مصطفی اقلیما در گفت‌وگو با «آرمان ملی»:
تصمیم‌گیرنده اصلی درباره رفع فیلترینگ رئیس‌جمهور است
«آرمان ملی»- احسان انصاری: رئیس‌جمهور در حالی گفت که به دنبال بررسی و حل فیلترینگ هستیم که وزیر ارتباطات عنوان کرد فیلترینگ در کشور با تصمیم شورای عالی فضای مجازی صورت گرفته است.
به نظر می‌رسد که مسئولان کم‌کم به سمت و سویی حرکت می‌کنند که توپ را به زمین دیگری بیندازند و به دلیل حساسیت موضوع این احتمال وجود دارد که هر یک از مسئولان از مسئولیت خود در این زمینه حساس طفره بروند. دقیقا در چنین شرایطی این سوال مهم از سوی مردم مطرح می‌شود که در این حوزه، تصمیم‌گیر کیست و آقای پزشکیان از چه چیزی اطمینان داشته که در دوره انتخابات وعده رفع فیلترینگ را مطرح کرد؟ برای تحلیل و بررسی این موضوع «آرمان ملی» با دکتر مصطفی اقلیما آسیب‌شناس اجتماعی گفت‌وگو کرده است. اقلیما در این زمینه معتقد است: «وزارت ارتباطات در هر کشوری مسئول فضای مجازی و وسائل ارتباط جمعی است و در ایران هم چنین وضعیتی وجود دارد. ممکن است دستورالعمل‌ها و توصیه‌هایی وجود داشته باشد اما کسی نمی‌تواند مدعی شود تصمیم‌گیری درباره فضای مجازی که حوزه تخصصی وزارت ارتباطات است، به این وزارتخانه مربوط نیست. وزارت ارتباطات موظف است در این زمینه اقدامات لازم را انجام بدهد. وزیر ارتباطات نیز توسط رئیس‌جمهور انتخاب می‌شود. اگر رئیس‌جمهور به عنوان منتخب مردم در این زمینه کار خاصی انجام ندهد، در زمینه‌های دیگر هم نخواهد توانست و ناتوانی دولت به بخش‌های دیگر هم سرایت خواهد کرد. رئیس‌جمهور در کشوری با در نظر گرفتن مجموع موارد امنیتی، سیاسی، اقتصادی و... نقشی مهم و اثرگذار در این حوزه‌های حاکمیتی دارد و رویکرد رئیس‌جمهور نشان می‌دهد که چرا مردم به او رأی داده‌اند.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
*رئیس‌جمهور در حالی موضوع رفع فیلترینگ را مطرح کرده که برخی مسئولان از خود رفع مسئولیت کرده و دیگری را مسئول معرفی می‌کنند. چرا پذیرش این مسئولیت چنین سخت و دشوار به نظر می‌رسد؟ و رئیس‌جمهور در این زمینه چه نقشی می‌تواند داشته باشد؟
برخی مسائل در کشور وجود دارد که مسئول آن رئیس‌جمهوری نیست و تصمیم نهایی در سطح دیگری گرفته می‌شود. فیلترینگ و رفع آن از جمله مسائلی است که مقام‌های ارشد نظام در آن دخالت نمی‌کنند. به عبارت دیگر نهاد و مسئولی که فضای مجازی را در کشور کنترل می‌کند دولت است که نگاهی از درون به موضوع دارد. در واقع این دولت است که تصمیم می‌گیرد در شرایط خاص که حساسیت‌های اجتماعی پدید آمده، محدودیت اعمال کرده و فیلترینگ در کشور وجود داشته باشد و در این صورت روشن است که اگر شرایط حساس برطرف شد، تصمیم دیگری می‌گیرد. اینکه دولت مدام تکرار کند که در حال تلاش برای برداشتن محدودیت‌ها هستیم این معنا به ذهن متبادر می‌شود که این دولت هم نمی‌خواد گام به وادی مهم و حساس بگذارد و همان روند گذشته را دنبال می‌کند و دشوار می‌توان پذیرفت که در عمل اتفاق خاصی رخ بدهد. اینکه رئیس‌جمهور در این زمینه طرح مشکل کند کافی نیست. مشکل را همه می‌دانند و متوجه هستند که چرا چنین مشکلی در کشور پدید آمد و استمرار یافت. به دلیل اینکه مردم با موضوع آشنا