تقابل میراث فرهنگی با شهرداری

چنانکه مهدی اقراریان، رئیس کمیته نظارت شورای شهر تهران در جلسه دویست و بیست و دوم این شورا در اسفندماه سال گذشته اظهار کرد: «ما در این سه سال مکرر تذکر دادیم و به‌نظر می‌رسد شهرداری در رفع این مشکلات ناتوان است و به نوعی به یک شهرداری رسیدیم که در حل برخی مشکلات ناتوان است. سه سال فرصت دادن به شهردار برای کارآموزی و آشنایی با مسائل شهر کفایت می‌کند و سال ۱۴۰۳ زمانی است که یا باید به وعده‌ها عمل شود و یا باید تصمیم دیگری گرفت.» طی این مدت نیز پرواضح بود که علیرضا زاکانی که به‌واقع چه به لحاظ تحصیلاتی و چه عقبه عملکردی و اجرایی سابقه‌ای در حوزه شهری و شهرداری نداشته و نخواهد توانست از امورات کلانشهر تهران که با مسائل و مشکلات مختلفی مواجه است بر‌آید. چنانکه منتقدان نه در یک حوزه بلکه چندین و چند حوزه را مدنظر قرار داده و مدیریت زاکانی را به چالش کشیده‌اند. به نحوی که بعضا خود اعضای شورای شهر نیز انتقاداتی را به نوع مدیریت وی وارد آورده‌اند. اما جدیدترین موردی که چندی است باز هم شهردار تهران را به صدر اخبار رسانه‌ها آورده مساله پارک قیطریه و ساخت مسجد در این پارک است. اقدامی که بیش از استقبال با واکنش‌های منفی روبه‌رو شده است و برخی از کارشناسان این تصمیم را غیرکارشناسی خوانده‌اند. حتی اگر به سیاق دینی و مذهبی نیز بخواهیم به این امر ورود کنیم برخی علما و روحانیون نیز به این امر خرده وارد کرده‌اند. چنانکه اخیرا حجت‌الاسلام ناصر نقویان، سخنران مذهبی با اشاره به مباحث مطرح‌شده در ماجرای مسجدسازی در پارک قیطریه گفت: «اگر در همه‌ بوستان‌ها هم مسجد بسازید تا وقتی نمازگزار نباشد فایده‌ای ندارد. پیامبر در ابتدا نمازگزار تربیت می‌کرد و پس از آن به سراغ ساخت مسجد و محل نماز گزاردن می‌رفت.»  اتفاقا بحث بسیاری از منتقدان نیز همین است که با توجه به نیازسنجی منطقه‌ای باید به فکر ایجاد مکان‌های مختلف بود. قدر مسلم پرداختن بیشتر به ایجاد فضای سبز و مجهز نمودن پارک‌ها از جمله رسیدگی به سرویس‌های بهداشتی حرکت بسیار مطلوب‌تری است که کاستی‌های پارک‌ها را برطرف کند. از طرفی اینکه مکان مذهبی چون مسجد در پارک‌ها باشد نیز امر پسندیده‌ای است اما باید دید هدف شهردار تهران از ساخت مسجد ایجاد محلی برای عبادت اهالی منطقه یا رهگذران است یا صرفا ایجاد یک مسجد در پارک قیطریه است که اهداف خود را پیش ببرد. چه اینکه چندی پیش محمد مهاجری فعال سیاسی اصولگرا نیز به این مساله واکنش نشان داده و گفته بود: «اکنون که احداث مسجد در پارک قیطریه نقل محافل است. همه می‌دانند محل قیطریه تهران (و محله چیذر در مجاور آن) از محلات قدیمی و متدین‌نشین بوده است و تعداد قابل اعتنایی مسجد، حسینیه و تکیه دارد و با جمعیت فعلی منطقه، نیازی به احداث مسجد جدید نیست. اگر هم چنین نیازی احساس شود، مردم منطقه از تمکن کافی برای توسعه مساجد فعلی و یا ساخت مسجد جدید، برخوردارند و نیازمند دولت و شهرداری نیستند.» نکته جایی است که اساسا باید دید که با توجه به هرم جمعیتی و فرهنگی مردم منطقه اگر این مسجد ساخته شود مردم منطقه به آن مراجعه خواهند کرد یا خیر. ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران می‌گوید: «ساخت ‎مسجد در بخشی از ‎بوستان قیطریه نه تنها تعظیم شعائر اسلامی نیست بلکه موجب تخریب شعائر و بدبینی بخش وسیعی از شهروندان خواهد شد.»

