برنج در دوراهی واردات یا توقف واردات

 این اظهارات به‌ویژه در شرایطی ارائه شده است که نوسانات قیمت برنج و تامین مواد غذایی از مسائل مهم اقتصادی کشور به شمار می آید، از این رو باعث اختلاف نظرهای فراوان در این زمینه شده است.

هشدار گرانی برنج

به گزارش «آرمان ملی»، مسیح کشاورز، دبیر انجمن واردکنندگان برنج، همزمان با ممنوعیت واردات برنج هشدار داده است که در صورت توقف واردات، قیمت برنج در بازار داخلی به طور چشمگیری افزایش پیدا می کند. به اعتقاد او، اگر ممنوعیت واردات برنج قطعی شود، تولیدکنندگان داخلی می‌توانند به شکل انحصاری بازار را در اختیار بگیرند، که باعث افزایش قیمت‌ها و فشار بر مصرف‌کنندگان می‌شود. کشاورز همچنین به مسائل دیگری مانند کیفیت برنج داخلی اشاره کرده و گفت؛ بازار برنج‌ در داخل همیشه نیاز به تنوع دارد. به گفته او، بسیاری از مصرف‌کنندگان برنج‌های خارجی را به دلیل قیمت مناسب‌تر ترجیح می دهند، از این رو، با افزایش قیمت می‌توان باعث کاهش رقابت در بازار و در نتیجه، تعادل در قیمت و کیفیت محصول برنج شد.

مخالفان و موافقان واردات برنج

بر اساس این گزارش، پیرو اعلام ممنوعیت واردات برنج در سال جاری گروهی از موافقان با این طرح و توقف واردات برنج این باورند که با افزایش تولید داخلی و توانمندی کشاورزان ایرانی، نیازی به واردات برنج نیست. آنها استدلال می‌کنند که واردات برنج در این مقطع زمانی می تواند به تولیدکنندگان داخلی آسیب برساند و مانع از تقویت خودکفایی در این حوزه شود. هر چند برخی از صاحبنظران معتقدند؛ این اختلاف نظرها نشان‌دهنده پیچیدگی وضعیت بازار برنج در ایران است. از یک سو، سیاست‌گذاران اقتصادی به دنبال تقویت داخلی و کاهش وابستگی به تولید هستند. این سیاست می‌تواند از نظر اقتصادی منطقی به نظر برسد، زیرا کاهش واردات برنج ممکن است به کاهش هزینه‌های ارزی کمک کند و انگیزه‌های بیشتری برای توسعه کشاورزی داخلی کند. از سوی دیگر، تنوع در کیفیت و قیمت برنج در کشور نیز موافقان بسیاری دارد. علاوه بر این با توجه به اینکه ایران یکی از کشورهای پرمصرف برنج در دنیا به شمار می آید به نظر می آید که توجه به ذائقه و سلایق مختلف از طریق واردات و تنوع بخشیدن به سفره مردم با گونه های مختلف این محصول حاصل می شود. مصرف سرانه برنج در ایران حدود 40 کیلو در سال تخمین زده می‌شود که با توجه به جمعیت کشور، مصرف آن برای این محصول بسیار زیاد است. با افزایش تولید داخلی، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که فاصله‌ای بین تولید و مصرف داخلی وجود دارد که نمی‌توان آن را فقط با تولید داخلی پوشش داد.

