بدون جذب سرمایه این مسیر دشوار خواهد بود و حتی خلاقانه ترین ایده ها نیز ممکن است به دلیل محدودیت منابع مالی، شکست بخورند و قابلیت اجرا نداشته باشند. به همین دلیل، یافتن راهکارهای مناسب برای جذب سرمایه به ویژه در شرایط اقتصادی حال حاضر ایران، برای بقا و سپس گسترش یک کسب و کار حائز اهمیت خواهد بود.

با وجود اهمیت تامین مالی برای کسب و کارها، چالش های متعددی در این مسیر وجود دارد. محدودیت های قانونی، نوسانات اقتصادی، عدم شفافیت در برخی از بخش های مالی، سخت گیری های بانکی، بوروکراسی های اداری و غیره بخشی از موانع سر راه کسب و کارها برای جذب سرمایه هستند.

علاوه بر این، بسیاری از کارآفرینان با روش های تامین مالی و جذب سرمایه جدید آشنا نیستند و به همین دلیل، برای تامین منابع از طریق روش های سنتی، با مشکلاتی مواجه می‌شوند. اما در این مقاله ما قصد داریم به صورت مفصل 7 تا از مرسوم ترین روش های جذب سرمایه، به علاوه چند روش نوآورانه را خدمت شما معرفی کنیم تا بدین وسیله، صاحبان کسب و کار، بتوانند با آگاهی بیشتری مسیر رشد خود را هموار نمایند.

روش های جذب سرمایه در ایران کدامند؟

به صورت خلاصه روش های جذب سرمایه در ایران عبارتند از سرمایه‌گذاری خطرپذیر، تامین مالی جمعی، فرشتگان سرمایه‌گذار، تامین مالی از طریق شبکه بانک، تامین مالی از طریق بازار سرمایه، شراکت و سرمایه‌گذاری شرکتی و جذب سرمایه از طریق صندوق های خصوصی که در ادامه این مقاله به صورت کامل به آنها خواهیم پرداخت.

1- سرمایه گذاری خطرپذیر (VC)

سرمایه گذاری خطرپذیر (Venture Capital) یکی از مهم‌ترین روش‌های تأمین مالی برای شرکت ها و کسب و کارهای نوپاست که پتانسیل رشد بالایی دارند. در این مدل، سرمایه گذاران که معمولاً شامل صندوق‌های سرمایه گذاری یا شرکت‌های سرمایه گذاری جسورانه هستند، سرمایه خود را در اختیار کسب و کارهایی قرار می‌دهند که دارای ایده‌های نوآورانه و پتانسیل رشد سریع هستند اما به دلیل ریسک بالا، دسترسی آسانی به منابع مالی سنتی مانند وام‌های بانکی ندارند.

این سرمایه گذاری معمولاً در ازای دریافت سهام انجام می‌شود و سرمایه گذاران علاوه بر تامین منابع مالی، در مدیریت و راهبری کسب و کار نیز نقش دارند تا از موفقیت آن اطمینان حاصل کنند.

یکی از مهم‌ترین مزایای سرمایه گذاری خطرپذیر این است که کارآفرینان بدون نیاز به بازپرداخت وام، به سرمایه موردنیاز برای رشد دسترسی پیدا می‌کنند. علاوه بر این، شبکه ارتباطی و تجربه مدیریتی سرمایه گذاران خطرپذیر می‌تواند به توسعه سریع‌تر کسب و کار کمک کند. با این وجود، این روش معایبی نیز دارد؛ مهم‌ترین آن، واگذاری بخشی از مالکیت و تصمیم‌گیری‌های استراتژیک به سرمایه گذار است که ممکن است در بلندمدت موجب کاهش استقلال بنیان‌گذاران شود.

در ایران، صنعت سرمایه گذاری خطرپذیر نسبتاً نوپاست، اما در سال‌های اخیر رشد نسبتا خوبی داشته است. با شکل‌گیری صندوق‌های سرمایه گذاری جسورانه و حمایت دولت از کسب و کارها، این روش جذب سرمایه در حال گسترش است، هرچند که همچنان چالش‌هایی مانند کمبود سرمایه گذاران حرفه‌ای و عدم شفافیت حقوقی در قراردادهای سرمایه گذاری وجود دارد.

