تصمیمات بر اساس واقعیت‌ها گرفته شود

«آرمان ملی» برای بررسی این موضوع با دکتر مصطفی اقلیما آسیب‌شناس اجتماعی گفت‌وگو کرده است. اقلیما معتقد است: «این نکته در رفتار برخی مسئولان مشهود است که بدون توجه به واقعیت‌های جامعه اقدام به تصمیم‌گیری می‌کنند. نکته مهم‌تر اینکه برخی مسئولان حاضر نیستند روند اشتباه خود را بپذیرند و همچنان به مسیر اشتباهی که در پیش گرفته‌اند ادامه می‌دهند. برخی مسئولان گمان می‌کنند با دادن یارانه و کالابرگ و چنین مسائلی مشکلات اقتصادی مردم حل می‌شود. این در حالی است که در واقعیت چنین نیست و مشکلات اقتصادی مردم عمیق‌تر و پیچیده‌تر از آن چیزی است که این افراد تصور می‌کنند. با توجه به شرایط بین‌المللی احتمال جنگ و رویارویی نظامی کم است، اما به‌طور کلی نمی‌توان آن را نادیده گرفت. با این وجود اگر مقابله‌ای هم رخ دهد، به‌شکل محدود خواهد بود. نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که آنچه باعث اتفاقات ناخوشایندی برای کشور می‌شود، اتفاقاتی است که ممکن است در داخل جامعه رخ بدهد و از این زاویه نمی‌توان تنش‌های اجتماعی را نادیده گرفت». در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

*جامعه ایران در حالی سال جدید را آغاز کرده که با بحران‌های پیچیده اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مواجه است. در چنین شرایطی چه چشم‌اندازی برای جامعه ایران متصور هستید؟

در شرایط کنونی ما با چالش‌های بین‌المللی و داخلی متعددی مواجه هستیم. شاید به نظر برخی چالش‌های بین‌المللی مهم‌تر به نظر برسد اما واقعیت این است که در شرایط کنونی مشکلات داخلی به مراتب از مشکلات خارجی مهم‌تر است. امروز افزایش تورم و فقر مهم‌ترین مشکل اقشار مختلف جامعه است. دولت تصمیم گرفته امسال دستمزدها را 45 درصد افزایش بدهد. این در حالی است که با توجه به افزایش نرخ تورم این میزان افزایش دستمزد به مرور زمان تأثیری در زندگی مردم نخواهد داشت. واقعیت این است که مردم نسبت به سال گذشته 50 و یا 60 درصد فقیرتر شده‌اند. این در حالی است که اقتصاد ایران به دلیل تحریم‌های بین‌المللی و بانکی، فعلا امکان ارتباط موثر با بسیاری از کشورها وجود ندارد یا بسیار سخت است و می‌توان گفت اقتصاد ایران تقریبا فرصت تعامل با اقتصاد دیگر کشورهای جهان را از دست داده است. به همین دلیل در چنین شرایطی که فشارهای بین‌المللی از یک طرف و فقر و تورم از سوی دیگر به مردم فشار می‌آورد، هیچ احتمالی را نمی‌توان نادیده گرفت و اگر شرایط همچنان سخت و دشوار باقی بماند، هر احتمالی وجود خواهد داشت. نباید این موضوع را شوخی گرفت و یا نسبت به آن بی‌توجه بود. این اتفاق در برخی کشورها مشاهده شده است. امروز جامعه در شرایطی قرار دارد که هر احتمالی درباره آینده آن وجود دارد.

