گفتمان جدید ایران برای صلح

در واقع این یادداشت که با محوریت شعارهای دولت چهاردهم نوشته شده، نشان‌گر پازل جدید جمهوری اسلامی برای امنیت و توسعه اقتصادی در خاورمیانه است. نقشه راهی که می‌تواند در آینده ‌گره‌ای که باعث صدور قطعنامه‌ها و تحریم‌ها شده را باز کند. گره‌ای که یک‌سر آن در واشنگتن است و احتمالا قرار است به‌دست ترامپ باز شود ولی برای این هدف باید ماه‌ها و شاید سال‌ها زمان صرف کنیم. در ادامه به چکیده‌ای از نکات مهم نوشته ظریف خواهیم پرداخت و همچنین با یکی از دیپلمات‌های پیشین مصاحبه‌ای انجام داده‌ایم. ساداتیان در این گفت‌وگو معتقد است که حضور شخصی مانند ظریف در مجموعه دولت حاوی این پیام است که جمهوری اسلامی می‌خواهد به توازن در دیپلماسی دست پیدا کند.

راهی جز مذاکره نیست

جلال ساداتیان، سفیر سابق ایران در لندن و تحلیلگر مسائل بین‌الملل در واکنش به یادداشت جدید معاون راهبردی رئیس‌جمهور به‌ خبرنگار «آرمان ملی» می‌گوید:‌ «در ماجرای برجام ظریف نقش خود را به‌عنوان یک سیاستمدار نشان داد و با اعتماد به‌نفس با 1+5 دور یک میز نشست و در نهایت توانست توافق‌نامه برجام را به ‌امضا برساند. به‌دنبال این توافق‌نامه قطعنامه 2231 و 6 قعطنامه قابل اجرا کنار رفت. توقف این قطعنامه‌ها در واقع توانست ایران را نجات دهد در غیر این صورت وضعیت معیشتی شهروندان از این بیشتر تهدید می‌شد. همه‌چیز به‌خوبی در حال گذر بود که ترامپ به‌صورت یک‌طرفه از برجام خارج شد. در ادامه برخی از طیف‌های تندرو در داخل و خارج از کشور شروع به ایرادتراشی از برجام کردند. خروج ترامپ از برجام باعث شد اروپایی‌ها هم برخی تعهداتشان را اجرایی نکنند ولی در مقابل فشارهای آمریکا ایستادند و اجازه اجرای مکانیزم ماشه را نداند و همینطور از اجرای قطعنامه‌ها جلوگیری کردند. در انتهای دولت روحانی کار به‌جایی رسیده که برجام نزدیک به نتیجه نهایی بود. دولت هرچه اصرار کرد که برجام با توافق جدیدی امضا شود، نمایندگان این اجازه را ندادند و قرار شد تا موضوع در دولت سیزدهم به‌ سرانجام برسد. دیپلمات‌های دولت مرحوم رئیسی اما نتوانستند برجام را به نتیجه برسانند و حالا هم ماجرا به‌دولت چهاردهم رسید». او در همین مورد و با اشاره به شعارهای پزشکیان در کارزار انتخاباتی ادامه می‌دهد:‌ «پزشکیان شعار توازن در دیپلماسی و کاهش سطح تنش در منطقه داد ولی آنهایی‌که مخالف چنین نگاهی بودند از ساعت بعد از سوگندش با ترور «اسماعیل هنیه» در تهران وضعیت را وارد فاز جدیدی کردند. به‌دنبال آن ترور رهبران حماس و حزب‌ا... همچنان ادامه داشت. به اوج‌گیری جنگ بین ایران و اسرائیل هم باید اشاره کنیم که فضا را برای دولت سخت‌تر کرد. در این شرایط شعارهای پزشکیان با اشکالاتی روبه‌رو شد و باعث آن هم گسترش تنش در منطقه بود. در این وضعیت ظریف به‌عنوان معاون راهبردی مسئولیت سنگینی را بر عهده گرفته که همچنان ادامه دارد. برخی از افراد در مجلس بر علیه او مواردی را مطرح می‌کنند که احتمال به نتیجه رسیدن هدفی که دنبال می‌کنند ضعیف ارزیابی می‌شود. در ادامه ظریف براساس شعارهای رئیس‌جمهوری برای توازن در دیپلماسی اقداماتی خواهد کرد که این یادداشت در ادامه همان اقدامات است. دولت جدید آمریکا روابط گذشته خوبی با ایران نداشت و قبل از اینکه وارد کاخ شود با کابینه‌ای که معرفی کرده، نشان می‌دهد که تقابل با ترامپ تنش‌ها را افزایش خواهد داد.» این دیپلمات با طرح این سوال که در این فضا که دیگران به‌دنبال جنگ با ایران هستند باید چه کرد، تصریح می‌کند:‌ «یا باید تسلیم شد که این در منافع ملی ما اصلا قابل قبول نیست، یا با اتکا‌ به‌نفس این ماجرا را به شکلی جمع کنیم که در آن صورت راهی جز گفت‌وگو و تعامل نیست. به‌نظرم ظریف در این راستا توانایی، اتکا به‌‎نفس و اعتماد به‌نفس لازم را دارد. او در این یادداشت به مواردی اشاره دارد تا نشان دهد دولت در راستای شعارهای خود قرار دارد و به‌سمت توازن در دیپلماسی حرکت خواهد کرد.»

