بارِ سنگین زندگی، بر شانه‌های محکمِ مردان

بارهای سخت زندگی را پشت در گذاشته و قدم به خانه می‌گذارند. تنها سهم‌شان از زندگی هم همان چند جفت جورابی است که سالی یکبار در روز پدر و مرد، از افراد خانواده دریافت می‌کنند! نه توقعی دارند و نه گله‌ای. نقش پدر به عنوان سایه قدرتمند خانواده، در دهه‌های اخیر به عقیده جامعه شناسان، با تغییر جوامع سنتی به مدرن، کمرنگ‌تر شده است. از دیگر عوامل کاهش این قدرت، می‌توان به پررنگ‌تر شدن نقش زنان و فرزندان یک خانواده در تامین معیشت یک خانواده اشاره کرد. دیگر آن دوره‌ای که یک نفر کار کند و چند نفر تامین شوند، گذشته است. حالا شاهد کار کردن همه اعضای یک خانواده دوشادوش یکدیگر هستیم. اما هرچقدر هم نقش اقتدار پدر و مرد، در خانواده کمرنگ شده باشد، باز همچنان ستون محکم خانواده است و خانواده با تکیه بر قدرت آن شکل می‌گیرد.

امان ا... قرایی مقدم، جامعه شناس، درباره نقش پدر در خانواده از گذشته تاامروز، به «آرمان ملی» گفت: پدر از ابتدای تاریخ، به دلیل محدودیت‌هایی که زن در باروری و... دارد، به تدریج قدرت را در اختیار گرفت و هزینه زندگی و حمایت از خانواده و فرزندان و درواقع قدرتی که در درون خانواده اعمال می‌شود و ما به آن می‌گوییم اقتدار مشروع، بر عهده پدر بود. منتهی این در دوره‌های مختلف متفاوت بوده است. هیچ دوره‌ای نیست که پدر به عنوان تامین کننده مایحتاج زندگی حفاظت و سرپرستی خانواده و مسئولیت اداره آن نبوده است. اما بنا به تناسب اوضاع و احوالی که جوامع از حالت فلاحتی و کشاورزی به تمدن امروزی حرکت کردند، هرچه از آن دوران گذشته است، در واقع مشکلاتی که سرپرست خانواده داشته است، بیشتر است. در کشور ما هم همین‌طور بوده است. اما بعضی دوره‌ها حدود 40 سال قبل، تامین معیشت افراد و خانواده که بیشتر بردوش پدر بود و البته زنان چندان مثل امروز وارد مشاغل اداری و کارگری نشده بودند، به دلیل اینکه وضعیت اقتصادی خوب بود و تامین معیشت آسان‌تر بود و ارزانی وجود داشت. راحت‌تر زندگی می‌کردند و در نتیجه مشکلات درون خانواده که امروز خانواده‌ها، به انواع آسیب‌های اجتماعی به دلیل فقر اقتصادی و بدسرپرستی و بی‌سرپرستی درواقع دچار هستند.

تغییر نقش پدر

قرایی مقدم با اشاره به تغییر نقش پدر در خانواده‌های امروزی افزود: به دلیل تغییر و تحولات اجتماعی، اقتدار یا قدرت پدر در درون خانواده کاهش پیدا کرده است. قدیم به دلیل اینکه ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی به یاری ما اقتدار داشت و ما حق نداشتیم و جرات نمی‌کردیم پایمان را مقابل پدر و مادر دراز کنیم، این به تدریج تغییر کرده و امروز خانواده‌ها هم از لحاظ تامین مایحتاج زندگی و هم از لحاظ به کاربردن ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی که بسیار مفید بوده، از جمله اینکه افراد داخل خانواده سر یک سفره بنشینند و از درد دل هم باخبر باشند، و درواقع اینها را داشته باشند، پدر دچار مشکلات زیادی شده است و چون در مورد تامین مایحتاج زندگی امکاناتش کمتر شده است، از قدرت مشروع او که در خانواده از او حرف شنوی داشته باشند، حرفش برو داشته باشد و هرچه او می‌گوید شنیده شود، کاسته شده است.

این جامعه‌شناس در بیان دلایل کمرنگ شدن نقش اقتدار پدر، بیان داشت: هم به دلیل وضعیت اقتصادی، هم به دلیل اینکه فضای مجازی، سریال‌ها و.. امروز مردان خانواده دچار مشکلات زیادی هستند و به همین دلیل است که ما امروز شاهد هستیم که مردان خانواده را رها می‌کنند و فرار می‌کنند. یعنی چون تامین مایحتاج زندگی خانواده برای آنها مشکل شده است، می‌بینیم که ترک خانواده می‌کنند و به‌طبع در چنین خانواده‌هایی فرزندان دچار انواع آسیب‌های اجتماعی از قبیل سیگار، فراردختران، ورود به باندهای مختلف، ورود به اعتیاد و جیب بری و... می‌شوند. درواقع امروز پدران آن اقتدار لازم را ندارند. به همین دلیل که وضعیت تامین معیشت بسیار مشکل شده است و خانواده‌ها آن را از وظایف پدر می‌دانند، این برای جامعه و خانواده بسیار مضر است. چنانکه شما می‌بینید که طبقه متوسط به طبقه زیرین فروریخته است.

فروریختن طبقه متوسط

او با اشاره به فروریختن طبقه متوسط به زیرین، افزود: امروز طبقه متوسط پایین فروریخته است به طبقه زیرین و این علاوه براینکه بحران‌های اجتماعی و سیاسی ایجاد می‌کند، عوامل دیگری از قبیل آسیب‌های اجتماعی ورود پیدا می‌کند و از نظر سیاسی بسیار خطرناک است. بنابراین امروز پدران به عنوان متکفل مخارج خانواده با مشکلات عظیمی روبه‌رو هستند و به طبع هم فرزندان آنها و هم همسران آنها دچار مشکلات زیادی می‌شوند.

آن اقتدار مشروع پدر که حافظ سلامت خانواده وفرزندان است و سبب می‌شود که فرزندان به انواع آسیب‌های اجتماعی رو نیاورند، کاهش پیدا کرده است. زن مدیریت درون خانواده است. مطالعه آسیب شناسی‌های اجتماعی نشان می‌دهد که قدرت اقتدار پدر کاهش پیدا کرده است و فرزندان از مادر هم حرف شنوی کامل ندارند. درست است که به مادر محبت و علاقه دارند، اما آن حرف شنوی و اقتدار در خانواده به عهده پدر است. پدر اقتدارش را به دلیل وضع اقتصادی و همچنین سنت شکنی‌هایی که جوانان امروز دارند و پشت پا به همه سنت‌ها و آداب و رسوم و ارزش‌ها زده‌اند، قدرت پدر کاهش یافته است. این حتی برخلاف جامعه آمریکاست. در آمریکا اقتدار پدر را چه در سریال و چه فضای مجازی مهم می‌دانند. در جامعه آمریکا مرد اقتدار خانواده را دارد، در جامعه ما اقتدار پدر در درون خانواده کاهش پیدا کرده است و آن قدرت سالاری که در گذشته ما بود، دیگر وجود ندارد. یعنی حرف شنوی نیست و حتی اقتدار مادر هم کم شده است. امروز دیگر سخنی که پدر می‌گوید چندان گوش شنوایی در خانواده‌ها برایش وجود ندارد.