هستند دیگر نیازی به تکرار پیوسته و طرح مکرر موضوع نیست و دولت یا آقای رئیس‌جمهور نباید مطالبات مردم را تکرار کنند. در واقع اقدام و برداشتن گام موثر در این موضوع اهمیت دارد. آقای پزشکیان می‌توانست اصلا چنین وعده‌ای را مطرح نکند اما وقتی نسبت به حل موضوع تمایل نشان داد و این تمایل را در زمان انتخابات ابراز کرد، به این معناست که آقای پزشکیان می‌داند ریشه و اساس مشکل از کجاست و نسبت به حل مساله امیدوار بوده است. در صورتی که دولت نتواند یا نخواهد از محدودیت‌ها کم کند، این سوال پررنگ می‌شود که اگر مسئول رفع فیلترینگ دولت و رئیس‌جمهور نیست پس چه کسی است؟ فیلترینگ در اختیار وزارت ارتباطات است که وزیر آن را رئیس‌جمهور انتخاب می‌کند. این انتظار معقولی است که دولت به مردم گزارش بدهد و با صراحت بگوید که چرا هنوز مشکل برطرف نشده است. مثلا اگر برخی نهادها نسبت به موضوع حساسیت و نگرانی دارند، دولت همین را مطرح کند که نگرانی‌ها از کجا شکل گرفته است. نیازی به تقابل نیست و اگر دولت بتواند با صراحت به مردم گزارش بدهد، مردم هم می‌پذیرند. بخشی از نارضایتی‌ها به این دلیل است که تاکنون دولت‌ها در مواردی چنان رفتار کرده‌اند که گویی علاقه‌ای به طرح موضوع با مردم ندارند. دولت آقای پزشکیان می‌تواند در این زمینه مسیر جدیدی باز کند.
*وزیر ارتباطات دولت چهاردهم، شورای عالی فضای مجازی را مسئول این موضوع معرفی کرده است. اگر تصمیم‌گیری در خارج از دولت صورت بگیرد، رئیس‌جمهور چگونه می‌تواند در این زمینه فعال‌تر باشد؟
روشن است که وزارت ارتباطات مسئول فضای مجازی و وسائل ارتباط جمعی است و در کشور ما هم مانند همه کشورهای جهان چنین وضعیتی وجود دارد. کسی نمی‌تواند مدعی شود تصمیم‌گیری درباره فضایی مجازی که حوزه تخصصی وزارت ارتباطات است در جای دیگری صورت گرفته است. البته باید در نظر داشت که تعیین سیاست‌ها ممکن است در سطوح دیگری انجام شود اما لازم است که بین دولت و وزارت ارتباطات با نهادهای دیگر تعادل و همفکری برقرار باشد. مثلا اگر دولت درباره اهمیت فلان پلتفرم در بازار کار و اوضاع اقتصادی و تاثیر آن بر خانواده‌ها روشنگری کند، تردید ندارم که از سوی دیگر نهادهای مسئول، مساله مورد دقت و توجه بیشتر قرار می‌گیرد. یا مثلا وزارت ارتباطات می‌تواند درباره خلل‌ها و حفره‌های امنیتی که با استفاده از فیلترشکن‌ها پدید می‌آید، به شکل تخصصی و قانع‌کننده روشنگری کند. اگر روشنگری و گزارش دهی به درستی صورت گیرد، چه کسی می‌تواند بر موضوع چشم ببندد؟ وزارت ارتباطات موظف است در این زمینه اقدامات لازم را انجام دهد. وزیر ارتباطات توسط رئیس‌جمهور انتخاب می‌شود. اگر رئیس‌جمهور به عنوان منتخب مردم برای رفع محدودیت‌ها در فضای مجازی کار خاصی انجام ندهد، در زمینه‌های دیگر هم نخواهد توانست و ناتوانی دولت به بخش‌های دیگر هم سرایت خواهد کرد. رئیس‌جمهور در کشوری با در نظر گرفتن مجموع موارد امنیتی، سیاسی، اقتصادی و... نقشی مهم و اثرگذار در این حوزه‌های حاکمیتی دارد و رویکرد رئیس‌جمهور نشان می‌دهد که چرا مردم به او رأی داده‌اند. اگر وزارت ارتباطات عنوان کند که در این زمینه مسئولیت ندارد، عجیب است. حتی اگر فرض کنیم که وزارت ارتباطات در این زمینه تنها تصمیم‌گیر نیست، تردید نداریم که یکی از مهم‌ترین ارکان حاکمیتی دخیل در موضوع است. در نهایت مسئولیت موضوع در سطح عالی به عهده رئیس‌جمهور است و غیر از ایشان کسی نمی‌تواند در این زمینه تصمیم‌گیری کند. محدودیت‌ها در دوره‌های گذشته وضع شده و امروز دیگر می‌توان این محدودیت‌ها را برداشت. نگاه به شرایط اجتماعی و سیاسی جامعه این مهم را نشان می‌دهد که فرصت برای کاستن از محدودیت‌ها فرارسیده است.
