پاستور دست به گریبان اولویت ها

هر چند که به هر جهت خوب یا بد، جامعه نیز هر دولتی را بر اساس اقدام و عمل در حوزه اقتصادی قضاوت کرده و مورد بررسی قرار می‌دهد. به بیان ساده‌تر مسائل اقتصادی در اولویت و پیشانی عملکردی دولت قرار دارند. اما تفاوت در نگاه این دولت با دولت پیشین در این مساله است که این دولت با وجود علم به شرایط اقتصادی جامعه بدون برنامه و نقشه راه کاری را آغاز نمی‌کند و به قول معروف بی‌گدار به آب نمی‌زند بلکه برای حل مشکلات اقتصادی ابتدا به ارزیابی شرایط فعلی و چگونگی حل مشکلات می‌پردازد. قدر مسلم پرداختن به مشکلات اقتصادی و معیشتی بدون از میان برداشتن موانع و حل و فصل برخی مسائل چندان میسر نیست و اگر هم میسر باشد نتیجه چندان ملموسی به دست نمی‌دهد. لذا باید ابتدا دانست که حل مشکلات اقتصادی منوط به چه مسائلی است. بحث تحریم‌ها و مساله FATF از یک سو، ماجرای ناترازی‌ها و مساله چاپ پول و قیمت ارز و... نیز از سوی دیگر باعث شده تا دولت در حوزه حل مشکلات اقتصادی با چالش‌های متعددی روبه‌رو باشد و از این رو برای برداشتن گام موثر باید با درایت بیشتری تصمیم‌گیری کند. گرچه انتقاداتی در همین حوزه نیز به پزشکیان، دولتمردانش و سیاست‌های اقتصادی دولتش وارد می‌شود اما پر واضح است که دولت با چه میراثی از گذشته و چه مطالبات و مشکلاتی رودرروی مشکلات قرار گرفته است. مساله وجود تورم نیز تابعی است از آنچه گفته شد به ویژه رشد و افزایش نقدینگی و کسری بودجه و همانطور که گفته شد دولت اگر بخواهد تورم را مهار کند باید ابتدا برای سیاست‌های ارزی، چاپ پول و ناترازی‌ها چاره‌اندیشی کند. چرا که اگر این چنین نباشد شاهد تلاش‌های ناموفقی خواهیم بود که بیشتر موجب نارضایتی خواهد بود.

* کوتاه‌مدت یا بلندمدت؟

دولت وعده‌های مختلفی در حوزه‌های متفاوت داده است. از ماجرای حل مشکلات اقتصادی، رفع تحریم و حل FATF تا رفع فیلترینگ، روشن کردن سرانجام قانون حجاب و... اما آنچه باعث می‌شود تا وعده‌های دولت در مقام اولویت‌بندی قرار گیرد، بحث مهمی به نام مدت زمان تحقق و دستیابی به وعده‌هاست. از این رو در همه دولت‌ها وعده‌ها به کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تقسیم می‌شوند و اتفاقا وعده‌های کوتاه‌مدت چون سریع‌تر محقق می‌شوند، معمولا در دستور کار قرار می‌گیرند تا جامعه به تحقق سایر وعده‌های میان‌مدت و بلندمدت امیدوار‌تر شود. آنچه مسلم است، اما برخی همچنان معتقدند که مسائل مهم باید صرف نظر از زمان آن در دستور کار قرار گیرند. چنان‌که محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه دولت‌های یازدهم و دوازدهم و دبیرکل حزب اعتدال و توسعه در انتقاد به خارج شدن سیاست‌های کنترل تورمی از دستور کار دولت نوشت: «جناب آقای رییس‌جمهور؛ پس از سلام و ارادت، هرچند از خیرخواهی شما اطمینان دارم ولی با وجود آگاهی حضرتعالی از سه سال فشار تورم بالای ۴۰ درصدی به مردم (ناشی از همبستگی نرخ تورم با نرخ‌های ارز آزاد و ترجیحی) چرا اولویت مهار تورم در چنین شرایطی از دستور کار دولت شما خارج شده است؟»‌ شکی نیست که مسائل اقتصادی مهم‌ترین اولویت دولت‌هاست اما وعده‌های کوتاه‌مدتی چون رفع فیلترینگ یا... به جهت سهل‌الوصول بودن و آسان به‌دست آمدن به لحاظ اقدامی در اولویت قرار می‌گیرند. قدر مسلم دولت پزشکیان خود برنامه مدون و دقیقی برای حل مشکلات اقتصادی دارد و نمی‌توان پرداختن به وعده‌های کوتاه‌مدت را دلیل عدم اهمیت مسائل مهمی چون مشکلات اقتصادی دانست. از کنار گذاشتن این مسائل می‌توان درک کرد که چرا جریان مخالف دولت از یک سو جلو تحقق وعده‌هایی مانند رفع فیلترینگ را سد کرده و از سوی دیگر وعده‌های دور از دسترس را پرچم کرده است.

