نظر وزیر خارجه اسبق در مورد رابطه ریاض و تلاویو

آرمان ملی: وزیرخارجه اسبق کشورمان در گفتگویی به خبرآنلاین گفت: عربستان سعودی یک چهارچوب و حوزه تعریف شده در مانورهای سیاسی دارد و در رابطه با این مساله بیشتر نمی توانند جلو روند؛ مهم این است که ایران در همین محدوده نیز از فرصت ها استفاده کند و ظرفیت ها را به منصه ظهور برساند.

ابوالفضل خدائی: حدود یک ماه پیش منوچهر متکی وزیر خارجه پیشین کشورمان و رئیس خانه احزاب در گفتگویی با خبرآنلاین به بررسی انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی پرداخت. در این گفتگو گریزی هم به مسائل سیاست خارجی زده شد و وزیرخارجه اسبق درباره روابط ایران و عربستان و همچنین پرونده احیای برجام به نکاتی اشاره کرد. در ادامه مشروح این گفتگو را می خوانید:

به نظر شما چرا رابطه ایران و عربستان به آن سطحی که فکر می‌کردیم نرسید چه به لحاظ فکری چه به لحاظ سیاسی؟ آیا ترمیم روابط به زمان بیشتری نیاز دارد؟

این وضعیت در روابط ایران با عربستان در تمام ۴۲ سال گذشته وجود داشته است و دلایل مختلفی برای آن وجود دارد. یک دلیل این موضوع این است که دو کشور یکدیگر را رقیب می دانند. دلیل دیگر اینکه عربستان یک حوزه تعریف شده پرش و مانور سیاسی دارد و از آن حوزه نمیتواند جلوتر رود برای مثال به خاطر دارم زمانی که آقای هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور بودند ایشان می‌گفتند عربستان تا یک حدی می‌تواند با ما به جلو بیاید و بیشتر از آن را آمریکایی ها اجازه نمی‌دهند. ما در همان حد که می‌توانیم باید این ظرفیت ها را منصه ظهور برسانیم و همانگونه که می‌دانید آقای هاشمی بهترین مناسبات را در مقطعی با عربستان داشتند و گام های بلندی هم برداشته بودند. در حال حاضر نیز بعد از گذشت سال‌ها و بر اساس انگیزه هایی به این نتیجه رسیده اند که باید با رفع تنش ها، روابطشان را عادی سازی کنند.

یعنی عادی سازی روابط اسرائیل با عربستان و ارتباط عربستان با ما که آنقدر ضعیف است در این جریان تاثیر گذار نبوده است؟

ما اسرائیل را رصد می‌کنیم. دولت رژیم صهیونیستی در تمام برنامه هایش با خیلی از کشورهای دیگر روابط خود را عادی سازی کرده است که ما نیز با آن کشورها روابط خوب دو جانبه داریم و نکاتمان را هم با آنها مطرح می کنیم. در جریان عادی سازی روابط بین تهران و ریاض معتقدم که موضوع رژیم صهیونیستی فاکتوری تعیین کننده نبوده است.

یکی از موضوعات مورد مناقشه اخیر بحث میدان گازی آرش بوده که دو کشور کویت و عربستان سهمی از این میدان برای ایران قائل نیستند. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟

ما چه در حوزه مشترک با عراق و چه در حوزه آرش با کویت و عربستان مخازن مشترک داریم همینطور در رابطه با قطر که در حوزه گازی متاسفانه سال‌های سال به دلیل برخوردهایی که دشمنانمان با ما می‌کردند ما نتوانستیم استفاده لازم را از سهم خودمان از گاز مخازن مشترک داشته باشیم و شاید بیان می‌کنند برخی تا ۴۰۰ میلیارد دلار قطر بیش‌ از ما از این حوزه مشترک در سالیان طولانی گذشته برداشت کرده است. ما در دوره قبلی مناسبات عادی با عربستان و کویت چند دور گفت و گو در زمینه میدان گازی آرش را داشته ایم در حال حاضر نیز معتقد به گفتگوهای سیاسی برای حل موضوع هستیم. ضمن اینکه باید تمهیداتی اندیشه شود اگر آنها برداشت خود را می‌کنند ما هم به صورت مستقل برداشت خودمان را داشته باشیم تا به یک تفاوت برسیم. کاری که ما در پارس جنوبی و در حوزه جنوبی نفتی با عراق انجام دادیم. بنابر این همانگونه که از سوی مقام معظم رهبری هم عنوان شد مناطق مشترک حوزه انرژی ما برای بهره برداری باید اولویت پیدا کند.

آقای متکی شعار اصلی دولت سیزدهم این است که می‌خواهیم اقتصاد را بدون برجام اداره نماییم. آقای روحانی بحث برجام را به جایی رسانده بودند و جلوی آن گرفته شد در حال حاضر میخواهم بدانم آیا اراده ای برای توافق وجود دارد یا خیر ؟