*برخی عنوان می‌کنند تصمیم‌گیری در این باره فراتر از دولت است. آیا در شرایط کنونی چنان انعطافی دیده می‌شود که برخی محدودیت‌ها برداشته شود؟
آقای پزشکیان سال‌ها نماینده مجلس بوده و با سازوکار تصمیم‌گیری در سطوح عالی کشور آشناست. در واقع با این آشنایی بوده که ایشان امروز رئیس‌جمهور کشور شده است. به عبارت دیگر به خوبی با قوانین در کشور و نحوه اجرای آن آشناست. نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که ما در کشور هسته‌های متعددی داریم که در تصمیم‌گیری‌ها نقش خود را ایفا می‌کنند و اغلب به تصمیم‌گیران کمک می‌کنند. شاید برخی تصور کنند که رئیس‌جمهور نمی‌خواهد خود را با برخی مخالفان دولت درگیر کند اما مساله این نیست. مخالفان سیاسی دولت، در هر حال با دولت رقابت می‌کنند و دولت نمی‌تواند تصمیم‌های خود را به پسند و رضایت مخالفانش موکول کند. در موضوع فیلترینگ چه کسی نهایتا سود می‌برد؟ محدودیت در این فضا تاکنون به برخی بازارهای مالی و جنبه‌های اقتصادی ضربه وارد کرده است. در کنار این ضربه، فرصتی هم البته برای کسب درآمد با فروش فیلترشکن‌ها پدید آمده و گفته می‌شود بازار بزرگی ایجاد شده است. روشن است که این لایه یکی از مخالفان دولت در رفع محدودیت است. به خاطر اینکه نمی‌خواهند بازار خود را از دست بدهند و برخی از این راه به ثروت‌های کلان رسیده‌اند. در حال حاضر بازار سیاه برای فیلترشکن ایجاد شده است و در مجموع شرایط برای تصمیم‌گیری درست که جوانب امور را در نظر بگیرد، دشوار است. احتمالا افرادی که پشت ماجرای فیلترشکن‌ها هستند برای مسئولان کشور و شخص آقای پزشکیان شناخته شده هستند. آقای رئیس‌جمهور به عنوان منتخب مردم هم می‌تواند محدودیت‌ها را بردارد و هم چون این افراد در بازارهای منطقی و روشن کشور اخلال ایجاد می‌کنند قوه‌قضائیه می‌تواند با این افراد برخورد کند. در گذشته روسای جمهور و وزرا به مردم وعده‌های قشنگ دادند اما اغلب آنها عملی نشد. بیشتر کسانی که امروز در مسندهای مختلف مسئولیت قرار دارند، از ابتدای انقلاب تاکنون در مدیریت کشور نقش داشته‌اند و به همین دلیل لازم است نسبت به شرایط حساس باشند و در راه توسعه و پیشرفت کشور باید گام‌های موثری بردارند. تمام وزرا و مسئولان باید این نگرانی را داشته باشند که اگر چهار سال وزیر یا نماینده باشند و نتوانند به وعده‌های خود عمل کنند، دیگر مورد استفاده قرار نخواهند گرفت. این نگرانی که در نهایت به نفع مردم خواهد بود، متاسفانه در کشور ما ضعیف است. یعنی مسئولی که نتوانسته مردم را راضی کند، به آسانی کنار گذاشته نمی‌شود و از او در لایه‌های دیگر استفاده می‌شود. نتیجه عملکرد ناموفق همین افراد در سال‌های گذشته بوده که امروز کشور با مشکلات متعدد مواجه است.
