«آرمان ملی» بررسی می‌کند
زنگ خطر معیشت با بحران کم‌آبی
آرمان ملی: کم‌آبی یکی از بحران‌های جهانی است که بسیاری از کشورها را تهدید می‌کند، اما در ایران، به دلیل قرار گرفتن در منطقه‌ای گرم و خشک، این بحران شدت بیشتری دارد.
منابع آبی کشور با کاهش شدید بارندگی‌ها، بهره‌برداری نادرست، و افزایش مصرف روبه‌رو هستند. در حال حاضر، بسیاری از کشورها برای تأمین آب شرب، کشاورزی و صنعت با مشکل مواجه‌اند، ایران نیز مانند همه کشورها، این مسئله مستقیماً امنیت غذایی، معیشت مردم و اقتصاد ملی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
وضعیت منابع آبی
به گزارش «آرمان ملی»، براساس اخبار منتشره، میزان بارندگی در ایران به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته است. در استان تهران، میزان بارندگی ۲۵ درصد کمتر از سال گذشته بوده و میزان ذخایر آبی سدهای تأمین‌کننده آب تهران تنها ۶ درصد پرشدگی دارند. این ارقام نشان می‌دهد که نه‌تنها منابع آب برای مصارف خانگی محدود شده‌اند، بلکه تأمین آب موردنیاز برای کشاورزی و صنعت نیز با بحران مواجه است. سدهای لار، لتیان، ماملو و کرج که نقش اصلی را در تأمین آب تهران دارند، با کاهش چشمگیری در ذخایر خود روبه‌رو هستند. به‌طور کلی، در بسیاری از مناطق ایران، سطح آب‌های زیرزمینی کاهش یافته و دشت‌های کشور در معرض فرونشست قرار گرفته‌اند. این وضعیت باعث شده است که منابع آب تجدیدپذیر ایران به مرحله بحرانی برسد.
تأثیرهای چندجانبه
یکی از نخستین بخش‌هایی که از بحران کم‌آبی آسیب می‌بیند، کشاورزی است. بسیاری از زمین‌های کشاورزی ایران وابسته به منابع آب زیرزمینی یا آب‌های سطحی هستند که اکنون به‌شدت کاهش یافته‌اند. به دلیل کمبود آب، تولید محصولات کشاورزی کاهش می‌یابد، که این امر بر تأمین مواد غذایی داخلی و همچنین صادرات محصولات کشاورزی تأثیر مستقیم دارد. با کاهش تولید محصولات کشاورزی، وابستگی کشور به واردات مواد غذایی افزایش می‌یابد. این مسئله نه‌تنها موجب افزایش قیمت مواد غذایی در داخل کشور می‌شود، بلکه امنیت غذایی را نیز به خطر می‌اندازد. کشورهای وابسته به واردات مواد غذایی در برابر تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های تجاری آسیب‌پذیرتر می‌شوند، چراکه در شرایط بحرانی، کشورهای صادرکننده ممکن است اولویت را به تأمین نیازهای داخلی خود بدهند.
پیامدهای اقتصادی
به باور کارشناسان، بحران کم‌آبی تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد ایران دارد. کاهش تولید محصولات کشاورزی به معنی کاهش درآمد کشاورزان، بیکاری در مناطق روستایی و مهاجرت به شهرهاست. این مهاجرت‌ها، فشار بر منابع شهری را افزایش داده و باعث افزایش مشکلات اجتماعی و اقتصادی خواهد شد. علاوه بر این، کمبود آب بر بخش صنعت نیز تأثیرگذار است. بسیاری از صنایع وابسته به مصرف آب هستند، ازجمله صنایع غذایی، نساجی و تولید برق. با کاهش منابع آبی، هزینه‌های تولید افزایش یافته و ممکن است برخی واحدهای صنعتی به تعطیلی کشیده شوند. در نتیجه، نرخ بیکاری افزایش پیدا کرده و رکود اقتصادی تشدید می‌شود.
