آثار یافت‌شده در دیواندره قدمت این شهر را به هزاره سوم پیش از میلاد نسبت می‌دهد.غار کرفتو به عنوان معروف‌ترین جاذبه شهرستان دیواندره، گواهی بر این قدمت باستانی است.در کنار انواع جاذبه‌های تاریخی و محوطه‌های باستانی، شرایط اقلیمی این منطقه، کوه‌ها، چشمه‌سارها و رودخانه‌های دائمی و فصلی بسیاری را نیز به علاقمندان به طبیعت عرضه می‌کند.رودخانه‌های قزل اوزن و شورآب، قله کوه چهل چشمه با دامنه‌های اطراف آن را می‌توان از جاذبه‌های طبیعی دیواندره است برشمرد.

غار کرفتو؛ جاذبه‌ای جالب در دیواندره

غار آهکی کرفتو تا دوران سوم زمین‌شناسی یعنی مزوزوئیک، در زیر آب قرار داشته و در اواخر این دوران از آب خارج شده است.از درون این غار، کتیبه‌ای به خط یونانی به دست آمده است که نشان می‌دهد احتمالا کرفتو مدتی مورد سکونت سلوکیان بوده است که پس از فتوحات مهرداد دوم اشکانی، رو به غرب در حال حرکت بودند.

ابتدا قدمت و سابقه سکونت یا استفاده از این غار را بر اساس این کتیبه و معماری موجود به دوران سلوکی، اشکانی و اسلامی نسبت داده‌ بودند؛ اما پس از پژوهش‌های علمی و باستان‌شناسی در این محل و محوطه‌های اطراف مشخص شد که کرفتو به مانند غارهای و پناهگاه‌های دیگر این منطقه، مانند غار کانی میکائیل، از اواخر هزاره پنجم پیش از میلاد مورد استفاده بوده است.در طی زمان، غار کرفتو مورد توجه شرق‌شناسان و محققان متعددی بوده است و افرادی چون «دمرگان»، «راولینسون»، «کرپورتر»، «خانیکف» و «فون‌گال» از این غار بازدید و نقشه‌هایی از آن را تهیه و ارائه کرده‌اند.سر رابرت کرپورتر در سال ۱۸۱۸ میلادی از کرفتو بازدید و کتیبه یونانی موجود در طبقه سوم آن را خواند. در سال ۱۸۳۸ میلادی هنری راولینسون از این غار دیدن کرد و ترجمه کرپورتر از این کتیبه را اصلاح کرد.غار کرفتو در دوره‌های پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی مورد استفاده قرار داشته استدر سال ۱۹۱۷ میلادی خانیکف، شرق‌شناس روسی از غار کرفتو دیدن کرد و از خود نوشته‌ای در راهرو ارتباطی طبقه اول به دوم به یادگار گذاشت که همچنان باقی مانده است.

در اوایل دهه ۶۰ میلادی نیز سراورل اشتین به‌همراه دستیار هنری خود به نام «ایوب خان» از اتاق‌های حجاری شده، راهروها و دهلیزهای طبیعی نقشه تهیه کردند.از آنجایی که تاکنون راهروها و دهلیزها به طور کامل مورد خاک‌برداری و پاک‌سازی قرار نگرفته است، نقشه اشتین کامل نیست.غار کرفتو یکی از غارهای اسرارآمیز و شگفت‌انگیز ایران است و از بزرگ‌ترین غارهای باستانی کشور محسوب می‌شود.این غار در استان کردستان، در یک رشته کوه آهکی در شمال دره‌ای عمیق و زیبا جای گرفته است و در اطراف آن پناهگاه‌ها، دخمه‌ها و حفره‌های متعددی دیده می‌شود. در زمستان‌ها و هنگام سرما درون غار گرم و در تابستان به‌لحاظ کوران باد، داخل غار خنک است.غار آهکی کرفتو در دوران سوم زمین‌شناسی شکل گرفته و از میان آب بیرون آمده است و حتی اکنون نیز در برخی قسمت‌های داخل غار کرفتو، آب وجود دارد و برای دیدن بعضی از جاهای مختلف آن باید از قایق‌های کوچک استفاده کرد.غار کرفتو در طی دوره‌های مختلف از پیش از تاریخ تا دوره اسلامی مورد استفاده انسان قرار گرفته است.کرفتو دارای معماری صخره‌ای و دستکند است و بقایایی فرهنگی متعددی از آنجا به دست آمده است. این غار علاوه بر سکونت انسان، مکان زیست جانورانی چون خفاش، کبوترچاهی و پرستو نیز است.این غار در ۲۰ بهمن‌ماه سال ۱۳۱۸ با شماره ۳۳۰ در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده است.