بنده اعتقاد ندارم به معنای عملیاتی کار برجام در دولت قبل تمام شد زیرا روز بعد از تصویب برجام و در دولت آقای اوباما در شورای امنیت تحریم بردند. آقای اوباما قبل از برجام در بحث هسته ای پیام فرستاد که اگر ایران بپذیرد۳/۵درصد اورانیوم غنی شده اش را به ترکیه ببرد ما نیاز ۲۰درصدی راکتور تهران را تامین مینماییم. برزیل و ترکیه برای ما پیام آوردند اجلاس سه جانبه آن در تهران برگزار شد ما سه وزیر خارجه امضا کردیم اما متاسفانه زیر قول خود زدند و باز به خط تحریم رفتند در تمام مدتی که اینها وعده دادند یک دلار ما نتوانستیم داشته باشیم پس چیزی در کاغذ را نباید افتخاری بیش از کاغذ کرد در حالی که بعد از تصویب برجام مدت های طولانی دولت قبلی سر کار بود. ما دولت قبلی را در چگونگی ورود و رسیدگی برجام همراه با اشکال می‌بینیم. در آن زمان کل کشور را برجام گرفته بود که این خود یک سیگنال منفی به طرف مقابل دادن است و مسائل دیگر. اما در این دولت کسانی در آغاز کار بودند که اعتقاد داشتند باید زیرآب برجام زده شود ما باید از برجام خارج شویم اما همانگونه که جمهوری اسلامی در مواضع حساس و مهم تصمیمات پخته خود را می‌گیرد در اینجا هم نظام تصمیم گرفت که از برجام و میز مذاکره فاصله نگیرد تا از تایید بر رسیدن به راهکار مبتنی بر دموکراسی برای حل مسائلمان منفک شویم.

این سه رویکرد در دولت آقای رئیسی تصویب شد با اذن و تاکید بالاترین مقام کشور و این شد سیاست کلی ما و این مسیر را در پیش گرفتند اما یک جریاناتی که در دولت گذشته وجود داشت این دولت از میان برداشت و آن اینکه نگفت آب و نان ما برجام است که خود یک سیگنال منفی و غلط بود؛ همه مسائل کشور را به برجام گره نزد ذوق زدگی و شتاب زدگی در اجرای برجام و تمهیداتی که ما بر عهده داشتیم از خود نشان نداد. گفت یک قدم آن بر دارد یک قدم من. سفیر ما در انگلیس مصاحبه می‌کرد که آن سیصد کیلو را بدهند نباید از لندن چنین سیگنالی را به تهران بدهید یکی بعد از دیگری ما تعهداتمان را نقد پرداخت کردیم و آنها همه تعهداتشان را نسیه گذاشتند و اجرا هم نشد تمام اینها جهت گیری های یک دولت را نشان می‌دهد اگر شما به خواسته ها توجه کردید به این معنا است که می‌خواهید در حوزه برابر با دیگران صحبت نمایید. اما اگر گفتید ما با کدخدا حل می‌کنیم در دیپلماسی این بدترین کلمه ای است که یک سیاست مدار می‌تواند بگوید که گفتند و طرف مقابل ما فهمید که ما بدون اذن آن هیچ کاری نمی‌کنیم. در حالی که برخی از سیاستمدارهای ما بحث خروج از ان پی تی را مطرح می‌کردند. من نمی‌خواهم قضاوت کنم این خروج برای ما خوب است یا بد است اما جمهوری خواهان دو موضع متفاوت با یکدیگر داشتند و دموکرات ها به ما می‌گفتند که تحت فشار جمهوری خواهان هستند و از ما مهلت می‌خواستند و ما در اینجا به مخالفان برجام ناسزا می‌گفتیم در حالی که شیوه آمریکایی ها که در دنیا مرسوم هم است که دو جریان در دو تیپ سخن بگویند.

وضعیت روابط با چین و روسیه را چگونه ارزیابی می کنید؟

یادداشت تفاهم ۲۵ ساله در دولت قبلی امضا شد اما دولت قبلی کاری با چین نداشت و شواهد بسیار زیادی وجود دارد که متاسفانه هیچ اراده ای در دولت قبلی برای کار با چین وجود نداشت، با روسیه نیز همینطور. بنده پروژه هایی را در جریان هستم که هیچ ارتباطی با شخص من نداشت اما بنده به عنوان کسی که کارهای سیاسی کشور را دنبال می‌کند مطلع بودم که انجام نشد در حالی که کاملا به نفع ما بود و در دوره تحریم و امکاناتی که نباید پول هم می‌دادیم بلکه نفت را در این دوره باید به روس ها می‌دادیم این موضوع هم در دولت قبلی مورد مخالفت قرار گرفت اما اگر این دولت از دو ظرفیت با توجه به شرایطی که دارد بخواهد استفاده نماید ما منافع خودمان را دنبال می‌کنیم هر جایی که برای ما ایجاد نماید جنس کار فرانسوی بهتر از چینی است اگر فرانسه راه بیاید و با ما همکاری اقتصادی نماید ممکن است به سمت فرانسه برویم. شعار نه شرقی نه غربی به معنای اینکه ما با شرق یا غرب کار نکنیم نیست ما نباید تحت سلطه آنها برویم. یک روز مقام معظم رهبری به من فرمودند در اروپا یک کشوری را ثقل روابط قرار دهید با او بیشتر مراوده نمایید. کشور معینی را تعریف کردیم و به جلو رفتیم اما یک تذکر به بنده فرمودند که اینکه روابطمان را با یک کشور مقداری راهبردی و دراز مدت طراحی نماییم. این نیست که اگر فردا در موضوعی موضع گیری کرد خلاف مبانی ما و منافع ما با آن برخورد نکنیم آن برخورد را می‌کنیم اما نگاه چشم اندازی هم داریم در مورد چین هم به همین شکل است. چین و روسیه بر سر موضع گیری در خصوص جزایر سه گانه ایران بسیار اشتباه کردند و ما بی هیچ تعارفی این موضع گیری آنها را محکوم می‌کنیم و از موضع خود حمایت می‌کنیم. این مساله نشان می دهد که ما کماکان نه شرقی و نه غربی را مهم می دانیم. ما در هرجایی که منافعمان با حفظ اصولمان برای ما محفوظ باشد منافعمان را به دست می آوردیم و تخم مرغ هایمان را در یک سبد قرار نمی‌دهیم. یکی از مسائلی که در دولت نهم به آن تاکید داشتم متوازن کردن روابط خارجی بود.