اگر رئیس‌جمهور به هر دلیل به این امر واقف شده که در حال حاضر نمی‌توان از محدودیت‌ها کم کرد، باید با صراحت به مردم گزارش بدهد و دلیل آن را عنوان کند
*آقای پزشکیان در مناظره‌های انتخاباتی درباره بازار فیلترشکن‌ها صحبت کردند و با انتقاد از آن عنوان کردند در صورت پیروزی در انتخابات به این وضعیت پایان می‌دهند. آیا می‌توان چنین وعده‌ها را جدی گرفت؟
آقای پزشکیان به دلیل اینکه نماینده مجلس بوده به خوبی با قوانین کشور در این زمینه و زمینه‌های به وجود آمدن بازار سیاه درباره فیلترینگ آشناست. از سوی دیگر ایشان به خوبی تفاوت دوران انتخابات و پس از آن را می‌داند. از سوی دیگر به خوبی می‌داند که چرا و در چه زمانی دستور محدودیت صادر شد. با دانستن همه جوانب موضوع بود که به مردم وعده داد که در صورت پیروزی در این زمینه اقدام می‌کند و از محدودیت‌ها خواهد کاست. باید تکرار کرد که اگر رئیس‌جمهور به هر دلیل به این امر واقف شده که در حال حاضر نمی‌توان از محدودیت‌ها کم کرد، باید با صراحت به مردم گزارش بدهد و دلیل آن را عنوان کند. مثلا باید به مردم اعلام کند که من در آن زمان از جزئیات این تصمیم اطلاع نداشتم و امروز که رئیس‌جمهور هستم، تصمیم دارم شش ماه تا یک سال آینده نیز این وضعیت ادامه داشته باشد. هیچ اشکالی ندارد که رئیس‌جمهور چنین مسأله‌ای را با مردم در میان بگذارد و مردم نیز نسبت به دلایل این تصمیم آگاه می‌شوند. اما اگر امروز رئیس‌جمهور و یا وزیر ارتباطات عنوان کنند که مسئولیت با آنها نیست، بیشتر برای این است که مسئولیت این کار را از سر خود باز کنند وگرنه در این زمینه خاص دولت و شخص رئیس‌جمهور و در مرتبه بعد وزیر ارتباطات نقش غیر قابل انکاری در ماجرا دارد. در موضوع دیگر آقای پزشکیان در رقابت‌های انتخاباتی عنوان کردند دانشجویان و اساتیدی که در سال1401 تعلیق یا اخراج شده‌اند باید به دانشگاه برگردند و فعالیت خود را ادامه دهند. بجز چند مورد، هنوز موضوع حل نشده است. آیا در چنین شرایطی رئیس‌جمهور می‌تواند عنوان کند تصمیم‌گیری‌ها در این زمینه توسط نهادهای دیگر گرفته می‌شود؟ چنین نیست و دولت در این باره نقش مهمی دارد. این اتفاقات در وزارت علومی رخ می‌دهد که وزیر آن را رئیس‌جمهور انتخاب می‌کند. به همین دلیل نیز موضوع فضای مجازی هم در حیطه اختیارات رئیس‌جمهور است و آقای پزشکیان اگر قصد دارد به وعده خود عمل کند باید در این زمینه تصمیم بگیرد.
ارسال نظر