گفت‌وگوی آرمان ملی با پیرمحمد ملازهی
میانجی‌گری به جایی نمی‌رسد؛ ایران و آمریکا باید مستقیم با هم مذاکره کنند
جریانی که اجازه نداد برجام در دوران روحانی و ظریف به نتیجه برسد و با آن مخالفت می‌کردند. این جریان هنگامی که دولت را در اختیار گرفت به دنبال احیای برجام با روشی رفت که در نهایت به نتیجه نرسید. در شرایط کنونی نیز به دلیل مشکلات اقتصادی موجود در کشور این جریان به این نتیجه رسیده که از برخی خواسته‌های گذشته خود عدول کند تا بتواند به یک توافق دست پیدا کند. در نتیجه رویکردی که این جریان فکری و سیاسی در کشور درباره برجام در پیش گرفت در به وجود آمدن شرایط کنونی نقش داشته است.
به گزارش آرمان ملی آنلاین جملات ذکر شده اظهارات پیرمحمد ملازهی، تحلیلگر روابط بین‌الملل در زمینه احتمال توافق ایران و آمریکا و چشم‌انداز پیش‌روی برجام در گفت‌وگو با آرمان ملی است. ملازهی در این گفت‌وگو به مهم‌ترین چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی برجام پرداخته که در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
در حالی موضوع توافق موقت بین ایران و آمریکا مطرح شده که گمانه‌زنی‌هایی درباره مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا با واسطه‌گری برخی کشورهای منطقه وجود دارد. به چه میزان این احتمال وجود دارد که ایران و آمریکا به توافق درباره پرونده هسته‌ای ایران دست پیدا کنند؟
در شرایط کنونی نه ایران عزم جدی برای ورود به مذاکره با آمریکا از خود نشان می‌دهد و نه آمریکا تمایل دارد وضعیت پرونده هسته‌ای ایران مشخص شود و تحریم‌های ایران برداشته شود. در چنین وضعیتی است که کشورهایی مانند عمان و عراق به عنوان واسطه بین ایران و آمریکا نقش‌آفرینی می‌کنند. هدف کشورهای واسطه نیز این است که راهی پیدا کنند که مواضع این کشور به هم نزدیک شود و از تنش‌های بیشتر جلوگیری شود. عمان هم با ایران روابط نزدیکی دارد و هم با آمریکا. در گذشته نیز میانجی‌گری‌هایی بین ایران و آمریکا کرده که در نهایت دو کشور به توافق دست پیدا کرده‌اند. پادشاه عمان فکر می‌کند اگر بین ایران و آمریکا میانجی گری کند و زمینه مذاکره دو کشور را فراهم کند در نهایت دو کشور به جمع بندی خواهند رسید. با این وجود به نظر می‌رسد این نوع واسطه گری در نهایت به نتیجه نخواهد رسید و اگر ایران و آمریکا به دنبال رسیدن به توافق هستند باید به صورت مستقیم با هم مذاکره کنند.
اینکه در چهل سال گذشته آمریکا رویکردی در پیش گرفته که به‌راحتی نمی‌تواند با ایران پای میز مذاکره بنشیند موضوع دیگری است. اگر ایران و آمریکا به دنبال این هستند که مشکلات خود را حل کنند نیاز به واسطه ندارند و باید بدون واسطه با هم مذاکره کنند. این شهامت باید در هر دو طرف وجود داشته باشد که در برخی زمینه‌ها ایران مواضع خود را تعدیل کند و از سوی دیگر آمریکا نیز در برخی مسائل از مواضع خود عدول کند که در نهایت شرایط برای توافق به وجود بیاید. در چنین شرایطی است که دو کشور در یک وضعیت برد- برد قرار می‌گیرند که نه ایران احساس شکست می‌کند و نه آمریکا. نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد عامل روسیه است که ممکن است اجازه ندهد توافق بین ایران و آمریکا صورت بگیرد.