2- تامین مالی جمعی (Crowdfunding)

تامین مالی جمعی یا کرادفاندینگ یکی از روش‌های نوین جذب سرمایه است که با استفاده از پلتفرم‌های آنلاین، سرمایه گذاران خرد را به کارآفرینان و صاحبان ایده متصل می‌کند.

در این روش، افراد مختلف می‌توانند با سرمایه گذاری‌های کوچک، در یک پروژه یا کسب و کار نوپا سهیم شوند. مدل‌های مختلفی برای تأمین مالی جمعی وجود دارد که شامل مدل اهدامحور (Donation-based)، پاداش محور (Reward-based)، سهام محور(Equity-based) و وام محور (Debt-based) می‌شود.

به صورت خلاصه:

• در مدل اهدامحور، افراد بدون انتظار بازگشت مالی، از یک ایده یا پروژه حمایت می‌کنند.
• در مدل پاداش، حامیان در ازای سرمایه گذاری خود، محصول یا خدمات خاصی دریافت می‌کنند.
• در مدل سهامی، سرمایه گذاران در ازای سرمایه خود، سهام شرکت را دریافت می‌کنند.
• و در مدل وام، کسب و کارها مبالغی را به‌عنوان وام از سرمایه گذاران دریافت کرده و در آینده با سود مشخصی بازپرداخت می‌کنند.

در ایران، تامین مالی جمعی دارای پتانسیل رشد بالایی است و کم کم در حال بدست آوردن جایگاه حقیقی خود در تامین مالی است. سکوهای تامین مالی جمعی همچون کاریزما، کارن کراد، زرین کراد، نوین کراد، گلرنگ کراد، حلال فاند و چندین سکوی معتبر و جدید دیگر شاهدی بر توسعه روزافزون این روش جذاب و نوآورانه تامین مالی در ایران است.

فرصت‌های زیادی برای توسعه این مدل جذب سرمایه در ایران وجود دارد، زیرا بسیاری از افراد به دنبال راه‌هایی برای سرمایه گذاری در کسب و کارهای نوآورانه هستند. در صورت تدوین قوانین بهتر و حمایت های بیشتر، تامین مالی جمعی می‌تواند به یکی از ابزارهای اصلی جذب سرمایه در کشور تبدیل شود.

3- فرشتگان سرمایه گذار (Angel Investors)

سرمایه گذاران فرشته (Angel Investors) افرادی هستند که با استفاده از سرمایه شخصی خود، در کسب‌وکارهای نوپا سرمایه گذاری می‌کنند. این سرمایه گذاران معمولاً کارآفرینان موفق، مدیران باتجربه یا افراد ثروتمندی هستند که نه تنها سرمایه مالی، بلکه دانش، تجربه و شبکه ارتباطی خود را نیز در اختیار کسب‌وکارهای نوپا قرار می‌دهند.

برخلاف سرمایه گذاران خطرپذیر که معمولاً از طریق صندوق‌های سرمایه گذاری عمل می‌کنند، سرمایه گذاران فرشته به‌طور مستقل یا در قالب گروه‌های سرمایه گذاری فعالیت می‌کنند. آن‌ها اغلب در مراحل اولیه یک کسب‌وکار وارد می‌شوند، زمانی که کسب‌وکار هنوز به درآمد پایدار نرسیده و ریسک سرمایه گذاری بسیار بالاست.

برای جذب سرمایه از فرشتگان سرمایه گذار، کسب‌وکارها باید یک مدل کسب و کار قوی، تیمی با مهارت‌های بالا و یک استراتژی رشد مشخص داشته باشند. سرمایه گذاران فرشته معمولاً علاقه‌مند به ایده‌های نوآورانه با پتانسیل رشد سریع هستند و در ازای سرمایه خود، درصدی از سهام شرکت را دریافت می‌کنند.

