آوار برداری از زخم پلاسکو

درست صبح پنجشنبه سی‌ام دی ماه سال 95 بود، که ساختمان پلاسکو، در چهارراه استانبول تهران، آتش گرفت. در شرایطی که تعدادی از آتش نشانان و کسبه ساختمان در آنجا حضور داشتند، ناگهان فرو ریخت و جان بیش از 16 آتش نشان و 6 کسبه را گرفت.

آواربرداری این ساختمان قدیمی، با 560واحد تجاری فعال، بیش از 10 روز طول کشید. هرچند داغ دل خانواده‌های قربانیان این حادثه، همچنان تازه است. طبق گزارش اورژانس تهران، آخرین آمار اعلامی مصدومان235 نفر بوده است.

۱۸۱ نفر از مصدومان به صورت سرپایی تحت درمان قرار گرفتند و ۵۵ نفر دیگر نیز به بیمارستان منتقل شدند که یک نفر از آن‌ها فوت کرد. ۵۲ نفر نیز پس از بستری در بیمارستان و دریافت خدمات درمانی لازم، ترخیص شدند.

 آمارهای متفاوتی در مورد مفقود شدگان وجود دارد اما اکثر این آمار بین ۲۰ تا ۳۰ تن است. یکی از آتش‌نشانان حاضر در زمان تخریب به علت شدت سوختگی در بیمارستان درگذشت. همچنین طبق اعلام رسانه‌های ایران در روزهای پس از حادثه، پیکر ۱۶ آتش‌نشان و ۶ شهروند عادی نیز از زیر آوار خارج شده‌ و با این حساب مجموع قربانیان اعلام شده از طرف پزشک قانونی ۲۲ نفر است.

در همین راستا، فریبرز ناطقی الهی، استاد نمونه کشور در مهندسی زلزله، درباره مشکلات ایمنی در ساختمان‌های تهران، به «آرمان ملی» گفت: سازمان آتش نشانی بدون توجه به اینکه کلمه ایمنی را در چه شرایطی به کار می‌برد، برای هر مساله‌ای می‌گوید ایمنی ندارد. این ساختمان‌ها در برابر آتش سوزی ایمنی ندارند. متاسفانه از این کلمه ایمنی و غیرایمنی سوءاستفاده می‌کنند، و من فکر می‌کنم شرایطی هم به‌دنبال این مساله است که تمام شرکت‌های وابسته به آتش نشانی، آنها دارند این تفکر را در جامعه ما اشاعه می‌دهند. من بارها استدعا کردم که مسئولان زحمتکش و فداکار آتش‌نشان ما، همیشه کلمه ایمنی در برابر آتش را به کار ببرند. این مساله همان است که وقتی بیان نمی‌شود هم دادستان صدایش درمی‌آید و هم مردم فکر می‌کنند که ساختمان‌ها غیرایمن هستند و... آتش یک پارامتر است. ما وقتی درباره ایمنی صحبت می‌کنیم در برابر باد هم باید صحبت کنیم. در برابر زلزله هم باید صحبت کنیم. لذا اگر هدف ما ایمنی در برابر آتش است، آن را باید عزیزان آتش‌نشان صراحتا اعلام کنند.

ایمنی پایین ساختمان ها

ناطقی الهی با اشاره به اینکه ساختمان‌های تهران دارای ایمنی پایینی است، افزود: ایمنی ساختمان‌های تهران، عموما پایین است. یعنی ما شکی نداریم که ساختمان‌های ما در برابر عوامل مختلف به‌خصوص زلزله بسیار آسیب پذیر است. با توجه به ساخت و سازهایی که ما داریم که بیشتر از بتون و فولادی که محصور می‌شود در بتون، استفاده می‌کنیم در ساختمان‌های آجری، آتش سوزی کمتر ساختمان‌های ما را تهدید می‌کند. این به این معنی نیست که کمتر چیز خوبی است. حتما باید الزامات آتش نشانی، در تمام ساختمان‌ها رعایت شود. متاسفانه در طول سالیان گذشته که تهران به مرور زمان ساخته شده است، این تمهیدات در نظر گرفته نشده است. اکثر ساختمان‌های موجود تهران، چه کوتاه، چه متوسط و چه بلند، در برابر آتش آسیب پذیرند. این مساله مساله جدی است و می‌بینیم که نمونه‌اش در ساختمان پلاسکو رخ می‌دهد و آن مصیبت را به بار می‌آورد.