چرا احتمال می‌دهید روسیه چنین رویکردی را در پیش خواهد گرفت؟
واقعیت این است که روسیه یک کشور منافع محور است و بر اساس منافع ملی خودش فعالیت می‌کند. روس‌ها سیاستی را پیش گرفته‌اند که می‌خواهند از کارت ایران در مقابل آمریکا برای امتیازگیری خود استفاده کنند و مسلما به دنبال منافع ایران نیستند. ایران باید از خود ابتکار و تلاش بیشتری به خرج دهد که روس‌ها صحنه را دور نزنند. روس‌ها در کل به نفعشان نیست که ایران و آمریکا و اروپا در برجام به یک جمع بندی مشخصی برسند. واقعیت این است که همین حالا که تضاد ایران و آمریکا وجود دارد و به ناچار نگاه ما به شرق افزایش پیدا کرده است به نفع روس‌هاست. اگر در برجام شرایطی به وجود بیاید که ایران موانع فعلی را نداشته باشد روس‌ها در آن صحنه نفعی ندارند و طوری عمل خواهند کرد که شرایط به شکلی پیش نرود که به ضررشان بشود. اگر ایران به جمع بندی رسید که مناسباتش با غرب را توسعه دهد باید با شعار اول انقلاب یعنی نه شرقی نه غربی پیش برود. روس‌ها تجربیاتی در این زمینه دارند که ایران تمرکزش به سمت شرق کم نشود. در زمان‌های مختلف هم که ایران به سمت غرب رفته است روسیه از آن شرایط تجربه کسب کرده و الان نیز می‌داند که اگر برجام به یک نتیجه قطعی برسد و ایران و آمریکا به طرف یک شرایط مسالمت‌آمیز بروند روس‌ها چیزی به‌دست نمی‌آورند و به همین دلیل این اجازه را نخواهند داد. اینکه روسیه ابزار لازم را داشته باشند تا جلو این اتفاق را بگیرند بستگی به ایران دارد که منافع خود را چگونه درک کند و در چه ببیند. اگر یک نگاه ملی در ایران در کنار نگاه ایدئولوژیک به وجود بیاید من فکر می‌کنم که روس‌ها ابزار خاصی برای تاثیرگذاری بر روند برجام نخواهند داشت، اما باید توجه داشته باشیم که روسیه، اروپا و چین وجه مشترک دارند و آن بحث میزان تکنولوژی هسته‌ای ایران است که ایران به آستانه ساخت سلاح هسته‌ای نرسد.
بیشتر بخوانید: واشنگتن اخبار مربوط به توافق موقت با ایران را تکذیب کرد
به چه میزان رسیدن به توافق موقت را به سود ایران می‌دانید؟ آیا ایران با یک توافق موقت می‌تواند به نتیجه دلخواه خود دست پیدا کند؟
توافق موقت زیاد به سود ایران نیست. با یک توافق موقت این احتمال وجود دارد که پول‌های ایران در کره جنوبی و برخی کشورهای دیگر آزاد شود. این در حالی است که اگر به آزادسازی پول‌های ایران در عراق دقت کنیم متوجه می‌شویم که در عمل چیزی از این پول‌ها به دست ایران نمی‌رسد. در این قضیه بانک مرکزی عراق عنوان کرده مجوزی که آمریکایی‌ها به ما داده‌اند مشروط است. شرط آن نیز این است که یا ایران کالای عراقی خریداری کند و یا در اختیار عربستان سعودی قرار بگیرد و در روابط تجاری با عربستان مورد استفاده قرار بگیرد. واقعیت این است که مسأله پیچیده‌تر از آن است که ما فکر می‌کنیم.
