«آرمان ملی» در گفت‌وگو با عضو کمیسیون انرژی دلایل ناترازی انرژی را بررسی می‌کند؛ راه رهایی از بحران ناترازی انرژی

این در حالی است که در کشورهایی مانند چین، هند، مالزی که دارای منابع انرژی مناسب نیستند با برنامه‌ریزی مناسب و منسجم و اتخاذ سیاست‌های مناسب به رشد اقتصادی و مطلوبی در بخش انرژی دست یافته‌اند و توانسته‌اند ناترازی انرژی در کشور خود را حل کنند، اما ایران با وجود منابع غنی با پشتوانه برنامه‌های توسعه تدوین شده و... همچنان در وضعیت ناترازی انرژی به سر می‌برد که به نظر می‌رسد نیازمند شفافیت بیشتری در نقشه راه توسعه است.

لایحه برنامه هفتم توسعه که با نگاهی ویژه به اصلاح ساختار حکمرانی بخش انرژی و بهینه‌سازی مصرف انرژی پرداخته، ماده 82 آن به مقوله بهینه‌سازی انرژی اختصاص داده شده است و طبق این لایحه، جایی که دولت مکلف شده با به‌کارگیری سیاست‌های قیمتی و غیرقیمتی، سالانه 10 درصد صرفه‌جویی را تا پایان برنامه محقق کند به تعبیری 50 درصد تا پنج سال آینده!

نکته مبهم نخست درباره اصل ماده 82 این است که محل و شاخص معیار صرفه‌جویی در آن ذکر نشده و صرفا به میزان صرفه‌جویی بسنده شده است و تاکید مسئولان بر اینکه ایجاد این بحران به دلیل شدت مصرف انرژی ایجاد شده است، سوالات بسیاری را برای عامه و کارشناسان ایجاد می‌کند که اولویت‌ سیاستگذار برای تحقق صرفه‌جویی 50 درصدی کدام بخش‌های مصرف هستند؟

از این رو برای بررسی وضعیت موجود و اقدامات صورت گرفته در این حوزه با رمضانعلی سنگدوینی، عضو کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی گفت‌وگو کرده‌ایم.

• بحران تامین انرژی یکی از مشکلات اصلی کشور محسوب می‌شود که باعث ایجاد اختلال در بنگاه‌های خرد و کلان در سطح کشور شده است. مجلس در تعامل با دولت چه راهکاری را برای حل این بحران توصیه می‌کند؟

• ایران با وجود ذخایر غنی نفت، گاز، فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی و... توانایی تامین نیاز داخلی و حضور در بازارهای بین‌المللی را دارد، البته این امر مشروط به اجرای برنامه‌ریزی‌های مناسب در ابعاد اقتصادی – فرهنگی و اجتماعی در بخش انرژی است. بهینه سازی مصرف انرژی از جمله اصلی‌ترین شاخص‌هایی به شمار می‌آید که در صورت اجرای آن به طور جدی، کمک موثری در اجرای برنامه‌ها و سیاست‌های برنامه توسعه هفتم خواهد بود، اما در حال حاضر میزان مصرف انرژی در حوزه‌های مختلف به ویژه بنزین در کشور بالاست و بهینه سازی خوبی در کشور انجام نمی‌شود. به این دلیل مهم‌ترین موضوع در دستور کار دولت و برنامه هفتم توسعه بهینه‌سازی مصرف سوخت است چرا که ایران دارای بزرگ‌ترین ذخایر نفت و گاز دنیاست و باید زنجیره انرژی را کامل کنیم اگر این زنجیره به انتها برسد ارزش افزوده بالایی دارد. وزارت نفت تاکنون توانسته است در رایزنی با کشورهای منطقه و همچنین حوزه‌های مختلف بین‌المللی در حوزه انرژی شرایط خوبی را برای افزایش صادرات نفت فراهم کند و به این ترتیب میزان تولید و استخراج نفت افزایش یافته است.

• بر اساس پیش بینی‌های اعلام شده در برنامه توسعه هفتم، مقرر شده تا رشد صادرات نفتی طی سال‌های برنامه توسعه هفتم به حدود 4/12 درصد برسد. آیا این مهم در شرایط کنونی امکان پذیرخواهد شد؟

•  بر اساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته مقرر شده است تا پایان برنامه توسعه هفتم حدود 450 هزار بشکه به تولید روزانه نفت افزوده شود که البته فعلاً در مرحله تصویب در کمیسیون تلفیق است. از سوی دیگر میزان تولید نفت خام و میعانات گازی در این برنامه بالغ بر 804 هزار بشکه به ارزش 1 میلیارد و 239 میلیون مترمکعب پیش بینی شده است، اما نکته مهم در این بین این است که ایران در بین کشورهایی قرار دارد که بیش‌ترین مصرف انرژی را دارد و به هر میزان تولید بیشتری داشته باشیم میزان مصرف نیز افزایش می‌یابد، به این دلیل به مقوله توسعه فرهنگ صرفه جویی مصرف انرژی در برنامه توسعه هفتم به طور جدی پرداخته شده است تا با بهینه سازی مصرف بستر مناسب برای مدیریت مطلوب ذخائر انرژی در کشور را داشته باشیم، چراکه بر اساس بررسی‌های کارشناسی شده در صورت صرفه جویی خواهیم توانست حدود 1 میلیارد و 285 میلیون بشکه نفت صرفه جویی داشته باشیم که به نوبه خود رقم بزرگی محسوب می‌شود. در عین حال ایران میزان تولید خوبی در بخش بنزین با حدود 125 میلیون لیتر و نفت گاز با 130 میلیون لیتر را داراست که در صورتی که به توصیه‌های مقام معظم رهبری نیز اهتمام ورزیده شود و از خام فروشی جلوگیری شود این رقم ذخائر بنزین و نفت گاز و... قابلیت افزایش مطلوبی را نیز دارد.

