تحلیل قیمت‌های جهانی و داخلی طلا و سکه و آینده بازار

 بازار سکه و طلا، یکی از بازارهای سنتی و قدیمی ایران و جهان است و چه دولت‌ها و چه مردم در این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کنند. ما می‌دانیم که جنابعالی از حدود سال 1340 شمسی و دوره نوجوانی، وارد کار زرگری شده‌اید و اعضای خانواده‌تان، قبل از شما در حوزه زرگری فعالیت داشته‌اند. در حال حاضر، بیش از 60 سال است که در بازار طلا و جواهرآلات، فعالیت دارید. به نظر شما، بازار طلا و سکه چگونه در ایران شکل گرفت و چطور سرمایه‌ها حتی در سال‌های قبل از انقلاب به سمت طلا و سکه رفته است؟ 

 این موضوع به نوع تفکر افراد جامعه و فرهنگ عامه مردم برمی‌گردد. اگر به تاریخ معاصر یعنی 100 ساله اخیر مراجعه کنید، می‌بینید بسیاری از مواقع که خانواده‌ها به پول احتیاج داشته‌اند، تنها کالایی که داشته‌اند و سریع به پول نقد تبدیل شده تا آن را صرف نیازهای فوری خودشان کنند، همین طلا بوده است. نگهداری طلا، فرهنگی بوده که در شرق دنیا از جمله هند، ایران و چین نهادینه شده است. با توجه به مجموعه همه این تفکرات، استفاده از طلا به عنوان سرمایه و زیورآلات، در کشورهای شرقی و اسلامی و مخصوصا در ایران رایج بوده است. در دوره معاصر، این فرهنگ نسل به نسل منتقل شده تا به دوره 45 ساله اخیر می‌رسیم که انقلاب شد و شرایط جنگی پیش آمد. وقتی که عراق به ایران حمله کرد و جنگ شد، ارزش پول ایران پایین آمد. قیمت طلا و سکه هم به دلیل بالا رفتن قیمت ارز، سیر صعودی به خودش گرفت. در مجموع، خانواده‌های مختلف، اقدام به اندوخته کردن طلا می‌کنند. بر این اساس، این کار جزو فرهنگ عامه مردم ایران است. 

  در یک مصاحبه که پیش از این منتشر شده، گفته‌اید «درآمد نفت کشور در سال‌های 1348 تا 1352 افزایش پیدا کرد و خانواده‌هایی که درآمد مازاد داشتند، پول خودشان را صرف خرید طلا کردند.» ما می‌دانیم که در سال 1352 و بعد از چند سال تورم تک رقمی، دوباره نرخ تورم کشورمان دو رقمی شده. در سال 1352 نرخ تورم به 14. 3 درصد افزایش پیدا کرده بود. در سال 1355 تورم شدت پیدا کرده و حتی به خاطر نارضایتی‌های ناشی از گرانی، شاه در سال 1356 هویدا را عملاً از نخست وزیری برکنار کرده است.  در سال 1355 نرخ تورم به 27. 3 درصد افزایش پیدا کرده بود و تورم هم، قدرت ارزش پول را از بین می‌بَرد. آیا فرضا در سال 1353 و بعد از آن، خرید طلا و سکه دقیقا با هدف حفظ ارزش پول بود، یا اینکه صرفا خانواده‌ها درآمد مازداد داشتند و صرف سرمایه‌گذاری در حوزه طلا و سکه می‌کردند؟ 