*منظور شما از هر احتمالی چیست؟

مشکلات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در طول دهه‌ها روی هم انباشته می‌شود و به همین دلیل حل کردن آن کار یک روز و یک هفته و یک ماه نیست. در این وضعیت اگر اراده‌ای برای حل ریشه‌ای مشکلات وجود نداشته باشد، اگر هر کس که به مقامی می‌رسد، تنها به دنبال منافع فردی و جناحی خود باشد، حل مشکلات تقریبا غیرممکن می‌شود. نکته مهم این است که در این بین برخی مدیرانی که فعالیت کرده‌اند، هیچ چیز به جامعه اضافه نکرده‌اند. بسیاری از مشکلات فعلی به دلیل اتخاذ برخی سیاست‌های غیر کارشناسی است که در سال‌های گذشته در زمینه‌های مختلف اعمال شده است. اگر از همین امروز دولت نهایت تلاش خود را در این راه قرار دهد که جلوی تورم را بگیرد و اجازه ندهد اقلام گوناگون گران شود و به بیان دیگر جلو رشد تورم را بگیرد تا فشار بیشتری به مردم وارد نشود، می‌توان نسبت به آینده امیدوار بود. این در حالی است که تاکنون دولت نشان نداده که چنین رویکردی دارد یا اینکه برنامه مشخصی برای مقابله با رشد سریع تورم ارائه نداده است. نباید از یاد برد که تحمل مردم اندازه دارد و به‌رغم اینکه مردم ما شریف و قانع هستند، اما تاریخ نشان داده که تحمل گرسنگی و فقر آسان نیست. به عبارت دیگر برخلاف آنچه برخی مسئولان تصور می‌کنند، در شرایطی که مشکلات حل نشود شرایط اجتماعی در آینده پیچیده‌تر از گذشته خواهد شد.

*آیا این امکان وجود دارد که مدیری بدون توجه به واقعیت‌ها و چالش‌های زندگی مردم تصمیم‌گیری کند؟ آیا ناکارآمدی‌ها به دلیل تصمیم‌گیری بدون توجه به واقعیت‌های زندگی مردم به خصوص از نظر اقتصادی است؟

رفتار برخی مسئولان چنان است که گویی بدون توجه به ملاحظات و واقعیت‌های جامعه تصمیم‌گیری می‌کنند. نکته مهم‌تر اینکه چنین افرادی حاضر نیستند اشتباه خود را بپذیرند و آن را جبران کنند. آنها همچنان به مسیر اشتباهی که در پیش گرفته‌اند ادامه می‌دهند. برخی مسئولان گمان می‌کنند با دادن یارانه و کالابرگ و چنین مسائلی مشکلات اقتصادی مردم حل می‌شود. این در حالی است که در واقعیت چنین نیست و مشکلات اقتصادی مردم عمیق‌تر و پیچیده‌تر از آن چیزی است که این افراد تصور می‌کنند. با توجه به شرایط بین‌المللی احتمال جنگ و رویارویی نظامی کم است، اما به‌طور کلی نمی‌توان آن را نادیده گرفت. با این وجود اگر مقابله‌ای هم رخ دهد، به‌شکل محدود خواهد بود. نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که آنچه باعث اتفاقات ناخوشایندی برای کشور می‌شود، اتفاقاتی است که ممکن است در داخل جامعه رخ بدهد و از این زاویه نمی‌توان تنش‌های اجتماعی را نادیده گرفت. باید تاکید کرد که اگر تنش در اجتماع به وجود بیاید، معطوف به اعتقادات مردم نخواهد بود و برخی در این باره به راه خطا رفته‌اند. این احتمال وجود دارد که واکنش مردم به آن دسته افرادی باشد که مشکلات کشور را پدید آورده یا تشدید کرده‌اند. کسانی که با تندروی کشور را با مشکل مواجه می‌کنند، نسبت به عملکرد خود مسئول هستند و اگر مردم نسبت به این رفتارها اعتراض کنند که حق طبیعی آنهاست، ربطی به اعتقادات ندارد. مردم ایران مسلمان و معتقد هستند اما نمی‌توان منکر نارضایتی مردم از سوءمدیریت‌ها شد. اعتراض نسبت به کسانی خواهد بود که در به وجود آوردن وضعیت دشوار کنونی نقش داشته‌اند.