راه ایران برای صلح در منطقه

محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رئیس‌جمهوری روزگذشته در یادداشتی که نشریه «فارن افرز» آن را منتشر کرده توضیحاتی در مورد برنامه‌های تازه ایران در بهبود روابط بین‌المللی و البته روابط با همسایه‌ها در خاورمیانه ارائه داده که در ادامه به ‌بخشی از آن اشاره خواهیم کرد. او در این رسانه آمریکایی نوشته است: «پزشکیان به‌خوبی می‌تواند با دشواری‌های پیش‌رو در سال‌های آینده مقابله کند. پزشکیان به این نکته اذعان دارد که جهان در حال گذار به عصر پساقطبی است که در آن کنشگران جهانی می‌توانند همزمان در زمینه‌های مختلف همکاری و رقابت کنند. او یک سیاست خارجی انعطاف‌پذیر را اتخاذ کرده و به گفت‌وگو‌های سازنده و روابط دیپلماتیک اولویت داده و از الگو‌های قدیمی فاصله گرفته است. دیدگاه او برای امنیت ایران یکپارچه است و شامل قابلیت‌های دفاعی سنتی و توسعه امنیت انسانی از طریق بهبود در بخش‌های اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی است. پزشکیان به ثبات و توسعه اقتصادی در خاورمیانه علاقه‌مند است. او می‌خواهد با کشور‌های عرب همسایه همکاری کند و روابط با همپیمانان ایران را تقویت نماید. اما او همچنین تمایل دارد تا به‌طور سازنده با غرب در تعامل باشد. دولت او برای مدیریت تنش‌ها با ایالات‌متحده که به‌تازگی رئیس‌جمهور جدیدی نیز انتخاب کرده، آماده است. پزشکیان آماده است مذاکراتی از جایگاه برابر درباره توافق هسته‌ای و شاید موارد بیشتری انجام گیرد. با این حال، همانطور که پزشکیان بیان کرده، ایران به خواسته‌های غیرمعقول تسلیم نخواهد شد. این کشور همیشه در برابر تهاجمات اسرائیل ایستاده و از محافظت از منافع ملی‌اش چشم‌پوشی نخواهد کرد». او با تذکری به جوامع جهانی ادامه داد:‌ «این یک لحظه تاریخی برای ثبات است که جهان نباید آن را از دست بدهد. تهران قطعا این کار را نخواهد کرد. پس از بیش از دو قرن آسیب‌پذیری، ایران تحت رهبری مقام معظم رهبری نهایتا ثابت کرده که می‌تواند در برابر هرگونه تهاجم خارجی از خود دفاع کند. برای ارتقاء این دستاورد به سطحی بالاتر، ایران، تحت مدیریت جدید خود، قصد دارد روابط خود را با کشور‌های همسایه بهبود بخشد تا به ایجاد یک نظم منطقه‌ای که ثبات، ثروت و امنیت را فراهم کند، کمک کند. در نهایت، این تلاش‌ها می‌تواند به یک توافق جدید منطقه‌ای منجر شود که وابستگی خلیج‌فارس به قدرت‌های خارجی را کاهش دهد. توافق هسته‌ای نمونه‌ای منحصربه‌فرد است و غرب باید به احیای آن بپردازد. اگر ترامپ تصمیم به انجام چنین اقداماتی بگیرد، ایران آماده است تا گفت‌وگویی داشته باشد که به نفع تهران و واشنگتن باشد».