مشکل اصلی در روابط شهرداری

ناطقی الهی درباره علت وقوع حادثه پلاسکو گفت: کاربری ساختمان پلاسکو برای انبار کردن مواد اشتعال زا، مثل پارچه و دیگر مواد نبوده است. یا اجازه اینکه گاز پیک‌نیک و گاز دستی برای پخت و پز یا گرمایش استفاده شود، نباید می‌دادند. به نظر من مشکل اصلی در روابط شهرداری بود. ساختمان پلاسکو، تمهیدات آتش نشانی‌اش درست نبود. ولی اگر در آنجا گاز پیک‌نیک در اتاق نبرده بودند که گرمایش ایجاد کنند، انبار پارچه هم نبود، خب این اتفاق به این صورت رخ نمی‌داد. لذا مشکل در ابعاد مختلف باید بیان شود. خود شهرداری و سازمان آتش نشانی به نظر من عامل اصلی بودند که اجازه داده بودند، این ساختمان بدون لحاظ کردن سیستم‌های آتش نشانی ادامه حیات دهد و از آن طرف هم شهرداری اجازه داده بود که گاز دستی ببرند و به عنوان انبار هم استفاده شود. در یک جمله می‌توان گفت که ساختمان‌های ما بسیار ضعیف است. آن هم به دلیل اینکه هیچگونه تمهیداتی در برابر زلزله، در برابر آتش و مسائل دیگر در ساختن آنها رعایت نشده است. شهر هم در طول 100سال تا 200 سال گذشته، به مرور ساخته شده است. حتی در ساختمان‌های جدید هم که تمهیدات آتش نشانی و زلزله رعایت می‌شود، در عمل ما مشاهده می‌کنیم که وقتی می‌رویم به سمت اجرا، در آنها هم بسیاری کاستی‌ها وجود دارد. ساختمان‌هایی هستند که مجوز آتش نشانی می‌گیرند، اما بدون اینکه کاملا اصول ایمنی را رعایت کرده باشند. یا ساختمان‌هایی هستند که به دلیل نظارت کم، ضوابط زلزله‌اش اجرا نمی‌شود و بسیار زیبا و مدرن ساخته می‌شوند، ولی در برابر زلزله، خواهیم دید که از بین خواهند رفت.

گرانی و مصالح نامرغوب

وی در ادامه گفت: دو اتفاق بدتری هم که در ده سال اخیر افتاده است، یکی این است که گرانی شده است. این گرانی‌ها سبب شده است که در مصالح، از مصالح نامرغوب و در بیشتر جاها کم بگذارند. خب این برای کارفرما اصلا اهمیت ندارد که ایمنی ساختمان چقدر است. فقط می‌خواهد حداکثر سود را ببرد. اینجا باز برمی‌گردیم به شهرداری که چرا این اجازه را می‌دهد. باید کنترل و نظارت داشته باشد. اتفاق دیگری هم که افتاده است، این است که به ساختمان‌ها شهرداری تراکم بالاتری داده است، در کوچه‌ای که 8 یا 6متر است، مشاهده می‌کنیم که یک ساختمان 20 تا 30 طبقه علم شده است. مسلما امکان دسترسی به این ساختمان در زمان آتش سوزی نخواهد بود. پس ببینید نکته‌ای که من می‌خواهم به آن برگردم این است که دو اتفاق دارد با هم رخ می‌دهد. یکی این است که ما ساختمان‌هایمان را نه خوب می‌سازیم، نه نظارت خوبی داریم. در مسائل آتش و زلزله به دلایل مختلف می‌شود مجوزها را گرفت. حالا یا با پول یا با تطمیع و با هر وسیله‌ای که به هرحال هست. از طرف دیگر به نظر من مقصر اصلی شهرداری است که در یک شهر اجازه چنین کارهایی را می‌دهد و بعد وقتی آتش سوزی رخ می‌دهد یا اگر زلزله‌ای بیاید، 78 درصد ساختمان‌های تهران خواهد ریخت، می‌آید و می‌گوید که مامقصر نیستیم، آدم‌ها باید درست ساختمان را بسازند. خب مگر آدم‌ها و مالکان ساختمان‌ها نباید مجوز شهرداری را برای ساخت و ساز بگیرند. چرا دقت نمی‌شود؟ این متاسفانه یک سیکل معیوبی است که در کشور نه تنها در تهران در تمام قسمت‌های کشور رخ داده است و عملا هم هیچ‌کس به داد این قضایا نمی‌رسد.

