مشق اقتصاد بدون نفت

کارشناسان معتقدند، در هرحال منابع نفتی ایران در آینده‌ای نه چندان دور پایان می‌یابد، از این رو می‌توان هم اکنون تمرین کاهش اتکاء به درآمدهای نفتی را تمرین و راه‌های کاهش وابستگی را جست‌وجو کرد.

دور زدن تحریم‌ها

به گزارش «آرمان ملی»، علی بهروزی کارشناس اقتصادی در این باره گفت: ایران برای مقابله با تحریم‌های نفتی، تاکنون از راهکارهای مختلفی استفاده کرده است. یکی از این راه‌ها، صادرات غیررسمی نفت از طریق کشتی‌های شناور یا با واسطه‌ها به کشورهای ثالث است. علاوه بر این، استفاده از رمزارزها و سیستم‌های مالی غیرمتمرکز به‌ویژه در مبادلات نفتی و کالاهای استراتژیک، به ایران کمک کرده تا بدون نیاز به بانک‌ها و سیستم‌های مالی جهانی، تجارت خود را ادامه دهد. او افزود: این اقدامات اگرچه تا حدی مؤثر بوده، اما ردیابی این راه‌ها توسط نهادهای بین‌المللی همچنان با چالش‌های زیادی روبه‌رو است. در حالی که تحریم‌ها و کاهش درآمدهای نفتی به شدت اقتصاد ایران را تحت فشار قرار داده است، دولت ایران اقدامات گسترده‌ای را برای کاهش وابستگی به نفت آغاز کرده است. توسعه بخش‌های غیرنفتی مانند کشاورزی، صنعت، و خدمات دیجیتال از جمله استراتژی‌های دولت برای ایجاد منابع درآمدی جایگزین نفتی است. به‌ویژه در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)، ایران توانسته است رشد قابل توجهی را تجربه کند. با این حال، بسیاری از این بخش‌ها هنوز به‌اندازه کافی توسعه نیافته‌اند تا بتوانند جایگزین درآمدهای نفتی شوند. از این رو، اگرچه تلاش‌هایی برای کاهش وابستگی به نفت صورت گرفته، اما برای مدیریت کامل اقتصاد کشور در وضعیت کنونی، همچنان به درآمدهای نفتی نیاز است.

چالش‌های پیش‌روی دولت

این کارشناس ادامه داد: دولت چهاردهم ایران با چالش‌های جدی در مواجهه با کاهش درآمدهای نفتی روبه‌رو است. برخی از این چالش‌ها شامل کمبود منابع ارزی، افزایش تورم، و بیکاری است که به‌طور مستقیم بر زندگی مردم تأثیر می‌گذارد. در صورت ادامه یا تشدید تحریم‌ها، دولت ممکن است مجبور به استفاده از روش‌های دیگری مانند افزایش مالیات، گران کردن کالاهای اساسی و کاهش یارانه‌ها برای جبران کاهش درآمدها شود.

اقتصاد بدون نفت

بهروزی اضافه کرد: با توجه به تجربه‌های گذشته و اقدامات مختلف دولت ایران برای مقابله با تحریم‌ها، به نظر می‌رسد که بدون بازگشت به وضعیت نسبی صادرات نفتی، مدیریت کامل اقتصاد کشور در شرایط کنونی دشوار باشد. در حالی که ایران باید به توسعه بخش‌های غیرنفتی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی ادامه دهد، اما تا زمانی که صادرات نفت به حد قابل توجهی کاهش نیافته است، اقتصاد کشور برای ادامه حیات به درآمد نفتی نیاز دارد.

نفت و نرخ رشد

گزارش شاخص کلیدی اقتصاد ایران در تابستان ۱۴۰۳، حاکی از رشد 4/3 درصدی اقتصادی نفتی و رشد 3/2 درصدی اقتصاد بدون نفت است. همچنین در این فصل تورم سالانه کالاها و خدمات مصرفی کل کشور به 2/34 درصد رسیده است. مرکز آمار ایران طی گزارشی، شاخص‌های کلیدی اقتصاد ایران در تابستان ۱۴۰۳ را منتشر کرده که بر اساس آن، در فصل تابستان ۱۴۰۳ نرخ بیکاری جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر 5/7 درصد بوده است که نسبت به فصل تابستان سال گذشته، 4/0 واحد درصد کاهش داشته است. همچنین، محصول ناخالص داخلی بدون نفت به قیمت ثابت سال ۱۴۰۰ در فصل تابستان ۱۴۰۳ به رقم دو هزار و ۲۲ همت رسیده است. در این فصل رشد اقتصادی با نفت و بدون نفت به ترتیب برابر با 4/3 و 3/2 درصد، بوده است. علاوه بر این، شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی کل کشور در فصل تابستان بر مینای سال ۱۴۰۰ به رقم ۲۶۰ رسیده که درصد تغییرات شاخص در چهار فصل منتهی به تابستان ۱۴۰۳ نسبت به دوره مشابه در سال قبل (نرخ تورم) 2/34 درصد بوده است.

