زندانی و حق استفاده از مرخصی

رعایت اصول بهداشتی و رسیدگی به سلامت جسم و روان زندانیان، آموزش و در اختیار گذاشتن کتاب و... از جمله تکالیف ابتدایی این سازمان است که به منزله حقوق زندانی از آن یاد می‌شود. به‌رغم اهمیت تامین حقوق زندانیان در زمینه‌های مختلف آنچه برای زندانی و خانواده وی از اهمیت خاصی برخوردار است، استیفاء از مرخصی است و به همین سبب است که درقانون آیین دادرسی کیفری، آیین‌نامه‌های سازمان زندان‌ها و برخی مقررات خاص به آن اشاره و تاکید شده است. برنامه‌های اصلاحی و تربیتی و کسب امتیازات لازم پس از سپردن تأمین مناسب، ماهانه حداکثر سه روز از مرخصی برخوردار شوند علاوه بر قانون آیین دادرسی کیفری، آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور نیز پیرامون مرخصی زندانی انشاء حکم کرده، ماده۱۹۴مقرر می‌کند: در اجرای ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری، محکوم در صورت رعایت ضوابط و مقررات موسسه کیفری، مشارکت در برنامه‌های اصلاحی و تربیتی و کسب حداقل یکصد امتیاز از درجه اعتباری لازم، مطابق دستورالعمل موضوع تبصره ۵ ماده ۸۰ این آیین‌نامه، پس از اعلام شورای طبقه‌بندی ماهانه حداکثر سه روز از مرخصی برخوردار شود که به استناد ماده۱۹۵ محکومانی که به موجب قانون مشمول مقررات تعلیق اجرای مجازات نمی‌شوند، پس از تحمل یک سوم از میزان مجازات، در صورت کسب درجه اعتباری لازم، با رعایت شرایط مندرج در دستورالعمل تبصره ۵ ماده ۸۰ این آیین‌نامه و به تشخیص دادستان می‌توانند در هر چهارماه حداکثر پنج روز از مرخصی برخوردار شوند و در نهایت ماده۲۰۰ آیین‌نامه مقرر می‌کند: چنانچه زندانی در طول دوره محکومیت و به شرط دارا بودن شرایط لازم برای اعطای مرخصی، از مرخصی مواد ۱۹۴و ۱۹۵ این آیین‌نامه بهره‌مند نشده باشد، این مرخصی‌ها ذخیره می‌شود و در طول دوران محکومیت قابل استفاده است. چنانچه با احتساب مرخصی‌های ذخیره و مدت باقیمانده از حبس، محکومیت خاتمه یافته تلقی شود، زندانی می‌تواند با لحاظ درجه اعتباری مکتسبه و چنانچه به علت قانونی دیگری بازداشت نباشد، بدون تودیع تأمین از مرخصی پایان حبس استفاده کند. اشاره به مقررات حاکم بر حقوق زندانیان در بهره‌مندی از مرخصی به این سبب بود تا توجه مقامات قضائی و مسئولین محترم زندان اوین و اجرای احکام کیفری به این مهم جلب شود که آنچه به عنوان حقوق زندانی تشریع شده سبب تکلیفی است برای ایشان تا مقدمات و تشریفات استیفاء زندانی از مرخصی در اسرع وقت فراهم کنند خاصه آنکه غالب خانواده‌های زندانیان فاقد اطلاعات لازم برای طی تشریفات قانونی هستند. یکی از همین زندانیان عزیز وفا احمدپور هنرمند ماخوذ به حیا و سر به زیری است که به‌رغم تحمل بیش از هفت ماه حبس تا به امروز یک روز مرخصی نداشته و به‌رغم اینکه چندی است تقاضای مرخصی وی در پیچ و خم‌های اداری دست‌به‌دست می‌شود، برای حضور در مراسم خاکسپاری پدرش به وی مرخصی ندادند. نکته قابل تامل در باب اعطای مرخصی موانعی است که قانون برای برخی از محکومان لحاظ کرده که محکومین به جرایمی مانند اقدام علیه امنیت یا محکومین به قصاص جزو این دسته از محکومان هستند. لذا از باب یادآوری اتهام و دلیل حبس وفا احمدپور محکومیت به جرم تبلیغ علیه نظام است که مشمول ممنوعیت مورد اشاره نمی‌شود.

*​محمدهادی جعفرپور

وکیل دادگستری