ناگفته‌های پزشکی قانونی از پلاسکو

حالا هشت سال از حادثه آتش سوزی و فروریختن ساختمان پلاسکو گذشته است. حادثه‌ای که در آن تعدادی از آتش نشانان جان باختند. در همین زمینه رئیس تالار تشریح پزشکی قانونی استان تهران ناگفته‌هایی را بیان کرده است.

 دکتر محمد جواد هدایت‌ شده، رئیس تالار تشریح پزشکی قانونی استان تهران و متخصص پزشک قانونی در گفت‌وگو با ایسنا درباره حادثه پلاسکو گفت: به خاطر دارم روزی که ساختمان پلاسکو فروریخت، یک روز پنجشنبه‌ای بود که من در سازمان شیفت بودم. وقتی این خبر به گوش ما رسید با هماهنگی قضائی به سمت محل حادثه اعزام شدیم تا شرایط را ارزیابی کنیم. تقریبا چهار خیابان مانده به محل حادثه، پلیس مسیر را مسدود کرده بود و با وجود اینکه ما خودمان را معرفی کردیم باز هم اجازه ورود به ما داده نشد. بعد از حدود دو روز به ما اجازه دادند وارد محل شویم و یک کانکس نیز در اختیار ما قرار دادند تا بر کار جمع آوری اجساد نظارت کنیم.

رئیس تالار تشریح پزشکی قانونی استان تهران درباره اهمیت حضور متخصصان پزشکی قانونی در محل حادثه اظهار می‌کند: هر زمان که چنین اتفاقات بزرگی رخ می‌دهد؛ باید متخصصان ما در صحنه باشند و بهتر است خودمان پیکرها را جمع کنیم. در ابتدا مهم این است که فقط پیکرهای انسانی جمع آوری شود. همچنین باید دقت کنیم که اعضای بدن هر نفر درون یک کاور قرار بگیرد؛ یعنی مثلا سه دست در یک کاور قرار داده نشود.

علت مرگ آتش نشانان پلاسکو

وی با اشاره به راحت بودن شناسایی آتش نشانان از سایر افراد می‌افزاید: آتش نشانان به خاطر داشتن لباس فرم خاص، خیلی راحت از سایرین جدا شدند و علت مرگ بیشتر آنها نیز کاملا مشخص بود.

این متخصص پزشک قانونی درباره علت مرگ آتش نشانان اظهار می‌کند: لباس‌های آتش نشانان طوری طراحی شده است که تبادل حرارتی از بیرون به داخل کمتر باشد؛ بر همین اساس اکثر آتش نشانان بدنشان در لباس‌هایشان سالم بود؛ اما به خاطر شوک حرارتی ناشی از دمای بالا، جان خود را از دست داده بودند.

وی شوک حرارتی را قرار گرفتن لحظه‌ای در دمای بالای ۲۰۰ درجه سانتیگراد عنوان کرده و می‌گوید که این شوک باعث ایست قلبی و سپس مرگ افراد می‌شود.