برای مذاکره نیاز به اجماع ملی داریم

در چنین شرایطی ارتش آمریکا به دستور ترامپ مواضع حوثی‌های یمن را هدف قرار داده که بسیاری از معادلات خاورمیانه را تغییر داده است. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی این موضوع با مرتضی مکی تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده که در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

*هدف ترامپ از نوشتن نامه به ایران چیست؟

هر چه زمان بیشتری گذشت مواضع ترامپ در زمینه‌های مختلف صریح‌تر و شفاف‌تر می‌شود و سینگال‌هایی که از سوی ترامپ و تیم وی درباره بحران‌های مختلف در سطح جهان مورد توجه جدی‌تر قرار می‌گیرد. در موضوع جنگ اوکراین و یا ورود و یا خروج آمریکا به برخی از پیمان‌های جهانی مانند سازمان بهداشت جهانی و یا مواضعی که درباره مسائل اقتصادی و نظامی در اروپا اتخاذ کرده نشان می‌دهد که آقای ترامپ با برنامه جدی‌تری نسبت به گذشته قصد دارد شعار اول آمریکا را محقق کند. به همین دلیل نیز دیدگاه‌های خود را به صورت عملی‌تری نسبت به محتدان و دشمنان آمریکا در سطح جهانی عنوان می‌کنند. در موضوع ایران نیز همین وضعیت وجود دارد و به همین دلیل ترامپ نشان داده که به دنبال این است که هزینه‌هایی که آمریکا در مقابل متحدان و بحران‌های جهانی پرداخت کند را کاهش بدهد و یا قطع کند. در واقع ترامپ قصد دارد برنامه‌های مورد نظر خود را با کاهش هزینه‌های آمریکا در نقاط مختلف جهان به مرحله اجرا برساند. به همین دلیل نامه‌ای که ترامپ به ایران ارسال کرده نیز در همین چارچوب قابل تحلیل است.

*حمله به یمن در حالی که نامه به ایران فرستاده به چه معناست؟

اگر ترامپ استراتژی گریز از جنگ را در پیش گرفته باشد باید با ایران مذاکره کند. به هر حال شرایط نه جنگ نه صلح، اگرچه می‌تواند تا حدی از سخت‌تر شدن وضعیت جلوگیری کند اما به ندرت اتفاق می‌افتد که چنین مواجهه‌ای با مشکلات به نتیجه و دستاورد خاصی همراه باشد. واقعیت این است مسائل سیاست خارجی ایران و تحریم‌های بین‌المللی که در سال‌های اخیر بر ایران تحمیل شده دست و پای ساختار اقتصادی ایران را بسته و ایران را با چالش‌ها و دشواری‌های جدی مواجه کرده است. در شرایط کنونی کارشناسان و صاحب نظران در زمینه سیاست خارجی باید مسائلی را که می‌توان با ترامپ بر سر میز مذاکره مطرح کرد را مورد تحلیل و بررسی قرار بدهند.

*با توجه به شرایط موجود واکنش ایران به نامه ترامپ برای مذاکره چه خواهد بود؟

مقام رهبری مذاکره با ترامپ را رد کرده‌اند و در کوتاه‌مدت مذاکره‌ای صورت نخواهد گرفت. یکی از برنامه‌های مهم آقای پزشکیآنکه در رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری روی آن تأکید داشتند لغو تحریم‌های بین‌المللی، حل چالش‌های سیاست خارجی و تعامل سازنده با کشورهای غربی بود. نکته مهمی که در شرایط کنونی وجود دارد این است که امروز کسانی بر مسند وزارت امور خارجه قرار دارند که در زمان مذاکرات برجام در دولت روحانی حضور داشتند و مذاکرات را جلو بردند. به همین دلیل نیز احتمال دارد آقای پزشکیان و تیم وزارت خارجه ایشان به این نامه با جدیت بیشتری نظر کنند. این نکته که برخی عنوان می‌کنند اگر ایران با ترامپ مذاکره کند نشان ضعف است چندان درست نیست. تصمیم ایران به مذاکره یا عدم مذاکره به منافع ملی ربط دارد. ایران ابزارها و امکانات مهمی برای نقش‌آفرینی در منطقه دارد و آمریکایی‌ها نیز به این نکته آگاهی دارند. این نکته صحیح است که ایران به دلیل تحولاتی که در منطقه پدید آمده، روش‌ها و سیاست‌های دیگری را اعمال خواهد کرد. تغییر و تحولات منطقه کاملا واقعیت دارد و ما به آن واقف هستیم، با این وجود وضعیت کنونی موقت است و به معنای این نیست که ایران باید دست‌های خود را به علامت تسلیم بالا ببرد و هر آنچه طرف مقابل خواست را اجرا کند.