کارشناسان معتقدند، در هرحال منابع نفتی ایران در آینده‌ای نه چندان دور پایان می‌یابد، از این رو می‌توان هم اکنون تمرین کاهش اتکاء به درآمدهای نفتی را تمرین و راه‌های کاهش وابستگی را جست‌وجو کرد

اقتصاد بدون نفت

امین دلیری کارشناس اقتصادی در این باره گفت: اقتصاد ایران از دیرباز به لحاظ ساختاری وابستگی زیادی به درآمدهای نفتی داشته است و این وابستگی سبب شده در برابر تهاجم دشمنان انقلاب اسلامی آسیب پذیر باشد. همچنین ارزیابی‌های اولیه بسیار امیدوارکننده است، چون بعضی از عوامل در حال حاضر چه به صورت بالفعل و چه به صورت بالقوه وجود دارند که دولت چهاردهم از هم اکنون می‌تواند برنامه‌های رهایی اقتصاد کشور از نفت را به تدریج با توجه به شرایط خاص فعلی شروع کند. ایران جز ۱۰ کشور نخست جهان از نظر منابع طبیعی خدادادی است. یکی از مهم‌ترین ارکان توسعه و پیشرفت کشورها، وجود منابع طبیعی غنی در درون سرزمینی است. طبق نظر اقتصاددانان توسعه، در صورت استفاده بهینه از منابع طبیعی، رشد و توسعه اقتصادی این کشورها تسریع خواهد شد. از سوی دیگر اینکه وجود نیروی انسانی متخصص و تحصیل کرده و نقش طبقه متوسط با تجربه که بتواند نیروی کار و سرمایه و بکارگیری تکنولوژی مناسب را به سمت تولیدات اساسی و سرمایه‌های مولد هدایت کند، بسیار تعیین کننده است و نقش نخبگان و شرکت‌های دانش بنیان در تولید علم و ثروت بسیار برجسته است. بنابراین با توجه به سرمایه انسانی موجود لحاظ کردن آن از سوی دولتمردان بسیار مهم است.

چشم‌انداز خوب

همچنین طبق آمار سازمان ملل متحد، شاخص‌های رشد نیروی انسانی ایران در رده بندی کشورهای جهان، در رتبه بالایی است و فقط ۶ پله با کشورهای توسعه یافته که در رتبه خیلی بالاتر قرار دارند، فاصله دارد. بنابراین سرمایه انسانی به صورت بالقوه مانند منابع طبیعی خدادادی در کشور به بالقوه برای یک جهش رشد در این مسیر وجود دارد. علاوه بر اینکه ایران دارای وسعت زیاد و دارای اقلیم گوناگون است. چهار فصل بودن اقلیمی ایران که در یک زمان همه فصول سال را در یک زمان واحد می‌توان در آن مشاهده کرد، تنوع تولید در ۴ فصل سال با توجه با اقلیم‌های متفاوت آب و هوایی یک مزیت بزرگ برای کشور محسوب می‌شود. لذا آب و هوایی متفاوت در اقلیم‌های گوناگون می‌تواند، تولیدات کشاورزی متنوعی برای کشور فراهم کند. این یک مزیت بزرگی است و می‌تواند هرگونه تنگناهای وارد شده از سوی کشورهای متخاصم خارجی را دور کند. دیگر اینکه با توجه به شواهد تاریخی و استناد به واقعیات آماری موجود، کشور در وضعیت خوبی برای کاهش وابستگی به نفت قرار دارد. زمانی بیش ۷۰ درصد بودجه دولت به درآمدهای نفتی وابسته بود ولی در حال حاضر این رقم به میزان قابل توجهی کاهش یافته و نسبت به آن برعکس شده که جای امیدواری بسیاری را خلق کرده است.