• افزایش صادرات نفت طی ماه‌های گذشته بنا بر گفته‌های دولت بسیار بیشتر از میزان صادرات در سال گذشته بوده است، اما همچنان در دریافت ارز حاصل از فروش نفت مشکل وجود دارد. آیا این افزایش صادرات برای کشور با فاصله بسیار زمانی برای دریافت هزینه حاصل از فروش نفت مطلوب است؟

• افزایش صادرات نفت هر چند در حال حاضر گزینه مطلوبی محسوب می‌شود که البته با تسریع در روند احتمالی دلارزدایی در سایه الحاق به گروه بریکس و همچنین شانگهای تسریع و افزایش خواهد یافت، این امتیاز برای کشور را نیز ایجاد می‌کند شرایط تامین کالاهای مورد نیاز از این طریق با روش‌هایی مانند تهاتر، توافقنامه و... را هموار سازد. چشم انداز افزایش صادرات نفت با اقدامات صورت گرفته در ماه‌های اخیر در برنامه توسعه هفتم روشن است و چنانچه از تولیدات داخلی حمایت شود و همچنین با استفاده از شرکت‌های دانش بنیان و کارشناسان خبره داخلی نیز بهره جوییم، به طور قطع بستر فرآوری موادخام نفتی نیز مطلوب‌تر می‌شود و ارزآوری بیشتری را نصیب کشور می‌کند. علاوه بر این طی سالیان اخیر کشور گام‌های مطلوبی در بخش پالایشگاه‌های فراسرزمینی برداشته است و این مسأله خود باعث افزایش تولید خواهد شد و از خام و نیمه خام فروشی نیز جلوگیری می‌شود. در طرح ایجاد پالایشگاه‌های فراسرزمینی که یکی از شاخص‌های افزایش تولید انرژی تلقی می‌شود که می‌تواند اهداف برنامه هفتم را نیز به کمک آن عملیاتی کرد، با حفظ زنجیره ارزش و به کارگیری از توانمندی‌های غنی تکنولوژی و همچنین نیروهای متخصص برای کشور ارزآوری مطلوبی را شاهد باشیم. در حقیقت در این بخش باید با ارسال به موقع مواد اولیه به کشورهایی که پالایشگاه‌های فراسرزمینی در آن وجود دارد ادامه فعالیت این پالایشگاه‌ها را تضمین کرد، چراکه با این پالایشگاه‌ها امکان تولید محصولات فرآوری شده و پتروشیمی و... ایجاد می‌شود. این امر نه تنها در پالایشگاه‌های فراسرزمینی بلکه در نیروگاه‌های داخلی نیز صدق می‌کند به عبارتی چنانچه نیروگاهی بر اساس سیکل ترکیبی کار کند و همه اقدامات مهم در مرحله یک تا انتها را انجام دهد می‌تواند فرصتی عالی را در تولید محصولات و ورود به بازارهای بین‌المللی را فراهم کند.

• فرسودگی نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها و تجهیزات در حوزه برق و نفت و پتروشیمی و... یکی از مشکلاتی است که فعالیت و تامین انرژی و تولید محصولات در این بخش‌ها را با کندی مواجه کرده است، از این رو فقدان سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی یکی از ضرورت‌هایی است که تاکنون به آن به دلایل مختلف پرداخته نشده و تحقق اهداف توسعه را با مشکل مواجه کرده است، در این خصوص چه اقداماتی اجرا یا در دست اجراست؟