ترامپ قصد دارد برنامه‌های مورد نظر خود را با کاهش هزینه‌های آمریکا در نقاط مختلف جهان به مرحله اجرا برساند. به همین دلیل نامه‌ای که ترامپ به ایران ارسال کرده نیز در همین چارچوب قابل تحلیل است

*پس از رد مذاکره توسط مقام رهبری چه چشم‌اندازی را در این زمینه متصور هستید؟

 واقعیت این است که امروز شرایط کشور به شکلی نیست که بتوان به دیدگاه‌ها و رفتارهای غیرعقلایی و هیجانی اهمیت داد و جدی گرفت. بدون تردید مذاکره با ترامپ نیازمند اجماع ملی است و تا زمانی که این اتفاق رخ نداده ایران نمی‌تواند با دست پر وارد مذاکرات شود. اگر پزشکیان بخواهد به این دیدگاه‌ها اهمیت بدهد ممکن است فرصت‌ها را یکی پس از دیگری از دست بدهد. ما فرصت بسیار محدودی در اختیار داریم. در مذاکرات برجام که در سال2015 انجام شد ما از این فرصت برخوردار بودیم که در مدت دو سال با کشورهای غربی به توافق جامع‌تری دست پیدا کنیم. این در حالی است که در شرایط کنونی ما از این فرصت برخوردار نیستیم. عمر قطعنامه2231 در اکتبر سال آینده به پایان خواهد رسید. به همین دلیل نیز بی‌توجهی نسبت به فرصت‌هایی که برای ما در عرصه سیاست خارجی به وجود می‌آید، باعث خواهد شد که فرصت‌ها مثل برق و باد برای ما از بین برود. اگر در شرایط کنونی این امکان و فرصت وجود دارد که می‌توانیم به اروپایی‌ها و آمریکا به توافق مناسب برسیم، باید همه تلاش خود را به کار ببریم تا تحریم‌ها به پایان برسد. آنچه که لازمه چنین تصمیم‌هایی در نظر گرفته می‌شود، فقط و فقط منافع ملی است و نمی‌توان درگیر تندروی شد. باید از نگاه غیر کارشناسی به موضوع خودداری کرد. دولت پزشکیان به دنبال جنگ نیست و به همین دلیل دیپلماسی کشور در شرایط کنونی باید فعال شود.

با پایان برجام ایران در چه وضعیتی قرار خواهد گرفت؟

تیم مذاکره کننده ایران در سال2015شرایط خوبی برای مذاکره با آمریکا داشت. این در حالی بود که دولت اوباما و تیم مذاکره کننده وی به دنبال این بودند که از طریق مذاکره بر برنامه هسته‌ای ایران نظارت کنند. این در حالی است که در شرایط کنونی شرایط مذاکره نسبت به گذشته سخت‌تر شده است. در این موضوع که دولت ترامپ طرفدار اسرائیل و دشمن ایران هستند شکی وجود ندارد. با این وجود ترامپ و تیم وی نیز به دنبال اولویت‌ها و برنامه‌های خود دارند و به همین دلیل نیز بوده که به ایران نامه نوشته است. اولویت نخست ترامپ شعار اول آمریکاست که این شعار باعث خواهد شد از بسیاری از مواضعی که در دوران رقابت‌های انتخاباتی داده‌اند عدول کنند. البته در این زمینه نکته مثبتی نیز وجود دارد و آن این است که برخلاف دوران اوباما که اجماع داخلی در آمریکا بر سر برجام وجود نداشت در شرایط کنونی با توجه به اینکه کنگره آمریکا نیز در اختیار جمهوری خواهان قرار دارد شرایط برای اجماع در داخل آمریکا درباره مذاکره با ایران فراهم‌تر است.