 در آن سال‌ها، طلا عمدتاً به خاطر زیور و زینت بودن، به کار می‌رفت. در جامعه آن دوره، شاید کمتر نیاز بود که افراد سرمایه خودشان را در جهت خرید طلا به کار بگیرند و از این طریق، سود کسب کنند. خرید طلا در آن دوره به عنوان خرید زیورآلات مطرح بود و به طور اتوماتیک، پشتوانه مالی خانواده‌ها قرار می‌گرفت. در آن زمان، هدف از خرید طلا، سرمایه‌گذاری نبود. هدف، خرید زیورآلات بود و به قول قدیمی‌ها، برای روز مبادا بود. این روز مبادا، هر روزی می‌توانست باشد و بنابراین، خرید طلا، یک سرمایه‌گذاری برای سوداگری نبود. خرید طلا برای مردم، یک نیاز فکری بود و خرید طلا، یک پشتوانه قوی برای نیاز فکری آنها بود. در آن دوره، اگر بچه‌ای متولد می‌شد و مادر خانواده یک زنجیر طلا یا گردنبند طلا می‌خرید، آن را به عنوان زیورآلات می‌خرید ولی نیت او، این بود که پشتوانه‌ای برای بچه‌اش باشد و اگر یک روز خواست برای او خانه بخرد، از این طلا استفاده کند. 

 جنابعالی می‌گویید در دوره قبل از انقلاب، از طلا فقط برای زیورآلات استفاده می‌شده. در حالی که از سال 1310 شمسی، سکه طلا به طور استاندارد از نظر قطر و وزن آن، در ایران ضرب می‌شده. در سال 1357 و دوره محمدرضا شاه که عملا آخرین سکه طلا در آن دوره ضرب شده، تاریخ روی این سکه را سال 1358 درج کرده‌اند.  گفته شده به این علت سال 1358 درج شده که وقتی آن را در زمان عید نوروز هدیه می‌دهند سکه با تاریخ روز و سال 1358 باشد. آیا این سکه‌های طلا که در سال‌های قبل از انقلاب، ضرب می‌شد فقط برای هدیه دادن بوده و به هیچوجه بحث سرمایه‌گذاری در حوزه سکه طلا، مطرح نبود؟ 

 سکه‌ها، وجه رایج طلایی کشورهای مختلف بوده و وزن و عیار آنها، در تمام کشور یکسان است. به طور کلی، ضرب سکه‌های طلا بر اساس استاندارد است. تمام کشورهای دنیا، سکه طلایی دارند که وجه رایج طلایی آنها به شمار می‌رود. برای مثال، ترکیه یک سکه به اسم عثمانی دارد یا انگلستان، سکه‌ای به اسم جورج دارد که وزن و عیار آن تقریبا معادل همین سکه‌های طلای ایران است. در دهه‌های اخیر، اسکناس رواج پیدا کرد و طلا به عنوان پشتوانه پول ملی کشورها قرار گرفت. به این صورت سکه‌ها و طلاها، به بانک‌های مرکزی دنیا رفت و به جای آنها از اسکناس استفاده شد. بانک مرکزی، می‌تواند در مورد علت اینکه سال 1358 را روی سکه طلای دوره شاه، ضرب کرده‌اند توضیح بدهد ولی سکه طلا حتی در خیلی از داد و ستدها استفاده می‌شده و جنبه هدیه دادن غلبه نداشته است. در مجموع، سکه طلا، وجه رایج طلای کشورها بوده ولی در دوره بعد از انقلاب و زمان جنگ است که از سکه طلا برای پس‌انداز استفاده شده. 

 در حال حاضر، قیمت طلا و سکه در بازار ایران ناشی از عوامل خارجی و داخلی است. بر این اساس، قیمت جهانی اونس طلا و قیمت ارز و عوامل دیگر در تعیین قیمت طلا و سکه در داخل کشور ما نقش دارد... 

در همه جای دنیا، همین طور بوده و فقط محدود به ایران نیست. برای مثال، اگر ما بخواهیم قیمت طلا را در عربستان حساب کنیم باید قیمت جهانی طلا را ضربدر ارز این کشور کنیم. در کشورهای دیگر هم، به همین صورت عمل می‌شود. فرمول قیمت جهانی طلا ضربدر قیمت ارز، در تمام دنیا رایج بوده و در ایران نیز به همین شکل قیمت طلا محاسبه می‌شود. 

  با این حال در ایران، نوسانات و دلایل مختلف، تاثیر زیادی بر قیمت طلا و سکه دارند... 