مقایسه ملی و بین‌المللی
به گفته کارشناسان، بحران کم‌آبی تنها محدود به ایران نیست، بسیاری از کشورهای جهان، از جمله قطر، لبنان، اردن، لیبی، کویت، عربستان سعودی، امارات و هند و... با مشکل جدی کمبود منابع آبی مواجه‌اند. در این کشورها، برای مدیریت بحران، از فناوری‌های پیشرفته‌تری مانند شیرین‌سازی آب دریا و استفاده مجدد از آب‌های تصفیه‌شده استفاده می‌شود. در برخی کشورها، سیاست‌هایی نظیر قیمت‌گذاری مناسب برای مصرف آب، مدیریت هوشمندانه منابع آبی، و توسعه سیستم‌های کشاورزی کم‌آب‌بر اجرا شده است. برای مثال، در اسپانیا و فرانسه، فناوری‌های نوین برای تصفیه و بازچرخانی آب مورد استفاده قرار گرفته‌اند. چین نیز با کنترل دقیق مصرف آب در بخش‌های مختلف، توانسته است منابع آبی خود را مدیریت کند.
راهکارها
بهبود حکمرانی آب یکی از مهم‌ترین اقدامات برای مقابله با بحران کم‌آبی به شمار می‌آید و در این راستا باید اقدام به تدوین سیاست‌های جامع در مدیریت منابع آبی شود. باید قوانین سخت‌گیرانه‌تری برای بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی وضع شود و جلوی حفر چاه‌های غیرمجاز گرفته شود. علاوه بر این بخش قابل‌توجهی از آب مصرفی کشور در مسیر انتقال و توزیع هدر می‌رود. اصلاح و بهینه‌سازی شبکه‌های آبرسانی، استفاده از فناوری‌های نوین در کاهش نشتی آب، و فرهنگ‌سازی برای مصرف بهینه می‌تواند کمک زیادی به حفظ منابع آبی کند. از طرف دیگر، بخش کشاورزی بیش‌ترین سهم را در مصرف آب دارد. استفاده از روش‌های نوین آبیاری مانند آبیاری قطره‌ای، کشت‌های گلخانه‌ای و توسعه بذرهای مقاوم به خشکی از جمله اقداماتی است که می‌تواند مصرف آب در این بخش را کاهش دهد. تصفیه وبازچرخانی آب رویکردی است که به گفته اکثر کارشناسان، در ایران جدی گرفته نمی‌شود، این در حالی است که در بسیاری از کشورها، آب‌های مصرف‌شده در بخش‌های خانگی و صنعتی تصفیه شده و مجدداً مورد استفاده قرار می‌گیرند، ایران نیز باید به سمت استفاده گسترده‌تر از این فناوری‌ها حرکت کند تا میزان آب هدررفته کاهش یابد. قطعاً همزمان با اجرای تمام این اقدامات فنی باید نسبت به ترویج صرفه جویی آب نیز اهتمام ورزید. آموزش و آگاهی‌بخشی عمومی در مورد بحران آب و روش‌های کاهش مصرف می‌تواند تأثیر بسزایی در کنترل این بحران داشته باشد. رسانه‌ها، مدارس، و نهادهای دولتی باید نقش فعال‌تری در ترویج فرهنگ مصرف بهینه آب ایفا کنند.
امنیت معیشت
بحران کم‌آبی در ایران به یکی از چالش‌های جدی ملی تبدیل شده است که نه‌تنها بر تأمین آب شرب، بلکه بر کشاورزی، صنعت، امنیت غذایی و اقتصاد کشور تأثیرگذار است. کاهش منابع آبی به معنای کاهش تولید محصولات کشاورزی، افزایش وابستگی به واردات مواد غذایی، رکود در صنایع وابسته به آب، و افزایش نرخ بیکاری خواهد بود. برای مقابله با این بحران، نیاز به یک برنامه‌ریزی جامع و اقدام‌های فوری داریم. استفاده از فناوری‌های نوین، مدیریت صحیح منابع آبی، و فرهنگ‌سازی در جامعه از جمله راهکارهایی است که می‌تواند به کاهش تأثیرات بحران کم‌آبی کمک کند. اگر این اقدامات به‌هموقع و به‌درستی اجرا نشوند، پیامدهای اجتماعی و اقتصادی کم‌آبی می‌تواند در آینده‌ای نزدیک ایران را با مشکلات جدی‌تری مواجه کند.