* لطمه به تولید

یک کارشناس مسائل اقتصادی در خصوص عملکرد اقتصادی دولت اظهار داشت: به نظر می‌رسد دولت برنامه ضد تورمی ندارد. شاید حرکت‌هایی که می‌کند در این مسیر باشد. مثلا بانک مرکزی ناترازی بانک‌ها را از بین برده که البته باید انجام می‌شد. وقتی که دولت و روسای قبلی بانک مرکزی وظیفه‌ خود را انجام ندادند و بار این مساله روی دوش محمدرضا فرزین رئیس کنونی بانک مرکزی می‌افتد، او هم تا بخواهد حرکتی کند، ذی‌نفعان قضیه جلوگیری می‌کنند. آلبرت بغازیان به «آرمان ملی» گفت: شاید سیاست دولت بر تورم اثر بگذارد و رشد آن را کاهش دهد اما سیاست ضد تورمی نیست. من هنوز هیچ برنامه‌ای برای کاهش قیمت‌ها ندیده‌ام. اینکه صادرات نفت زیاد شود ارز برگردد، ارز توافقی راه بندازیم و... همه این‌ها تورم‌زاست. وی افزود: اینکه مالیات‌ها را افزایش بدهیم، پایه مالیاتی را گسترش بدهیم، از لاکچری‌ها بگیریم تورم‌زا است. خود آقای همتی هم تاکید دارد که ارز تک‌نرخی شود اما همین تک‌نرخی کردن یعنی تورم. یعنی اگر در گذشته بازار آزاد را پایین می‌کشیدیم، حالا خودمان به سمت بازار آزاد می‌رویم. بعازیان بیان کرد: البته تحریم‌ها هم بالاخره اثر خود را دارند و بار سنگینی روی دوش اقتصاد گذاشته‌اند که سبک نشده است. من ندیدم کاری یا برنامه منسجمی که در مقابله با تورم باشد. چیزهای قشنگ می‌نویسند که سیاست پولی مناسب، تعادل ارزی، رفع ناترازی، افزایش کارایی از بهره‌وری، رشد اقتصادی داشته باشیم ولی همه اینها رو کاغذ است، اما در عمل هنوز چیزی ندیده‌ایم. مساله تورم در دنیا حل شده و مثل بحث سردرد و آسپرین است ولی من نمی‌دانم چرا اینقدر تمام نیروها علیه اینگونه حرکت‌ها قرار می‌‌گیرند. چون ذی‌نفعان در جایگاه‌ها و گلوگاه‌های مهم نشسته‌اند. وی در خصوص تاثیر تحریم‌ها و ناترازی در بروز تورم بیان کرد:‌ اینها پای ثابت قضیه هستند که آمده و مشکلاتی را ایجاد کرده و بار سنگینی رو دوش دولت گذاشته و دائم این فشار را می‌آورد. حالا اینکه خود تحریمی‌ها وجود دارد یا اثر نداشتند مهم این است که اثر خود را گذاشته چون کسب‌شان در همین است. وی تصریح کرد: واقعا چندین وزارتخانه هر کدام سهم و نقشی دارند اگر با هم حرکت کنند و تک‌روی نکنند، زودتر به نتیجه می‌رسیم. ولی نمی‌دانم چرا نمی‌خواهند. الان همه تصمیم‌ها ضد تولید است. قطعی برق و گاز و... همه به تولید لطمه می‌زند. بعد انتظار داریم که کالا به وفور پیدا شود، یا به قصد گران شدن کالا آن را احتکار نکنند.