مردم مشکلات و شرایط کشور را درک می‌کنند و شرایط به شکلی نیست که برخی گمان می‌کنند هر کاری کنند کسی توجه نخواهد کرد. مردم تاکنون تحمل کرده‌اند، اما این تحمل اندازه دارد

*چگونه می‌توان شرایط جامعه را از التهاب به آرامش رساند که تغییرات شکل آرام و مثبت به خود بگیرد؟

باید اراده‌ای برای حل مشکلات اساسی مردم وجود داشته باشد. اینکه هنوز تحمل مردم به پایان نرسیده و صبری که مشاهده می‌کنیم، نشان دهنده عقلانیت مردم و علاقه آنها به کشورشان است. با این وجود چنین تحملی را نمی‌توان پیوسته و همیشگی در نظر گرفت. در طول تاریخ بارها تجربه شده است که مردم نسبت به شرایط سخت واکنش نشان داده و منشأ تحولات شده‌اند. به همین دلیل اگر قرار است اتفاق مثبتی در زندگی مردم رخ بدهد، اگر قرار است مشکلات حل شود، در مرحله نخست باید واقعیت‌ها و چالش‌های زندگی مردم توسط مسئولان به شکل روشن و دقیق درک شود. در چنین شرایطی است که می‌توان نسبت به حل این مشکلات خوشبین بود. در حال حاضر مشکلات چنان ریشه دوانده که بسیاری از جوانان نمی‌توانند ازدواج کنند. خرید مسکن برای جوانان به یک رویای دست نیافتنی تبدیل شده است. چگونه ممکن است که نارضایتی نسبت به این مشکلات را نادیده گرفت؟ این مشکلات ریشه در درون کشور دارد و اگر کسانی در خارج از کشور بر طبل خود می‌کوبند، ربطی به داخل کشور ندارد. اگر مشکلات ادامه داشته باشد، باید انتظار داشت که تحمل مردم به نهایت برسد. چنین است که مردم نظر خود را به مسئولان می‌رسانند و انتظار دارند برای بهبود شرایط در برخی عملکردها بازنگری صورت گیرد. آقای پزشکیان به عنوان رئیس‌جمهور کشور هنوز نتوانسته مشکلی را از زندگی مردم حل کند. آقای پزشکیان از هر فرصتی استفاده می‌کند و از تریبون‌های مختلف دردها و مشکلات را بازگو می‌کند و این نشان می‌دهد مشکلات کشور را می‌شناسد و به همین دلیل مردم انتظار دارند رئیس‌جمهور دست به کاری بزند و از مشکلات کشور کم کند. اگر مشکلات حل نشود، این سوال پدید می‌آید که چرا ایشان مشکلات کشور را حل نمی‌کند؟ مردم هم به خوبی مشکلات را می‌شناسند و معتقدند که آقای پزشکیان رئیس‌جمهور شده که این مشکلات را حل کند. بازگو کردن و تکرار مشکلات فایده چندانی ندارد.

*پزشکیان هنوز نتوانسته شعار لغو تحریم‌ها را محقق کند و از سوی دیگر در زمینه انتخاب مدیران نیز به شکل مطلوب عمل نکرده است. با توجه به روند موجود آینده دولت چهاردهم به چه سمتی خواهد رفت؟

زمانی که آقای رئیسی نیز به ریاست جمهوری رسیدند من این موضوع را عنوان کردم که مشکلاتی را که در طول چند دهه به وجود آمده، نمی‌توان یک شبه حل کرد. این وضعیت درباره دولت آقای پزشکیان نیز وجود دارد. با این وجود آقای پزشکیان می‌تواند حل مشکلات را از امروز آغاز کند. به عنوات مثال حقوق کارمندان و کارگران را زیاد نکنند و در مقابل هیچ کالایی نیز گران نشود. هنگامی که افزایش میزان تورم چندین برابر میزان افزایش حقوق‌هاست، این کار چه فایده‌ای دارد؟ غیر از این است که فشار بیشتری به مردم وارد می‌کند؟ مردم مشکلات و شرایط کشور را درک می‌کنند و شرایط به شکلی نیست که برخی گمان می‌کنند هر کاری کنند کسی توجه نخواهد کرد. مردم تاکنون تحمل کرده‌اند، اما این تحمل اندازه دارد. به همین دلیل تا دیر نشده دولت و دیگر تصمیم‌گیران و مسئولان باید برای مشکلات مردم راه‌حل پیدا کنند وگرنه شرایط اجتماعی و سیاسی به مراتب از آنچه امروز در جامعه وجود دارد پیچیده‌تر خواهد شد.