چرخش مواضع قدرت‌های شرقی‌؛ «استراتژی» یا «تاکتیک»؟!

به گزارش آرمان ملی آنلاین پکن بعد از خروج آمریکا از خاورمیانه و در پرتو نگاه اقتصادی به کشورهای غرب آسیا در حال توسعه روابط خود با کشورهای اسلامی است. چین با نزدیک شدن به رفیق استراتژیک آمریکا یعنی عربستان تلاش کرد که بیش از پیش این پیام را به غرب و خصوصا واشنگتن ارسال کند که اژدهای زرد ساکت ننشسته و در برابر دعوای تعرفه‌ای آمریکا در زمان ترامپ استراتژی‌های اقتصادی و نه نظامی را در نظر دارد. از این جهت و با در نظر گرفتن این مورد که اقتصادش شدیدا به نفت وابسته است با بزرگ‌ترین تولید کننده نفت در اوپک یک قرارداد استراتژیک امضا کرد که با امضای این قرارداد سایر کشورهای عربی به افزایش قراردادهای اقتصادی خود با چین در صنایع مختلف نفت و گاز و پتروشیمی گوی سبقت را از یکدیگر ربودند و در نهایت هم برای نشان دادن رفاقت استراتژیک خود با چین و تثبیت این موضوع برای واشنگتن؛ چین را به شورای همکاری خلیج فارس دعوت کردند و در نهایت با تاکید امارات متحده عربی علیه ایران و در ارتباط با جزایر سه‌گانه بیانیه‌ای را امضا کردند.

با اتفاق افتادن این موضوع صدای ایران بلند شد و چین تلاش کرد تهران را هم از دست ندهد و کوشید هم برای آرامش خاورمیانه که به نفع تامین انرژی پکن بود و هم برای اینکه دل ایران را به دست آورد، اقدامی انجام دهد. از این رو مقامات ایران و عربستان را به پکن دعوت کرد و در میان دو کشور اقدام به میانجیگری کرد تا هم به عربستان بیش از گذشته نزدیک شود و هم به ایران نشان دهد که حاضر نیست تهران را از دست دهد. 

مسکو و شورای همکاری خلیج فارس

 شورای همکاری خلیج فارس و خصوصا عربستان در پرتو فراغت از غرب و یافتن رفقای جدید، همزمان با پای گذاشتن روسیه در خاورمیانه ضمن فاصله از آمریکا تلاش کردند با روس‌ها وارد نوعی رابطه خصوصا بر سر مساله نفت و کاهش تولید و افزایش قیمت انرژی شوند. موضوعی که در بحبوحه تلاش اروپا برای کم اهمیت شدن انرژی روسیه اقدامی بزرگ و به نفع روس‌ها بود.

کشورهای عربی به رهبری عربستان در این سال‌ها تلاش‌های زیادی برای افزایش سطح همکاری خود با مسکو کردند و در این مورد هم  موفق هم بودند و در نهایت روسیه نیز به جلسه شورای همکاری خلیج فارس دعوت شد. دعوتی که به نفع تهران نبود چرا که امارات بار دیگر مساله جزایر سه‌گانه را به موضوع بیانیه کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس کشاند و در نهایت روس‌ها در ارتباط با جزایر سه‌گانه ایران مواضعی را اعلام کردند که برای ایران سنگین تمام شد و خواستار اعلام مواضع روس‌ها در این ارتباط شد. 

اخطار عبداللهیان به مسکو و دلجویی لاوروف

بعد از این رخداد نامیمون وزیر امور خارجه کشورمان در گفت‌وگوی تلفنی با وزیر خارجه روسیه گفت: استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران به هیچ عنوان قابل مذاکره نبوده و نیست. در این گفت‌وگو امیرعبداللهیان با ابراز تعجب از مفاد بند مربوط به جزایر سه‌گانه ایرانی خلیج فارس در بیانیه مشترک روسیه و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس، بر تعلق تاریخی و ابدی این جزایر به ایران تاکید کرد. وزیر امور خارجه ادامه داد: استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران به هیچ عنوان قابل مذاکره نبوده و نیست. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه فدراسیون روسیه نیز در این تماس با اشاره به پایبندی روسیه به تمامی اصول منشور ملل متحد از جمله اصول مربوط به حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها تصریح کرد: فدراسیون روسیه هیچ تردیدی در مورد حاکمیت و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران به خود راه نمی‌دهد و کاملاً به آن احترام گذاشته و خواهد گذاشت. 

 پس گرفتن مواضع، استراتژی یا تاکتیک

 واقعیت آن است که نه روس‌ها و نه چینی‌‌ها روابط استراتژیک عمیقی با ایران ندارند. هر چند چینی‌ها تلاش‌هایی برای خرید نفت ایران و در برابر تامین کالاهای مورد نیاز تهران انجام داده‌اند اما هیچ‌گاه چین به تعمیق روابطش با تهران نیندیشیده است. روس‌ها هم همین طور آنها هم کمتر به توسعه روابط خود با تهران به عنوان یک مساله مهم نگریسته‌اند. این دو کشور البته در شرایط تحریمی؛ دیپلماسی برای رفع تحریم‌ها را در نظر داشته‌اند اما هیچ‌گاه منافع خود را قربانی این موضوع نکردند. شاید علت نیز آن باشد که ایران در ذیل تحریم‌های یک جانبه آمریکاست و آنها تمایل ندارند بر سر ایران وارد تنشی با آمریکا شوند.

از سوی دیگر کشورهای عربی تصمیم گرفته‌اند به توسعه خود شتاب دهند و این دو کشور نمی‌خواهند بازارهای کشورهای عربی – اسلامی را از دست دهند، آن هم در شرایطی که ایران را در تحریم می‌بینند مواضع نادرست در مورد ایران گرفته و با ایستادگی ایران؛ البته از مواضعشان عقب می‌نشینند. اما باید با دید خوشبینانه به مسائل بین کشورها نگاه کرد. بلوک شرق این روزها تلاش دارد جای بیشتری در مناسبات قدرت برای خود پیدا کند و شاید از این منظر است که هم چین و هم عربستان و هم کشورهای عربی با وجود اختلافاتی با هم و اختلاف با تهران بر توسعه روابط با یکدیگر تاکید دارند.

اخیرا دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس خواستار انجام گفت‌و‌گوهای عمیق با ایران در چارچوب منشورهای بین‌المللی شده است. «محمد جاسم البدیوی» گفت: «پرونده اقتصادی برای ما مهم‌ترین و بزرگ‌ترین چالش است.» وی در ادامه این گفت‌وگو افزود: همه کشورهای خلیج‌فارس از عادی‌سازی روابط بین عربستان و ایران استقبال کرده‌اند. عادی‌سازی روابط بین ریاض و تهران در ثبات منطقه نقش مهمی ایفا می‌کند شورای همکاری کشورهای خلیج‌فارس از انجام مذاکرات عمیق با ایران در چارچوب منشورهای بین‌المللی استقبال می‌کند.