دانش‌آموزان کی یک نفس راحت می‌کشند؟

«زیبایی شهر زیر هاله‌ای از آلودگی قرار دارد خودروها با حجم انبوه در حال تردد هستند و گویا درک دقیقی از وضعیت محیط زیستی وجود ندارد»؛ اینها جملات احساسیِ یکی از اعضای شورای شهر تهران است و با اینکه خود در حال حاضر به عنوان یکی از مسئولان و مدیران شهری اثرگذار بر وضعیت شهر قرار گرفته است اما مطابق معمول امسال و همه سال‌های گذشته در نقش خبر رسانی و هشدار وضعیت ظاهر شده است. جعفر تشکر هاشمی که یکی از مهم‌ترین مهره‌های شورای ششم شهر تهران در اعلام اخبار جنجالی در حوزه شهری است، بعد از ابراز احساسات در خصوص آلودگی چندین روزه چنبره انداخته بر کشور و خصوصا بر سر پایتخت و شهروندان خاکستری‌اش،‌ خبر زمان ورود چینی‌ها به ایران را هم اعلام کرده است. چینی‌هایی که قرار است بیایند تا واگن‌های مترو را بیشتر کرده به فناوری‌های نوین در حوزه افزایش وسایل حمل و نقل عمومی در جهت کاهش آلودگی هوا کمک کنند .

از همه اینها که بگذریم به محور همه بحث‌های محیط زیستی می‌رسیم که این روزها بحث داغ و ورد زبان همه شهروندان در تمام سنین شده؛ آلودگی هوا. بحث آلودگی هوا که پیش می‌آید، مسئولین بار دیگر به چین رفته و پکن را مثال می‌آورند که با توسعه حمل و نقل عمومی خیلی خوب توانسته با آلودگی‌هوا مبارزه کرده و آن را به زانو دربیاورد.

اما دستاوردهای چین در کنترل آلودگی هوا هم بحث امروز نیست؛ خبر روز و مبحث مورد توجه در گزارش پیش رو، خبر مهم و پربیننده  الصاق شده به آلودگی هواست؛ تعطیلی مدارس. مدارسی که حتی تعطیلی شان و حذف دودزایی سرویس‌های بچه‌هایشان (بدون در نظرگرفتن آنهایی که پیاده یا با وسایل حمل و نقل عمومی به مدرسه می‌روند) هیچ تاثیری در کم شدن آلودگی هوا نداشته است. از طرفی شبکه‌های شاد و سایر فضاهای مجازی که در دوران تعطیلات به آموزش در خانه به دانش‌آموزان می‌پردازد هم امتحان خود را  با کمبودها و چالش‌های پیش آمده به ویژه در دوره کرونا، پس داده‌اند. وزیر پیشین آموزش و پرورش (یوسف نوری) و نیز رضا مرادصحرایی، وزیر فعلی دوست ندارند که با هر بزنگاهی در آلودگی‌های هوا، مدارس تعطیل شده و بچه‌ها در خانه بمانند و این را برای دانش‌آموزان مضر می‌دانند. اما در وضعیتی که بزرگترها هم نمی‌توانند نفس راحت بکشند، دانش‌آموزان چطور این کار را انجام دهند و در بسیاری از موارد والدین آن‌ها با بیرون رفتنشان از خانه در وضعیت بحرانی هوا مخالفت می‌کنند و این سوال را برای ما به جا می‌گذارند که بچه‌ها در آلودگی هوا به مدرسه بروند یا نروند؟ از درس‌هایشان جا بمانند یا نمانند؟ ماندنشان در خانه چقدر آنها را از آلودگی هوا مصون می‌کند و رفتنشان به مدرسه با توجه به سطح آموزشی که در انتها به آن نگاهی می‌اندازیم، چقدر برایشان مفید است؟

تعطیلی مدارس تاثیری در کاهش آلودگی هوا ندارد

حالا چند روزی می‌شود که مدارس تهران و برخی استان‌های دیگر در ایران به علت آلودگی هوا تعطیل می‌شوند.  بنا بر اعلام هواشناسی، چند روز دیگر هم قرار است این اتفاق بیفتد. خبرگزاری فارس در یکی از گزارش‌های روزهای آلوده خود نوشته بود که مسئولان با تعطیلی مدارس صورت مساله آلودگی هوا را پاک می‌کنند.  در این گزارش آمده بود: علی‌رغم وعده وزیر آموزش و پرورش رضا مراد صحرایی در ۲۱ آبان ۱۴۰۲ مبنی بر عدم تعطیلی مدارس، باز هم خروجی جلسه کمیته اضطرار تعطیلی مدارس در روز دوشنبه بود.