 از این نظر، بله. در ایران، یک عامل ثانویّه داریم که نوسانات قیمت ارز است. در ایران به دلیل شرایط موجود، نوسان قیمت زیاد بوده و ممکن است یک روز، قیمت ارز بالا برود و یک روز دیگر، قیمت ارز پایین بیاید. بنابراین، یک عامل ثانویه، در کشور ما بر قیمت طلا و سکه تاثیر دارد ولی در همه کشورها دنیا، با همان فرمول، قیمت طلا را محاسبه می‌کنند. 

  قیمت جهانی اونس طلا در سال 2011 میلادی، با جهش بزرگی به حدود 2 هزار دلار رسید و در سال‌های اخیر هم، چند بار قیمت طلا به حدود 2 هزار دلار رسیده یا فراتر از آن رفته است. جنابعالی برای سال 2011، چه عاملی را به عنوان علت اصلی رسیدن قیمت اونس طلا به حدود 2 هزار دلار موثر می‌دانید؟ 

 تا قبل از سال 1973 میلادی، قانون برتون وودز حاکم بود و در آمریکا تا قبل از سال 1973، هر فردی که 35 دلار به بانک‌های آمریکایی می‌داد، می‌توانست در ازای آن یک اونس طلا دریافت کند. در دهه 1970، قانون برتون وودز توسط رئیس‌جمهور آمریکا، برداشته شد و قابلیت تبدیل دلار به طلا ممنوع اعلام شد. 

اونس طلا تا حدود سال 1977 در حد 230 دلار بود ولی در زمان اِشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی، یک باره قیمت اونس طلا به 2 هزار دلار رسید. در آن زمان، شوروی به افغانستان حمله کرد و دنیا ملتهب شد. بعدا که اوضاع آرام شد قیمت طلا به حالت اولیه برگشت. حدود 15 سال قیمت اونس طلا در محدوده 270 دلار باقی ماند. 

تا سال 2005 میلادی، قیمت اونس جهانی در محدوده 220 دلار تا 270 دلار بود. از سال 2005 میلادی، با بحران مسکن در آمریکا، سیر صعودی قیمت طلا شروع شد تا اکتبر 2011 میلادی که قیمت اونس طلا به بالای 1900 دلار رسید. از اکتبر 2011، دوباره قیمت طلا سرازیر شد و تا حدود 1200 دلار کاهش پیدا کرد، تا اینکه مجدداً در سال‌های اخیر، سیر صعودی پیدا کرد و افزایش یافت. 

  اشغال افغانستان توسط شوروی در دوره جنگ سرد بوده و احتمال وقوع جنگ نظامی بین ابرقدرت‌های شوروی و آمریکا و وقوع جنگ جهانی سوم وجود داشته است. با این حال، آیا در سال 2011، جنابعالی تصور می‌کردید که یک دفعه قیمت اونس طلا جهش کند و به 2 هزار دلار افزایش پیدا کند؟ 

 بحران مسکن آمریکا از سال 2005 شروع شد و عامل دوم، تبدیل درآمد کشورهای نفت‌خیز به طلا بود. به همین دلیل، افزایش شدید تقاضا در بازارهای جهانی برای خرید طلا به وجود آمد. این نوع تقاضا در آن زمان، برای خرید طلا ایجاد شد. از طرف دیگر، خیلی از کشورهای اروپایی تا قبل از سال 2005، اعتقادی به پشتوانه بودن طلا نداشتند و می‌گفتند ما تکنولوژی و امکانات زیادی داریم که آنها پشتوانه کشورمان هستند. 

با بحران مسکن آمریکا، کشورهای اروپایی دیدند که آن دیدگاه نمی‌تواند کارساز باشد. به همین خاطر، این کشورها شروع به خرید طلا به عنوان ذخیره پول خودشان کردند. در نتیجه، این کشورها شروع به انباشت طلا کردند و این وضع، تقاضای شدید خرید طلا به وجود آورد و باعث شد قیمت طلا بالا برود. 