برای رفتن به غار کرفتو به شهرستان دیواندره سفر کنید. از دیواندره به‌سمت سقز حرکت کنید.بعد از پیمودن ۲۳ کیلومتر در جاده اصلی، با رسیدن به دوراهی تکاب از سمت راست وارد جاده‌ای فرعی شوید. ۳۵ کیلومتر دیگر هم این مسیر را به‌سمت تکاب ادامه دهید.بعد از آن از سمت چپ وارد جاده به‌سمت غار کرفتو خواهید شد و بعد از مسافتی چهار کیلومتری به غار کرفتو می‌رسید.

• فاصله سنندج تا غار کرفتو: ۱۶۳ کیلومتر
• فاصله تکاب تا غار کرفتو: حدود ۳۵ کیلومتر
• آدرس غار کرفتو: استان کردستان، حدود ۶۷ کیلومتری شمال غرب دیواندره

چند جاذبه طبیعی و تماشایی در دیواندره

کوه چهل چشمه

کوه چهل چشمه با ارتفاعی نزدیک به سه هزار و ۱۴۰ متر از سطح آب‌های آزاد، در غرب شهرستان دیواندره قرار گرفته است.

علاوه بر این کوه، منطقه چهل چشمه متشکل از ۲۰ قله‌ی دیگر است که قله‌ی شاه‌نشین، کانی میران، کوه مزگت و میرزا، کوه افراسیاب، کوه باینچوب و کوه کل کوژ تعدادی از این قلل را تشکیل می‌دهند.

در پیرامون این کوه‌ سربه فلک کشیده، روستاهای متعددی وجود دارد که نرگسله، درهوان، کا نعمت و اسحاق‌آباد، از جمله‌ی‌ آن‌ها است.

طبیعت زیبا با چشم‌اندازهایی رویایی و افسونگر، سرسبزی و نشاط منطقه، مجموعه‌ی کم‌نظیری از گل‌ و گیاهان مختلف با پوشش گیاهی متنوع دارویی و حضور چشمه‌ها و ییلاق‌های متعدد این منطقه از کشور را به یکی از تفریحگاه‌ها و استراحتگاه‌های محبوب تبدیل کرده که در ایام مختلفی از سال میزبان گردشگران، طبیعت‌گردان و کوه‌نوردان از سراسر ایران است.

منطقه شکار ممنوع زرینه اباتو

این منطقه به مساحت ۲۴۰۰۰ هکتار در ۱۶ کیلومتری شمال دیواندره زیستگاه مناسبی جهت گونه‌ پرنده حمایت شده و رو به انقراض میش‌ مرغ می‌باشد. در این منطقه شما می‌توانید زیباترین عکس ‌های طبیعت‌ را از برخی گونه ‌های نادر و رو به انقراض جانوری بردارید که حتما خیلی ارزشمند خواهند بود.

روستای دَروَن

دروان یا درون روستایی زیبا از توابع شهر دیواندره است که اهالی آن به کشاورزی و عده کمی از آن‌ها به دامداری مشغول‌اند.رود قزل‌اوزن که از کنار این روستا می‌گذرد باعث حاصلخیزی و سرسبزی آن شده است.روستاییان در جشن‌های محلی و روزهای عید به بازی‌های بومی و گروهی مانند گوروابازی، قاو قاو، چاوشاره کی و زوران و برگزاری جشن می‌پردازند و میزبان اهالی روستاهای نزدیک‌اند.

دهستان سارال

دهستان سارال، از توابع دیواندره، دشتی زیبا و پهناور است و در فصل بهار مانند تابلویی چشم‌نواز در استان کردستان می‌درخشد.دشت‌های پر از گل، صدای آواز پرندگان، چشمه‌های جوشان و اهالی صمیمی و خونگرم، دهستان سارال را به یکی از محبوب‌ترین مقصدهای گردشگری در شهر دیواندره تبدیل کرده است. وجود مرتع‌های سرسبز و حاصلخیز این منطقه باعث شده است که بیشتر روستاییان به شغل دامداری مشغول باشند.

غار باش قشلاق

یکی دیگر از دیدنی های دیواندره کردستان غار باش قشلاق در ۴۰ کیلومتری شمال شرق دیواندره در دل طبیعت دست نخورده است که در روستایی زیبا به همین نام قرار گرفته است.

غار قالوجه

از جمله دیگر غارهای قابل توجه این شهر، غار قالوجه است که در روستایی به همین نام در محور جغرافیایی دیواندره قرار گرفته و از جاذبه های طبیعی و گردشگری این منطقه به شمار می رود.