سرگردانی موتور مولد اقتصاد ایران

نسل Z، که شامل افرادی می‌شود که بین سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۰ متولد شده‌اند، نیروی کار آینده و موتور محرک نوآوری در اقتصاد کشور به شمار می‌روند. اما آیا این نسل توانسته است جایگاه خود را در بازار کار و اقتصاد ایران پیدا کند؟ آمارها چه می‌گویند و چه راهکارهایی برای بهره‌گیری بهتر از ظرفیت‌های این گروه ارائه شده است؟ کارشناسان معتقدند دولت باید حمایت از این نسل و ایجاد فرصت برای آنها در عرصه‌های استارتاپ و... مانع از مهاجرت این جمعیت مولد و به کارگیری آنها به عنوان گردانندگان موتور مولد اقتصاد شود.

در هرم جمعیتی

هرم جمعیتی ایران نشان می‌دهد که جمعیت زیر ۱۵ سال در کشور 6/15 میلیون نفر است و جمعیت در سنین ۱۵ تا ۳۰ سال، یعنی همان گروهی که بیش‌ترین ارتباط را با نسل Z دارد، به رقم قابل ‌توجهی می‌رسد. این گروه سنی از ظرفیت بالایی برای رشد اقتصادی و نوآوری برخوردار است، اما بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها نیازمند برنامه‌ریزی دقیق است. بر اساس آمار، جمعیت سالمندان کشور (۶۰ سال به بالا) حدود 3/10 میلیون نفر است که روند افزایش آن در سال‌های آینده می‌تواند فشار بیشتری بر نظام اقتصادی و تأمین اجتماعی وارد کند. در چنین شرایطی، بار اصلی تولید اقتصادی و گردش مالی کشور بر دوش نسل‌های جوان‌تر قرار می‌گیرد، اما آیا بستر مناسبی برای مشارکت آنها در اقتصاد فراهم شده است؟

مهاجرت جوانان

یکی از مهم‌ترین چالش‌های اقتصادی ایران در ارتباط با نسل Z، روند فزاینده مهاجرت جوانان است. طبق آمار سال ۱۴۰۲، بیش از ۳۳۳ هزار نفر از کشور مهاجرت کرده‌اند که ۴۰ درصد از این جمعیت را افراد ۱۵ تا ۳۰ سال تشکیل می‌دهند. این آمار نشان‌دهنده خروج نخبگان و نیروی کار ماهر از کشور است که می‌تواند تأثیرات مخربی بر اقتصاد داشته باشد. خروج سرمایه انسانی، کاهش نوآوری و افت بهره‌وری از جمله پیامدهای اقتصادی مهاجرت گسترده جوانان است. این روند با ایجاد نشاط و افزایش زمینه‌های رضایت جوانان در تمام شئون اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و افزایش امید به آینده تضعیف یا وارونه خواهد شد. بسیاری از این افراد به دلیل نبود فرصت‌های شغلی مناسب، محدودیت‌های کسب‌وکار و نبود چشم‌انداز اقتصادی تصمیم به مهاجرت می‌گیرند.

نرخ بیکاری جوانان

نرخ مشارکت اقتصادی جوانان، یعنی سهم آنها از جمعیت فعال کشور، در گروه‌های سنی مختلف تفاوت دارد. بر اساس آمار، ۱۹ تا ۲۴ ساله‌ها با نرخ مشارکت 1/15 درصد، ۲۰ تا ۲۴ ساله‌ها، نرخ مشارکت ۴۰ درصد، ۲۵ تا ۲۹ ساله‌ها، نرخ مشارکت 7/56 درصد، ۳۰ تا ۳۵ ساله‌ها، نرخ مشارکت 6/55 درصد است. این آمار نشان می‌دهد که هرچه سن بالاتر می‌رود، میزان مشارکت در بازار کار نیز افزایش می‌یابد، اما در مقابل نرخ بیکاری همچنان در سطح بالایی قرار دارد. نرخ بیکاری جوانان در ایران از میانگین جهانی بالاتر است. به گونه‌ای که ۱۹ تا ۲۴ ساله‌ها، 4/17 درصد، ۲۰ تا ۲۴ ساله‌ها، 1/21 درصد ۲۵ تا ۲۹ ساله‌ها، 1/18 درصد، ۳۰ تا ۳۵ ساله‌ها: 9/9 درصد است. این آمار نشان می‌دهد که ورود به بازار کار برای جوانان چالش‌های زیادی دارد و به‌رغم افزایش سن و کسب تجربه، همچنان بخش قابل‌توجهی از آنها با مشکل اشتغال مواجه هستند.