آمریکایی‌ها اگر در برخی رویکردهای خود تجدیدنظر کنند که هدف آنها که نرسیدن ایران به غنی سازی60 درصد محقق نشود اما باز هم پولی در اختیار ایران قرار نخواهد گرفت. این یک مشکل جدی است و تا زمانی که ایران و آمریکا به یک جمع بندی واحد دست پیدا نکنند و ایران به این نتیجه نرسد که باید به یک جمع بندی منافع محوردرباره آمریکا برسد استفاده از راه‌های فرعی نتیجه بخش نخواهد بود. در سال‌های اخیر یک ذهنیت اشتباه در بین مذاکره کنندگان و دولت وجود دارد که باید برجام را در شرایطی به نتیجه برسانیم که ایران تحت هیچ شرایطی با آمریکا وارد مذاکره نشود. این در حالی است که منافع ما ایجاب می‌کند با آمریکا مذاکره کنیم. در زمان روحانی، عمان نقش میانجی‌گری‌اش را به‌خوبی ایفا کرد و دولت ایران هم نگاه منفی‌ای نسبت به مذاکره مستقیم با آمریکا نداشت اما اکنون آن فضا وجود ندارد و اصولگرایانی که قدرت را در دست دارند، شعارشان و چه‌بسا هویتشان ضدیت با آمریکاست. از طرفی اگر دولت به‌عنوان دولتِ برگزیده اصولگرایان بخواهد با آمریکا وارد مذاکره شود، حامیانش در داخل را از دست می‌دهد؛ وگرنه همه می‌دانند از این حالت که ایران و آمریکا به‌صورت مستقیم با یکدیگر مذاکره نکنند نتیجه‌ای حاصل نخواهد شد. به همین دلیل اگر ایران و آمریکا به یک توافق موقت نیز دست پیدا کنند همان گونه که از نام آن مشخص است موقت خواهد بود و چه بسا پس از شش ماه یا یک سال دیگر ما دوباره به نقطه‌ای بازمی‌گردیم که امروز در آن قرار داریم.
ادامه وضعیت مبهم و شکننده موجود بین ایران و آمریکا در نهایت چه پیامدهایی به خصوص برای ایران خواهد داشت؟
ادامه این وضعیت نه به سود ایران است و نه به سود آمریکا. این در حالی است که نیاز ایران به توافق به مراتب بیش از آمریکاست و ایران به دلیل شرایط اقتصادی که تجربه می‌کند نیاز به گشایش‌هایی در آینده دارد. اگر این گشایش‌ها صورت نگیرد ایران میزان غنی سازی خود را افزایش خواهد داد. این موضوع نیز با واکنش کشورهای غربی و آمریکا همراه خواهد شد. این رویکردی است که مورد قبول آمریکا نیست. به نظر می‌رسد آمریکا و کشورهای غربی به این نتیجه رسیده‌اند که هدف اصلی ایران از پرونده هسته‌ای ساخت بمب هسته‌ای است. به همین دلیل نیز در مقابل ایران ایستاده‌اند و حاضر نیستند امتیازی به ایران بدهند. نکته دیگر حمایت آمریکا از اسرائیل است. این در حالی است که اگر تنش بین ایران و اسرائیل افزایش پیدا کند احتمال وقوع یک جنگ منطقه‌ای بزرگ در خاورمیانه وجود دارد. در صورت وقوع چنین جنگی مشخص نیست که کدام طرف پیروز کدام طرف شکست خواهد خورد. مجموعه این شرایط را که در نظر بگیریم به این نتیجه می‌رسیم که راه حل نهایی مذاکره بین ایران و آمریکا است. جریانی در ایران وجود دارد که اجازه نداد برجام در دوران روحانی و ظریف به نتیجه برسد و با آن مخالفت می‌کردند.
این جریان هنگامی که دولت را در اختیار گرفت به دنبال احیای برجام با روشی رفت که در نهایت به نتیجه نرسید در شرایط کنونی نیز به دلیل مشکلات اقتصادی موجود در کشور این جریان به این نتیجه رسیده که از برخی خواسته‌های گذشته خود عدول کند تا بتواند به یک توافق آمریکا دست پیدا کند. در نتیجه رویکردی که این جریان فکری و سیاسی در کشور درباره برجام در پیش گرفت در به وجود آمدن شرایط کنونی نقش تعیین کننده‌ای داشته است.
در همین زمینه بخوانید:
ارسال نظر