بررسی پیامدهای اجتماعی تصمیمات

در چند سال اخیر هم در سیاست های کلی برنامه های توسعه، هم در خود برنامه های توسعه بویژه ماده 80 برنامه ششم که در برنامه هفتم هم این موضوع تکرار شده، در نظام تعیین پیوست های اجتماعی و فرهنگی زمانی که قرار است لایحه یا طرحی تصویب شود یا برنامه ملی اجرا شود، اینکه این موضوع تبدیل به قانون شود یا در سیاست های کلی به آن پرداخته و ابلاغ می شود به واسطه امنیتش است. مثال محسوسی می زنم؛ در اتفاقات سال 98 بعد از گران شدن بنزین که شاهد چندین ماه اعتراضات اجتماعی در جامعه بودیم. تصمیم به گونه ای بود که رئیس جمهور وقت به طنز که شایسته رئیس جمهور نبود اشاره کرد که خودم جمعه خبردار شدم! هر تصمیمی که دولت یا مجلس برای همه مردم یا عامه مردم می گیرند، موظفند بررسی ها همه جانبه را انجام دهند و در غیر این صورت جامعه باید هزینه آن را بپردازد. در عصری که این همه راجع به این موضوعات صحبت می شود و این همه اسناد و مستندات کارشناسی وجود دارد، عباراتی شبیه غافلگیر شدیم، فکر نمی کردیم و امثالهم قابل پذیرش نیست. لذا تصمیماتی که گرفته می شود، آثار مثبت و منفی اجتماعی و فرهنگی آن باید ارزیابی شود. اینکه گفته می شود دهک اول در صورتی که به مراکز دولتی مراجعه کنند، فرانشیز رایگان دارند یک سیاستگذاری و تصمیم خوب است و حداقل در این شرایط که درمان، کمر مردم را شکسته می تواند یکسری آثار مثبت هم داشته باشد. هر مرجعی که سیاستگذاری می کند و برنامه های ملی را مصوب می کند باید آثار سوء و مثبت آن تصمیم را از قبل بررسی کند تا بعد به جایی نرسیم که مجبور شویم هزینه های مختلف انسانی، مادی، اجتماعی و سیاسی و غیره را بپردازیم. این هوشمندی دولت ها و مراجع تصمیم گیر است که قبل از تصویب یا اجرا بررسی غیرسیاسی و غیرجانبدارانه انجام دهند. از منظر کارشناسی آنچه قابل پذیرش است، نقد و تحلیل و ارزیابی بی طرفانه است و اینکه عامه مردم باید در این تصمیم گیری مورد توجه قرار گیرند. اگر تصمیمی خواسته اقلیتی را ممکن است تامین کند که آن اقلیت در قدرت هم باشند، در هر دوره ای و جامعه ای طبیعتا در جامعه مورد پذیرش قرار نخواهد کرد قطعا عوارض دارد. اگر برنامه ای اجرا می شود و آثار سوئی روی مردم می گذارد مثل مصوباتی که روی مالیات دارند می بندند، عوارض دارد. از جیب خالی مردم مالیات گرفتن در شرایط کنونی می تواند عوارضی داشته باشد. لذا این جزو بدیهیات و منطق سیاستگذاری است. حتی اگر مسیری از دوطرفه به یکطرفه تغییر کند یا برعکس باز هم آثار دارد. آنچه از نظر ما در حوزه اجتماعی اهمیت دارد، سرمایه اجتماعی است که دولتها باید داشته باشند تا بتوانند با همراهی مردم مصوبات و منویات را اجرا کنند و اگر نتوانند این سرمایه را ارتقا دهند یا با تصمیمات یک شبه این سرمایه را کاهش و از دست بدهند، طبیعتا مدیریت اثربخش در چنین شرایطی کمرنگ تر می شود و ما در این موضوعات کم هزینه نداده ایم. لذا هر تصمیمی که برای مردم گرفته می شود، باید آثار مثبت و منفی اجرای آن تصمیم بر زندگی مردم بررسی شود و بعد براساس تحلیل هایی که انجام می شود، اقدام شود. یا تصمیم گرفته نشود یا اگر تصمیم گرفته می شود از منظر کارشناسی برای حقوق اکثر مردم قابل توجیه باشد و مردم بپذیرند. امکان ندارد برنامه و قانونی که مردم نپذیرند به صورت پایدار و مستمر اجرا شود و آن قانون، آثار مثبتش را بگذارد. امیدواریم هر تصمیمی که مسئولین مرتبط می گیرند، این الزام را رعایت کنند که آثار مثبت و منفی اجتماعی فرهنگی آن را بر مردم بررسی کنند.

*سیدحسن موسوی چلک

رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران