بنزین؛ اسم رمز حمله به دولت‌ها

نخستین گام در این مسیر، استیضاح وزیر اقتصاد به بهانه افزایش نرخ ارز بود. اما این تنها آغاز ماجراست؛ به نظر می‌رسد که پایان این سناریو را نیز در سقوط یا استیضاح خود پزشکیان تعریف کرده‌اند. سوال اساسی این است که پس از سقوط احتمالی دولت، این گروه چه هدفی را دنبال می‌کند؟ و مهم‌تر از آن، آیا مسعود پزشکیان که سال‌ها در مجلس و دولت با این طیف همزیستی سیاسی داشته، پیش‌بینی نمی‌کرد که تندروها تنها به فکر پیشبرد منافع خود هستند؟ اگر او از نگاه سیاسی این جریان آگاه بود، چرا به‌جای اتکا به رأی‌دهندگان، سیاست‌های خود را با مخالفان دولت تنظیم کرد؟

پزشکیان و تجربه روحانی

دولت حسن روحانی، پس از پیروزی در انتخابات ۹۶، ناگهان با خروج آمریکا از برجام و تشدید تحریم‌ها روبه‌رو شد. قیمت ارز جهش یافت و دولت وقت، مانند امروز، با کسری بودجه سنگینی دست‌وپنجه نرم می‌کرد. اما آنچه ورق را علیه دولت روحانی برگرداند، افزایش ناگهانی قیمت بنزین بود که موجی از اعتراضات خیابانی را به راه انداخت و پایه‌های دولت را لرزاند. این تصمیم که در جلسه سران قوا گرفته شده بود، قرار بود هم قاچاق سوخت را کاهش دهد و هم به تأمین مالی دولت کمک کند. اما نکته جالب این است که در آن زمان، اصولگرایان به‌شدت از این سیاست حمایت می‌کردند، درحالی‌که اصلاح‌طلبان نسبت به پیامدهای اجتماعی آن به روحانی هشدار می‌دادند. در نهایت، دولت روحانی تحت فشار اعتراضات خیابانی، به‌شدت آسیب دید و همان اصولگرایانی که او را به این مسیر هدایت کرده بودند، شدیدترین انتقادات را علیه او مطرح کردند. اکنون نیز برخی تلاش دارند همان مسیر را برای دولت پزشکیان بازسازی کنند. افزایش قیمت بنزین، با استدلال‌هایی مشابه، به‌عنوان یک ضرورت مطرح شده است و برخی چهره‌های اصولگرا، مانند میرسلیم، به‌طور علنی از آن دفاع می‌کنند. سوال اینجاست که آیا پزشکیان از تجربه روحانی درس گرفته است، یا بار دیگر تاریخ تکرار خواهد شد؟

قیمت بنزین

به‌طور کلی، واقعی شدن قیمت سوخت می‌تواند در بلندمدت به نفع اقتصاد کشور باشد، اما در شرایط کنونی، افزایش قیمت بنزین بدون درنظر گرفتن تبعات اجتماعی، خطرناک است. پایین نگه داشتن قیمت انرژی در ایران، باعث شده مصرف داخلی چند برابر میانگین منطقه‌ای باشد، اما در عین حال، شوک ناگهانی به این بازار می‌تواند تبعاتی غیرقابل پیش‌بینی به همراه داشته باشد. اکنون که دولت در شرایطی شکننده قرار دارد و تحریم‌های آمریکا همچنان پابرجاست، حمایت برخی چهره‌های اصولگرا از افزایش قیمت بنزین، این سوال را ایجاد می‌کند که آیا هدف، اصلاح اقتصادی است یا ایجاد بحران سیاسی؟

فرمانده فشار

سیدمصطفی میرسلیم، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، اخیراً درباره نرخ بنزین گفت: «این روند که ما دائماً نفت بفروشیم تا بنزین وارد کنیم و مردم آن را مفت بسوزانند، به جایی نخواهد رسید.» او تأکید کرد که ارزش سوخت به ۳ تا ۴ سنت سقوط کرده و نمی‌توان پذیرفت که قیمت همه چیز افزایش یابد، اما بهای سوخت ثابت بماند. او همچنین هشدار داد که با ادامه این روند، سال آینده ایران مجبور خواهد شد ۹ میلیارد دلار برای واردات بنزین هزینه کند. پیشنهاد او این است که مردم فقط ۶۰ لیتر سهمیه بنزین دریافت کنند و هر مصرف اضافه بر این میزان، با قیمت واقعی محاسبه شود. اما سوال اینجاست که چرا در شرایطی که بسیاری از ناظران اقتصادی توصیه به احتیاط می‌کنند، برخی چهره‌های اصولگرا اصرار دارند که دولت باید هرچه سریع‌تر قیمت سوخت را افزایش دهد؟ آیا این همان تله‌ای نیست که پیش‌تر برای دولت روحانی طراحی شد؟

نتیجه‌گیری

اکنون که دولت در مرحله حساسی قرار دارد، تصمیم‌گیری درباره قیمت سوخت می‌تواند مسیر آینده آن را تعیین کند. اگر پزشکیان بدون درنظر گرفتن تبعات اجتماعی، وارد این بازی شود، ممکن است به همان سرنوشتی دچار شود که پیش‌تر حسن روحانی تجربه کرد. اما اگر او از این تجربه درس بگیرد و در تعامل با جامعه و کارشناسان اقتصادی، راهکارهای سنجیده‌تری را در پیش بگیرد، می‌تواند از این میدان پرچالش، با کمترین هزینه عبور کند.