در ایران، فعالیت سرمایه گذاران فرشته به دلیل خلاهای قانونی، هنوز به اندازه کشورهای توسعه‌یافته گسترده نشده است. با این حال، گروه‌های سرمایه گذاران فرشته در حال شکل‌گیری هستند که می‌توانند نقش مهمی در توسعه این روش جذب سرمایه ایفا کنند. اگرچه هنوز چالش‌هایی مانند شفافیت قراردادهای سرمایه گذاری و کمبود زیرساخت‌های حمایتی وجود دارد، اما با افزایش تعداد کسب و کارهای موفق، سرمایه گذاران بیشتری به این حوزه جذب خواهند شد.

۴- جذب سرمایه از طریق تسهیلات بانکی

یکی از روش‌های سنتی و رایج جذب سرمایه برای کسب‌وکارها، دریافت تسهیلات بانکی است. بانک‌ها انواع مختلفی از وام‌ها و تسهیلات را به شرکت‌ها و کارآفرینان ارائه می‌دهند که شامل وام‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت، تسهیلات سرمایه در گردش، وام‌های توسعه‌ای و وام‌های مخصوص کسب‌وکارهای نوپا می‌شود.

برخی بانک‌ها نیز طرح‌های ویژه‌ای برای حمایت از کسب و کارها و شرکت‌های دانش‌بنیان در نظر گرفته‌اند. علاوه بر این، صندوق‌های حمایتی مانند صندوق نوآوری و شکوفایی و بانک‌های توسعه‌ای مانند بانک صنعت و معدن نیز نقش مهمی در تأمین مالی پروژه‌های تولیدی و فناوری‌محور دارند.

برای دریافت وام بانکی، کسب‌وکارها باید مدارک لازم مانند طرح توجیهی اقتصادی، صورت‌های مالی معتبر و وثایق مورد نیاز را ارائه دهند. یکی از مهم‌ترین مزایای این روش، امکان دریافت مبالغ قابل‌توجهی از سرمایه بدون نیاز به واگذاری سهام شرکت است.

با این حال، دریافت تسهیلات بانکی در ایران با چالش‌هایی مانند فرآیندهای اداری پیچیده، نیاز به ضمانت‌های سنگین، نرخ بهره بالا و زمان‌بر بودن فرآیند تأیید و پرداخت وام همراه است. در نتیجه، بسیاری از کسب‌وکارهای نوپا که فاقد شرایط لازم هستند، به سختی می‌توانند از این روش استفاده کنند.

5- تامین مالی از طریق بازار سرمایه (بورس و فرابورس)

یکی دیگر از روش‌های جذب سرمایه برای شرکت‌های بزرگ‌تر، ورود به بازار سرمایه و تأمین مالی از طریق بورس و فرابورس است. عرضه اولیه سهام یکی از اصلی‌ترین راهکارها در این حوزه محسوب می‌شود که در آن یک شرکت خصوصی با عرضه سهام خود در بازار سرمایه، سرمایه موردنیاز برای توسعه کسب‌وکار را جذب می‌کند.

این روش نه تنها به تأمین مالی کمک می‌کند، بلکه به افزایش اعتبار شرکت و ایجاد نقدشوندگی برای سهامداران نیز منجر می‌شود. علاوه بر عرضه اولیه، شرکت‌ها می‌توانند از طریق افزایش سرمایه، اوراق بدهی، اوراق مشارکت و ابزارهای مالی اسلامی مانند صکوک، منابع مالی موردنیاز خود را تأمین کنند.

بازار سرمایه در ایران در سال‌های اخیر رشد قابل‌توجهی داشته و برخی شرکت‌ها از این طریق توانسته‌اند سرمایه‌های قابل توجهی جذب کنند. با این حال، ورود به بازار سرمایه نیازمند شفافیت مالی، رعایت استانداردهای حسابداری و پذیرش ریسک‌های مرتبط با نوسانات بازار است.

همچنین، شرکت‌هایی که وارد بورس می‌شوند، ملزم به رعایت مقررات نظارتی و افشای اطلاعات مالی به‌صورت عمومی هستند که ممکن است برای برخی کسب‌وکارها چالش‌برانگیز باشد. به‌رغم این چالش‌ها، استفاده از بازار سرمایه به‌عنوان یکی از منابع تأمین مالی پایدار، به‌ویژه برای شرکت‌های بزرگ و متوسط، بسیار مفید و کارآمد است.

