشکل بیش فعالی دارند ریتالین مصرف می‌کنند. ریتالین کارایی کودکان را افزایش می‌دهد؛ زمانیکه تشخیص درست انجام شود و ریتالین انتخاب درستی برای کودک باشد، بعد از چند روز به صورت جدی سطح عملکرد تحصیلی آن بهبود پیدا می‌کند. اختلال بیش فعالی و کم توجهی از سنین دبستان خود را نشان می‌دهد و بچه‌هایی هستند که معمولا سر کلاس نمی‌توانند حاضر باشند. ریتالین نقص عصبی را در بچه‌های کنترل می‌کند. اگر ریتالین درست تشخیص داده شود یک داروی کم عارضه است.

 

وی درباره دارو‌های مشابه ریتالین اشاره کرد: دارو ویاس هم اخیرا خیلی مصرف می‌شود و عده‌ای برای اینکه طول خوابشان در طول روز کم شود استفاده می‌کنند. مثلا دانشجو‌ها و دانش آموزان برای کارکرد بیشتر این دارو را مصرف می‌کنند. عوارض این دارو بیش از ریتالین است و به عنوان محرک در مغز اثر می‌کند. زمانیکه واقعا نیازی به مصرف آن نیست اصلا نباید مصرف شود. دارو‌های محرک باید زیر نظر روانپزشک و با بررسی کامل علائم بیمار و شرح حال و پیگیری‌های منظم تجویز شود. در مواقعی که ریتالین برای اختلال کم توجهی در دانش آموزان مصرف می‌شود، با حجم کم دارو شاید عوارض سختی ببینیم؛ نتیجتا ریتالین و محرک‌ها دارو‌های کم خطر نیستند و باید زیر نظر پزشک مصرف شوند هرچند کارایی‌های خوبی هم دارند. دارو‌هایی مانند ویاس دگزامین و ریتالین باید زیرنظر پزشک مصرف شوند.

 

وی در رابطه با نقش محرک ریتالین اظهار داشت: غیر از آثار درمانی ریتالین، در بقیه موارد ریتالین نقش محرک را ایفا می‌کند. خیلی از افراد ممکن است شنیده باشند که بعد از مصرف ریتالین سطح انرژی بالا می‌رود و ممکن است وابستگی در درازمدت ایجاد شود. در مورد کودک یا نوجوانی که عملکرد مناسبی دارد و مشکل اختلال کم توجهی را ندارد، اصلا ریتالین توصیه نمی‌شود. وقتی ریتالین یک نقص را جبران نکند عوارض بیشتری نشان می‌دهد. مصرف خودسرانه دارو نه تنها مشکل تمرکز را برطرف نمی‌کند بلکه عوارض خاصی نیز نشان می‌دهد. از جمله استرس، تپش قلب، بی قراری و... مواجه می‌شویم و نفعی برای دانش آموز ندارد.

 

او درباره مصرف ریتالین در دانشجو‌ها افزود: این روز‌ها دانشجو‌ها نیز ریتالین مصرف می‌کنند؛ تنها در دانشجویانی که در دوران کودکی سابقه مصرف داشته اند، ممکن است که این نقص را جبران کنند. اختلال کم توجهی یک نوع اختلال مادام العمر است. نتیجتا درمورد دانشجویانی که با مصرف ریتالین وضعیت بهتری پیدا می‌کنند، احتمالا افراد بزرگسالی هستند که در کودکی اختلال کم توجهی داشتند و هنوز درصدی از اختلال در آن‌ها باقی مانده است.

 

وی سپس درباره روش ترک مصرف ریتالین اشاره کرد: ریتالین دارویی با نیمه عمر کوتاه است و اگر برای مصارف درمانی استفاده شده باشد ترک آن مشکل خاصی ندارد. برای بزرگسالانی که به عنوان محرک استفاده کردند ترک آن زمان بر و سخت است. درخواست مصرف ریتالین برای خانواده‌ها به جهت افزایش تمرکز دانش آموز زیاد است، اما باید وضعیت کودک بررسی شود که در صورت لزوم مصرف زیر نظر پزشک ریتالین را مصرف کند. همه دارو‌های اعصاب و روان باید با کنترل پزشک صورت بگیرد.

 

او افزود: در مورد ریتالین حرف‌های ضد و نقیض زیاد است. گاهی باید خانواده‌ها را سخت قانع به این کنیم که ریتالین مصرف کنند گاهی نیز برعکس است. اگر کودک و نوجوان درمان نشود و نیاز به ریتالین داشته باشد، ممکن است به سمت ناهنجاری‌های اجتماعی و حتی مصرف مواد مخدر برود. ریتالین یک شمشیر دولبه است. در مواقع نیاز حتما باید مصرف شود، ولی در مواقعی که نیاز به ریتالین نباشد مثل یک محرک است. چیزی شبیه شیشه با عوارض خیلی کمتر!

 

کوچکی درباره عوارض ریتالین گفت: از آثار جانبی ریتالین در کوتاه مدت مقداری استرس و سردرد و دل درد و تغییرات غذایی بچه هاست. معمولا، چون ریتالین دارو کوتاه مدت است، بعد از ۴ ساعت که اثر آن از بین می‌رود افراد غذا بیشتری می‌خورند. نگرانی عمده در کودکان مربوط به تاثیرات بر روی قد است، اما مطالعات نشان داده که ریتالین تاثیری بر روی قد و وزن نهایی ندارد. ریتالین استفاده‌های دیگری هم دارد، مثلا در افسردگی‌های مقاوم به درمان کاربرد دارد. وقتی داروی مناسبی برای افسردگی پیدا نکنیم، ریتالین به عنوان درمان کمکی استفاده می‌شود. در سندروم‌های خواب ناگهانی و اختلالات خواب هم ریتالین کاربرد دارد.