تصمیم گیری با نگاهی به تجارب گذشته

این گزارش حاکی است؛ بر اساس تجارب گذشته، زمانی که واردات برنج متوقف یا محدود شده است، بازار برنج در واکنش به آن، افزایش قیمت یافته است. دلیل اصلی این افزایش انحصاری شدن محصول برنج در بازار و بازشدن دست برخی از تولیدکنندگان و عرضه کنندگان برنج است که مطابق با سلیقه خود با اِعمال نظر در خصوص قیمت گذاری این محصول، بازار را پرالتهاب می کنند. غلامرضا کشاورز، دبیر انجمن واردکنندگان برنج، نیز با اشاره به این امر، معتقد است؛ کاهش تنوع این محصول و عدم حضور برنج های خارجی با قیمت های کمتر در کشور، باعث افزایش قیمت می‌شوند و این موضوع نه‌تنها باعث افزایش قیمت‌ها می‌شود، بلکه باعث ایجاد بازار سیاه از سوی برخی از تولید و عاملان عرضه برنج در کشور می شود. همچنین در برخی موارد، کیفیت ممکن است تحت تأثیر این امرقرار گیرد. بر اساس تجارب گذشته، در دوره‌های مختلف که به دلایل مختلف مثل تحریم‌ها، سیاست‌های وارداتی یا مشکلات ارزی، واردات برنج محدود شد، افزایش قیمت چشمگیر برنج را شاهد بودیم. این افزایش قیمت نه‌تنها فشار زیادی را برای مصرف‌کنندگان به‌ویژه اقشار کم‌درآمد وارد می کند، بلکه بازار را دچار نوسانات شدید کرده و علاوه بر این نظام مصرف این محصول نیز برهم خواهد خورد.

حفاظت از منابع ارزی با توقف واردات

جمیل علیزاده شایق- رئیس هیات مدیره و دبیر انجمن برنج ایران، درباره موضوع سطح زیر کشت برنج و نیاز به واردات اظهار کرده بود: برداشت برنج تا شهریور و حتی مهر ادامه دارد و بر اساس اعلام وزارت جهاد کشاورزی سطح زیر کشت برنج در کشور حدود ۷۰۰ هزار هکتار است. بر خلاف آنچه که فکر می‌کردیم در فروردین و اردیبهشت بارندگی نخواهیم داشت؛ بارندگی‌های خوبی رخ داد و همین مسئله نیز موجب شد که کشاورزانی که قصد کشت برنج نداشتند از این کار استقبال کنند. همچنین به دلیل پربودن انبارها و مناسب بودن شرایط کمی وکیفی تولید ما دیگر نیازی به واردات برنج نداریم و اگر برنجی وارد شود در حق ارز محدود کشور و مردم ظلم است چرا که این ارز باید در جای مهم‌تری هزینه شود. به گفته وی همچنین سطح زیر کشت برنج مناسب است و به دلیل آفتاب‌های داغ تیرماه و مردادماه برنج‌ها از نظر کیفی و کمی وضعیت خوبی دارند. بنابراین به دلیل آفتاب داغ تابستان و بارش‌های مناسب و اضافه شدن سطح کشت، نسبت به سال‌های قبل از نظر کیفی و کمی در شرایط مناسبی قرار داریم و در سال جاری حداقل ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار تن برنج سفید خواهیم داشت و چه بسا میزان تولید حتی بیشتر نیز باشد.

کمبود برنج در صورت عدم واردات

از سوی دیگر مسیح کشاورز، دبیر انجمن واردکنندگان برنج، درباره ضرورت واردات برنج می گوید: متاسفانه رویه‌ای طی سال ۱۳۹۰ در مقطعی ایجاد شد که دولت میزان زیادی برنج وارد کرد و سپس اعلام کردند که برای حمایت از تولید باید ممنوعیت واردات را اعمال کنیم و این مسئله تبدیل به قانون شد. در سال جاری نیز این قانون در حال اجرایی است. مشکلی که وجود دارد و آن را گوشزد کردیم این بود که اگر در سال ۱۴۰۲ ممنوعیت واردات مقرر شد به این دلیل بود که در سال ۱۴۰۱ حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن برنج وارد کشور شد و اگر یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن مصرف شده باشد، حدود ۲۰۰ هزار تن باقی مانده به سال ۱۴۰۲ منتقل شده است و نگرانی وجود نداشت. کشاورز درباره میزان واردات در سال جاری ادامه داد: حدود ۴۵۰ هزار تن در سال ۱۴۰۲ و قبل از دوره ممنوعیت و در سال جاری نیز به همین میزان برنج وارد شد اما با این تفاوت که از سال ۱۴۰۱ ذخیره‌ای وجود داشت که نگرانی بازار را رفع می‌کرد ولی در سال جاری هیچ ذخیره‌ای وجود ندارد. واردکنندگان طی مرداد و شهریور که در اواسط آن هستیم، حتی یک کیلو برنج نیز برای عرضه ندارند و درسطح عرضه کشور کمبود برنج وجود خواهد داشت که منجر به گرانی و گران‌فروشی می‌شود.