6- شراکت و سرمایه گذاری شرکتی (Corporate Investment)

یکی دیگر از روش‌های جذب سرمایه، شراکت و همکاری با شرکت‌های بزرگ‌تر از طریق سرمایه گذاری شرکتی (Corporate Investment) است. در این روش، شرکت‌های باسابقه و دارای منابع مالی قوی، در کسب‌وکارهای نوپا سرمایه گذاری می‌کنند و از این طریق به نوآوری و توسعه فناوری در صنعت خود کمک می‌کنند.

سرمایه گذاری شرکتی معمولاً به‌صورت خرید سهام، ادغام و تملیک (M&A) یا همکاری‌های راهبردی انجام می‌شود. این مدل می‌تواند به کسب‌وکارهای کوچک کمک کند تا از منابع مالی، زیرساخت‌های توسعه‌یافته و شبکه توزیع شرکت‌های بزرگ بهره ببرند.

از مزایای این روش می‌توان به دریافت سرمایه بدون نیاز به بازپرداخت وام، استفاده از تجربه و امکانات شرکت‌های بزرگ و افزایش سرعت رشد اشاره کرد.

با این حال، این مدل معایبی نیز دارد؛ شرکت سرمایه گذار ممکن است کنترل بیشتری بر تصمیمات مدیریتی کسب‌وکار اعمال کند و در برخی موارد، استقلال کسب‌وکار کاهش یابد. در ایران، نمونه‌هایی از سرمایه گذاری شرکتی در صنعت فناوری اطلاعات، مخابرات و صنایع تولیدی دیده می‌شود. برای مثال، برخی شرکت‌های بزرگ حوزه ارتباطات در کسب‌وکارهای فناور سرمایه گذاری کرده‌اند تا به توسعه اکوسیستم دیجیتال کشور کمک کنند.

7- جذب سرمایه از طریق صندوق‌های خصوصی

در اقتصادهای پیشرفته صندوق‌های سرمایه گذاری خصوصی (Private Equity Funds) از جمله مهم‌ترین منابع تأمین مالی برای کسب و کارها و شرکت‌های در حال رشد هستند.

تفاوت اصلی بین این روش و سرمایه گذاری خطرپذیر در این است که صندوق‌های سرمایه گذاری جسورانه معمولاً روی کسب‌وکارهای نوپا که در مراحل اولیه رشد هستند سرمایه گذاری می‌کنند، در حالی که صندوق‌های سرمایه گذاری خصوصی بر روی شرکت‌های تثبیت‌شده‌تر که نیاز به سرمایه برای توسعه دارند تمرکز دارند. این صندوق‌ها سرمایه خود را از منابعی مانند بانک‌ها، بیمه‌ها، شرکت‌های سرمایه گذاری و حتی دولت تأمین کرده و در کسب‌وکارهای مختلف سرمایه گذاری می‌کنند.

در ایران، صندوق‌های سرمایه گذاری خصوصی در حال توسعه هستند و برخی از آن‌ها تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند. فرصت‌های متعددی برای کسب‌وکارها جهت دریافت سرمایه از این صندوق‌ها وجود دارد، اما کسب‌وکارها باید مدل تجاری قوی، تیم مدیریتی حرفه‌ای و پتانسیل رشد بالا داشته باشند تا نظر سرمایه گذاران را جلب کنند.

علاوه بر این، صندوق‌های سرمایه گذاری معمولاً استراتژی خروج دارند، به این معنا که پس از چند سال، سهام خود را از طریق فروش به سرمایه گذاران دیگر یا ورود به بورس نقد می‌کنند. این روش یکی از بهترین گزینه‌ها برای کسب و کارهایی است که به دنبال سرمایه گذاری هوشمندانه همراه با حمایت‌های راهبردی هستند.

جمع بندی روش های جذب سرمایه در ایران

در این مقاله به صورت کامل، به روش های جذب سرمایه پرداختیم و متوجه شدیم که کسب و کارهای نوپا یا شرکت های متوسط، برای تامین مالی خود، می توانند از چه راهکارهایی بهره مند شوند. از بین روش های بالا، روش سرمایه گذاری جسورانه و تامین مالی جمعی، روش هایی هستند که کسب و کارها با اشتیاق بیشتری به سمت آنها می‌روند.