•  تنها راه نجات و رشد و توسعه صنعت نفت و انرژی و... سرمایه‌گذاری است. رونق سرمایه‌گذاری در بخش نفت، پتروشیمی و... از سوی سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی یکی دیگر از گزینه‌هایی محسوب می‌شود که در برنامه هفتم توسعه به آن پرداخته شده است و در این راستا باید موانع بر سر راه این هدف حذف یا کاهش یابد و با نگاه مثبت و تعامل گرایانه به ظرفیت‌های بخش خصوصی نگریست که استفاده از ظرفیت انرژی خورشیدی و پاک نیز از جمله ظرفیت‌هایی است که در برنامه هفتم توسعه به آن اشاره شده است فلذا باید از این ظرفیت نهایت بهره‌برداری شود، در بخش خصوصی می‌توانیم این موضوع را به سرانجام برسانیم و در برنامه هفتم تلاش می‌کنیم این مسأله حل و فصل شود. سیاست وزارت نفت در بخش پتروشیمی و ایجاد پتروشیمی‌های جدید، کامل بودن زنجیره ارزش است که این کار به سود سرمایه‌گذار یا مجموعه سرمایه‌گذاران است که خروجی تولیدات و محصولات‌شان بالا می‌رود. افزایش خروجی تولیدات و محصولات واحدهای پتروشیمی به علت جذابیت‌هایی که دارد، ضمن تامین نیاز کشور، در خارج ایران دارای تقاضاست، به همین دلیل ایجاد کارخانجات صنایع تبدیلی و بسته‌بندی محصولات برای صادرات بخش دیگری از تکمیل کننده زنجیره کامل واحدهای پتروشیمی است و بهره گیری از ظرفیت بالای ارزآوری در این زمینه است البته حضور بخش خصوصی در این حوزه نیازمند در نظر گرفتن بسته‌های تشویقی مختلف و متنوع است تا سرمایه‌گذار میل و رغبتی برای حضور در این بخش داشته باشد. باید قبول کنیم که به واسطه تحریم‌ها مشکلات زیادی در این بخش ایجاد شده است، اما هنر یک دولت و مجموعه وزارتخانه این است که در چه مسیری و چه نوع حرکتی برای عبور از این تحریم‌ها داشته باشد تا بتواند مشتری‌های خود را وارد مدار خرید و صادرات محصولات خود در این بخش کند همچنین حضور مشتری‌های تولید نفت و فرآورده‌های نفتی و افزایش میزان صادرات بدون شک سبب افزایش تولید خواهد شد که در ۲ سال گذشته، آمارها نشان دهنده این موفقیت‌هاست. البته به منظور ایجاد ارزش افزوده محصولات، باید از خام‌فروشی جلوگیری شود، زیرا تبدیل نفت و گاز به سایر فرآورده‌ها ارزآوری بیشتری برای کشور خواهد داشت.

• طبق گفته جنابعالی رشد سرمایه‌گذاری یکی از ارکان توسعه صنایع مرتبط با انرژی در کشور است، در حالی که همچنان موانع بر سر راه این امر زیاد است آیا اقدامات خاصی در این زمینه صورت گرفته است.

• باید از همه سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی در همه بخش‌های اقتصادی کشور استفاده شود. در زمان اعمال تحریم‌ها علیه کشور از ظرفیت بخش خصوصی در کشور استفاده شد. اگر بخش خصوصی را از گذشته وارد مدار نفت و گاز می‌کردیم شاهد عقب ماندگی در برخی از حوزه‌های نفت و انرژی نبودیم. بخش خصوصی یک ظرفیت بسیار خوبی است که می‌تواند با دور زدن تحریم‌ها در مسائل اقتصادی به دولت کمک کند همچنین بوروکراسی اداری کشور خیلی اذیت کننده است و این بوروکراسی کار را برای سرمایه‌گذاران دشوار کرده است و موجب می‌شود که سرمایه‌گذاران رغبتی برای ورود به عرصه‌های سرمایه‌گذاری نداشته باشند بنابراین ما باید شرایطی را فراهم کنیم که آنها بتوانند در بخش‌های مختلف کشور سرمایه‌گذاری را انجام دهند. بانک‌ها چه خصوصی و چه دولتی از طریق سرمایه مردم و نظام جمهوری اسلامی توانستند بانک شوند و کسب اعتبار و سرمایه کنند، چراکه بانک به تنهایی که موجودیتی ندارند به همین جهت راه نجات کشور برای توسعه در همه بخش‌ها ورود بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران برای کمک به دولت است همچنین باید به تولید داخلی توجه کرد و کیفیت محصولات داخلی را افزایش داد. عملکرد بخش خصوصی طی این سال‌ها عملکرد مثبتی بوده است و زمانی که در زمینه‌ای برای سرمایه‌گذاری ورود پیدا می‌کند به دنبال بهره‌وری و سود است بنابراین باید از بخش خصوصی حمایت کرد تا بتواند هم منافع کشور را تامین کند و هم به سود مورد نظر خود دست یابد که غالبا بخش‌هایی که واگذار شده غیرفعال است یا خط تولید راه‌اندازی نشده و ضرر این گونه اقدامات متوجه مردم می‌شود.
•  

ایران با وجود ذخایر غنی نفت، گاز، فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی و... توانایی تامین نیاز داخلی و حضور در بازارهای بین‌المللی را دارد، البته این امر مشروط به اجرای برنامه‌ریزی‌های مناسب در ابعاد اقتصادی – فرهنگی و اجتماعی در بخش انرژی است. بهینه سازی مصرف انرژی از جمله اصلی‌ترین شاخص‌هایی به شمار می‌آید که در صورت اجرای آن به طور جدی، کمک موثری در اجرای برنامه‌ها و سیاست‌های برنامه توسعه هفتم خواهد بود، اما در حال حاضر میزان مصرف انرژی در حوزه‌های مختلف به ویژه بنزین در کشور بالاست و بهینه سازی خوبی در کشور انجام نمی‌شود