کاهش تولید کشاورزی به معنی کاهش درآمد کشاورزان، بیکاری در مناطق روستایی و مهاجرت به شهرها خواهد بود که بر منابع شهری فشار را افزایش داده و باعث بروز مشکلات اجتماعی دیگر خواهد شد
اصلاح الگوی کشت
امیرمحمد وحیدی، کارشناس حوزه آب در این باره گفت: یکی از ضروری‌ترین اقدامات برای عبور از بحران آب، تغییر الگوی کشت و تمرکز بر محصولاتی است که با شرایط اقلیمی ایران سازگاری بیشتری دارند. توسعه کشت دیم، جایگزینی محصولات کم‌آب‌بر به جای محصولات پرآب‌بر و گسترش کشت گلخانه‌ای، از جمله راهکارهایی هستند که می‌تواند به کاهش مصرف آب کمک کند. این کارشناس حوزه آب توسعه آبیاری نوین و فناوری‌های کشاورزی را از دیگر اقدامات موثر دانست و بیان کرد: استفاده از سیستم‌های آبیاری تحت‌فشار، آبیاری قطره‌ای و هوشمندسازی مصرف آب می‌تواند بهره‌وری مصرف آب را تا ۵۰ درصد افزایش دهد. وی همچنین اضافه کرد: کشورهای توسعه‌یافته توانسته‌اند با سرمایه‌گذاری در این بخش، بحران آب را مدیریت کنند اما در ایران هنوز بخش زیادی از کشاورزان به دلایل مالی و نبود حمایت‌های کافی، قادر به استفاده از این روش‌ها نیستند. وحیدی سیاست‌گذاری‌های حمایتی و اصلاح قیمت آب را نیز از دیگر اقدامات موثر در حل بحران آب دانست و بیان کرد: «دولت باید با حذف یارانه‌های غیرهدفمند آب و برق در کشاورزی و ارائه مشوق‌های مالی برای روش‌های مدرن آبیاری، کشاورزان را به تغییر روش‌های آبیاری ترغیب کند. همچنین، مدیریت پایدار منابع آب زیرزمینی از طریق جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز و اعمال محدودیت‌های دقیق‌تر در برداشت آب، یکی دیگر از سیاست‌های ضروری در این زمینه است.
شیرین‌سازی آب
این کارشناس حوزه آب گفت: استفاده از پساب و شیرین‌سازی آب هم می‌تواند در حل بحران آب در کشاورزی موثر باشد. بسیاری از کشورها با استفاده از پساب تصفیه‌شده برای آبیاری توانسته‌اند تا حد زیادی مصرف منابع آبی شیرین را کاهش دهند. علاوه بر این، استفاده از فناوری‌های شیرین‌سازی آب در مناطق ساحلی می‌تواند به تامین آب کشاورزی در استان‌های جنوبی کمک کند. با وجود همه چالش‌ها، اگر ایران بتواند سیاست‌های درست را در زمان مناسب اجرا کند، می‌توان بحران آب را تا حد زیادی کنترل کرد. کشاورزی مدرن، مبتنی بر بهره‌وری آب و استفاده از تکنولوژی‌های نوین، می‌تواند امنیت غذایی کشور را در بلندمدت تضمین کند اما اگر روند کنونی ادامه یابد، در آینده‌ای نه چندان دور، بسیاری از اراضی کشاورزی ایران غیرقابل استفاده خواهند شد و وابستگی غذایی کشور افزایش می‌یابد. از همین‌رو می‌توان مدعی بود که بحران آب در ایران، یک چالش حیاتی است که آینده کشاورزی و امنیت غذایی را تهدید می‌کند. کاهش منابع آبی، سوءمدیریت، مصرف ناپایدار و تغییرات اقلیمی، همگی موجب شده‌اند که کشاورزی ایران در آستانه یک چالش جدی قرار گیرد. اصلاح الگوی کشت، توسعه آبیاری نوین، سیاست‌های حمایتی کارآمد و استفاده از فناوری‌های جدید، می‌تواند تا حد زیادی از شدت این بحران بکاهد اما اگر اقدامات لازم انجام نشود، کشاورزی ایران در مسیر خشکیدگی و افول قرار خواهد گرفت.
ارسال نظر