* تقابل میراث و شهرداری 

شهرداری تهران پیش از عید محوطه شمالی پارک قیطریه را برای آنچه ساخت مسجد عنوان شده بود حصارکشی کرده بود که با مقاومت میراث فرهنگی تهران روبه‌رو شد. چنانکه معاون میراث فرهنگی استان تهران در این خصوص گفت: قیطریه محوطه باستانی مهمی است و مرحوم کام‌بخش‌فرد وقتی آنجا را کاوش کرد، گفت که توانسته ۳۵۰ گور کشف کند و هنوز آثار زیادی آنجا هست که باید کاوش شود. محسن سعادتی بیان کرد: فضایی که قصد داشتند در آنجا مسجد بسازند حصار داشت. ما به شهرداری نامه زدیم که قبل از انجام هر کاری باید کارشناس میراث فرهنگی این اداره کل در آنجا مستقر باشد ما نیروهای یگان حفاظت از آثار را به محل پارک فرستادیم و آنها گزارش دادند که این حصارها برداشته شد و هیچ اقدامی اعم از گودبرداری با فعالیت دیگری در آن محدوده انجام نشده است. حال خبر رسیده که اخیرا صحبت از وجود آثار باستانی در این حوزه بوده است و همین مورد نیز باعث شده تا سازمان میراث فرهنگی نیز با اقدام شهرداری مقابله کند. این در شرایطی است از روز ۲۲ اسفند ۱۴۰۲ درخواستی در سایت کارزار راه‌اندازی شده که در آن امضاکنندگان خواستار جلوگیری از تخریب پارک شده‌اند. گفتنی است که این کارزار تا به امروز ۶۸ هزار و ۶۵۹ امضاکننده دارد و تا روز ۲۲ فروردین ۱۴۰۳ امضای متن آن ممکن است.

* به اقتضای نیاز پارک، سایر ظرفیت‌ها هم دیده شده است

شهردار تهران درباره حواشی ساخت مسجد در پارک قیطریه، اظهار کرد: ما مکررا گفته‌ایم که این‌ از مصوبات اساسی است که سابقه آن به دهه ۷۰ بازمی‌گردد. ۴۳ پارک در تهران وجود دارد که در این طرح به‌عنوان یکی از اماکنی در نظر گرفته شده تا نیازهای عمومی مردم را برطرف کند و یکی از این نیازها هم مسجد است. علیرضا زاکانی گفت: در این مورد خاص هم نه درخت قطع می‌شود و نه اتفاقی می‌افتد، یک ساختمان قدیمی را به مسجد بدل می‌کنند و به اقتضای نیاز پارک، سایر ظرفیت‌ها هم دیده شده است و بنابراین هیاهوها بر سر هیچ است. وی درباره وجود آثار باستانی در این پارک، بیان داشت: چیزهای عجیبی گفته می‌شود که ما هم تعجب می‌کنیم. آنجا یک ساختمان روشویی است که بدون قطع درخت به یک مکان قابل‌استفاده و خوب بدل می‌شود. این امر فقط به مسجد محدود نمی‌شود، حتی اضافه‌کردن مجموعه‌های آموزشی و خدماتی هم برای پارک‌ها در نظر گرفته شده است تا پارک‌های فرامنطقه‌ای تهران که این امکان برای‌شان وجود دارد بدون قطع درخت این موضوع را تجربه کنند. ما امسال ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار اصله درخت کاشته‌ایم.

* واکنش وزیر میراث فرهنگی

عزت‌ا... ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به ساخت مسجد در پارک قیطریه تهران واکنش نشان داد و گفت: نامه اداره میراث فرهنگی تهران به شهرداری تهران، موضع وزارتخانه است و پروژه پارک قیطریه باید با هماهنگی کارشناس میراث فرهنگی جلو رود. ضرغامی افزود: درباره ساخت مسجد در پارک از سال‌های قبل مواضعی داشته‌ام که در صفحه اینستاگرام خود منتشر کردم اما این نظر شخصی من است و به‌عنوان عضو دولت بحث ما شخصی نیست. ما وظایف خود را براساس دستورالعمل‌های وزارت میراث فرهنگی انجام‌ خواهیم داد.