از سوی دیگر، محمد آقامیری رئیس کمیته حمل و نقل ترافیک شورای شهر تهران، گفته تعطیلی مدارس تاثیری در کاهش آلودگی هوا ندارد. بر اساس گزارش کمیسیون اصل۹۰ مجلس شورای اسلامی در سال ۱۴۰۰ هزینه‌های مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در ایران برابر ٣.١١ میلیارد دلار بوده این در حالی است که با این مبلغ می‌شد بیش از ۲۰ تونل صدر - نیایش در تهران ساخت.

قانون هوای پاک در سال ۱۳۹۶  توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد اما این قانون از سوی دستگاه‌ها به گفته عضو شورای اسلامی شهر تهران مهدی پیرهادی به درستی اجرا نشده است. تنها بند این قانون  که اجرا می‌شود، غیرحضوری شدن مدارس در زمانی است که غلظت آلاینده‌ها به ۱۵۰ می‌رسد. از ابتدای سال تحصیلی جدید حدود ۸ روز مدارس به دلیل آلودگی هوا غیرحضوری شده است.

معاون عمرانی استاندار تهران و عضو کمیته اضطرار آلودگی هوا، میرمحمدغراوی در این زمینه به فارس گفته «تعطیلی مدارس آلودگی را کم می‌کند چرا که بسیاری از والدین با ماشین شخصی بچه‌ها را به مدرسه می‌برند.»  این در حالی است که رئیس کمیسیون حمل ونقل ترافیک شورای شهر تهران جعفر تشکری هاشمی معتقد است «تعطیلی مدارس راه حل نیست و فقط  برای گذر از وضعیت بحرانی است».

رضا طبایی، کارشناس محیط زیست هم توضیح داده که مهمترین راهکار برای رفع آلودگی هوا توسعه حمل ونقل عمومی با رویکرد مترو است، همانطور که در پکن نیز اینگونه مشکل آلودگی هوا را برطرف کردند. رئیس شورای عالی استان‌ها پرویز سروری نیز برقی سازی حمل‌ونقل را راهکار اصلی رفع مشکل عنوان کرده است.

در آموزش عقب تر از عمان و عربستان

اما در بحث مدارس و محتوای آموزشی و کیفیت آن‌ها در ارتقای آگاهی و رشد سواد دانش‌آموزان به نشست علمی «بررسی راهبرد‌های پژوهش در فقر و نابرابری آموزشی» اشاره می‌کنیم که با حضور جمعی از صاحبنظران و اساتید حوزه اقتصاد آموزش، در دانشگاه علامه طباطبایی برگزارشده.

به گزارش جماران، رضا امیدی، پژوهشگر سیاستگذاری اجتماعی، با تاکید بر اینکه برای مقابله با نابرابری‌های اجتماعی، آموزش یکی از حوزه‌های مهم سرمایه گذاری است، ادامه داد: در خانواده‌هایی که سطح تحصیلات سرپرست خانوار در سطح ابتدایی و راهنمایی است، سه برابر بیشتر از خانوار‌های که در سطح دیپلم به بالا هستند، احتمال درمعرض فقر قرارگرفتن وجود دارد، بنابراین ارتباط تحصیلات با فقر کاملا معنادار است.

امیدی با بیان اینکه ایران در آزمون‌های بین‌المللی ارزشیابی تحصیلی، وضعیت مناسبی ندارد، خاطرنشان کرد: اینگونه نیست که ما درجا بزنیم، بلکه اکنون از کشور‌های پیرامون ما که زمانی با اختلاف، پایین‌تر از ما بودند، عقب افتاده‌ایم؛ از جمله عمان و عربستان که در دوره‌های قبل از ما عقب‌تر بودند، اما اکنون میانگین نمرات دانش‌آموزان شان حدود ۳۰ تا ۴۰ نمره از ما پایین‌تر است.