  از سال 2011 به بعد قیمت طلا از محدوده 2 هزار پایین آمد و حتی قیمت اونس طلا به 1050 دلار در سال 2015 میلادی (1394) کاهش پیدا کرد. یک بار دیگر قیمت اونس طلا در سال 2020 میلادی (1398) به محدوده 2 هزار دلار رسید و تا 2 هزار و 63 دلار بالا رفت. آیا صرفا شیوع ویروس کرونا و مسائل مرتبط با آن، در جهش قیمت جهانی طلا نقش داشت؟ 

 صرفا مسائل مربوط به کرونا در این زمینه تاثیرگذار نبود. در این زمینه، مسائل مربوط به چین و آمریکا را نمی‌توانیم نادیده بگیریم. در آن زمان، این دو کشور مجادله‌های زیادی در مورد مسائل اقتصادی داشتند. جنگ‌های لفظی چین و آمریکا در مورد مسائل اقتصادی، باعث شد مجددا یک تقاضا برای خرید طلا در بازارهای جهانی به وجود بیاید. عوامل متعددی در این زمینه نقش دارند و بیش از عوامل اقتصادی، مسائل سیاسی می‌توانند قیمت جهانی طلا را تحت تاثیر قرار بدهند. 

  در حوزه بازار داخلی، در چند دهه اخیر افزایش خیره کننده طلا و سکه اتفاق افتاده است. در دوره بعد از انقلاب و استقرار جمهوری اسلامی، اولین بار سکه طلای جدید با عنوان سکه بهار آزادی در سال 1358 ضرب و تولید شده. به مرور زمان، قیمت سکه افزایش پیدا کرده است. در سال 1370 سکه طلای جدیدتری به اسم سکه امامی ضرب شده و قیمت آن 12 هزار تومان بوده است. در حال حاضر، سکه طلا با یک مقدار کاهش به 29 میلیون تومان در تیر 1402 رسیده است. 

 این افزایش قیمت سکه، به خاطر دو عامل قیمت جهانی طلا و قیمت دلار است. چرا که در یک زمان، نرخ دلار 10 تومان بود و الان دلار بازار آزاد به حدود 50 هزار تومان رسیده. از طرفی، قیمت جهانی طلا حدود 10 برابر نسبت به سال‌های قبل افزایش پیدا کرده است. 

  در وضعیت فعلی که قیمت سکه کامل حدود 29 میلیون است، حباب قیمت 6 میلیون تومان بوده و 21 درصد حباب وجود دارد. همچنین نیم سکه با قیمت 15 میلیون تومان فروخته می‌شود که 4 میلیون حباب دارد و حدود 27 درصد حباب می‌شود.  از طرف دیگر، ربع سکه 10 میلیون و 680 هزار تومان است که حدود 5 میلیون تومان حباب دارد که حدود 47 درصد حباب قیمتی وجود دارد. خریداران چگونه ریسک می‌کنند و سکه‌های مختلف را با این مقدار حباب می‌خرند و آیا وقتی ربع سکه را با 47 درصد حباب و بالاتر از ارزش واقعی آن می‌خرند، نباید احساس خطر کنند؟ 

 سکه طلا در زمان‌های مختلف حباب داشته و فقط نسبت آن فرق می‌کند. تجربه می‌گوید همیشه حباب قیمتی در مورد سکه وجود دارد. چون مردم این تجربه را دارند که سکه در سال‌های گذشته حباب داشته و امسال هم حباب دارد، فکر می‌کنند در سال‌های آینده هم، حباب خواهد داشت. با توجه به اینکه ممکن است کاهش شدید نرخ دلار بازار آزاد اتفاق نیفتد و از طرفی، تورم بالایی در کشور ما وجود دارد، آیا جنابعالی تصور می‌کنید قیمت‌های فعلی طلا و سکه سقوط نمی‌کند؟ من بعید می‌دانم در کوتاه‌مدت کاهش شدیدی قیمت اتفاق بیفتد. در کوتاه مدت، قیمت‌ها در همین سطح فعلی باقی می‌ماند.