خروج سرمایه انسانی، کاهش نوآوری و افت بهره‌وری از جمله پیامدهای اقتصادی مهاجرت گسترده جوانان است. این روند با ایجاد نشاط و افزایش زمینه‌های رضایت جوانان در تمام شئون اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و افزایش امید به آینده تضعیف یا وارونه خواهد شد

نقش اقتصادی

نسل Z به‌عنوان نیروی کار آینده ایران، ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد که می‌تواند در تغییرات اقتصادی کشور نقش مهمی ایفا کند. مهم‌ترین ویژگی‌های این نسل شامل میل به ابتکار و میل به کارآفرینی است. بسیاری از افراد این نسل به دلیل دسترسی گسترده به فناوری‌های نوین و شبکه‌های اجتماعی، تمایل زیادی به راه‌اندازی کسب‌وکارهای شخصی دارند. از سوی دیگر ضعف در مهارت‌های ارتباطی و حرفه‌ای یکی از ویژگی‌های این نسل محسوب می‌شود. یکی از چالش‌های اصلی این نسل، نبود مهارت‌های نرم مانند کار تیمی، مدیریت بحران و مذاکره است که ورود آنها به بازار کار را دشوار کرده است. همچنین آمادگی ناپایدار برای بازار کار از چالش‌های فعلی به شمار می‌آید. آموزش‌های سنتی پاسخگوی نیازهای بازار نیستند و مهارت‌های ارائه‌شده در نظام آموزشی با نیازهای اقتصادی همخوانی ندارد. به صورت کاملاً بارز این نسل انتظارات متفاوتی نسبت به نسل‌های قبل دارد و به کارهای انعطاف‌پذیر و فضای کاری مدرن‌تر علاقه‌مند است. با توجه به تغییر در فرآیندهای استخدام و اشتغال، شرکت‌ها باید برای جذب این نسل، روش‌های استخدام و مدیریت منابع انسانی خود را به‌روزرسانی کنند.

راهکار بهبود شرایط

برای افزایش سهم نسل Z در اقتصاد و استفاده بهینه از ظرفیت‌های این نسل، باید سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی اصلاح شود. اصلاح نظام آموزشی قطعاً یکی از اصلی‌ترین موارد به شمار می‌آید. باید دوره‌های مهارت‌محور جایگزین آموزش‌های تئوری شود تا جوانان برای ورود به بازار کار آمادگی بیشتری داشته باشند. همچنین دولت باید با کاهش موانع قانونی و ارائه تسهیلات مالی از استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا حمایت کند. رشد اقتصادی باید منجر به ایجاد مشاغل جدید شود، نه فقط افزایش درآمدهای دولت. از سوی دیگر با توجه به جمعیت بزرگ زنان در کشور، باید حمایتهای اساسی از این گروه برای ورود به بازار کار به عمل‌اید.زنان بخش مهمی از نیروی کار این نسل هستند و باید برای مشارکت آنها در اقتصاد سیاست‌های حمایتی در نظر گرفته شود. قطعاً نسل Z به‌عنوان نیروی کار آینده ایران، نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشور دارد، اما چالش‌های متعددی بر سر راه آن قرار دارد. نرخ بالای بیکاری، مهاجرت گسترده، ضعف مهارت‌های ارتباطی و نبود فرصت‌های شغلی مناسب از جمله مشکلاتی هستند که این نسل با آنها مواجه است. اگر سیاست‌گذاران به این چالش‌ها توجه نکنند، اقتصاد ایران با بحران نیروی کار و خروج استعدادها مواجه خواهد شد. بنابراین، دولت و بخش خصوصی باید سیاست‌های اقتصادی و آموزشی خود را بازنگری کنند تا از ظرفیت‌های نسل Z به بهترین شکل استفاده شود و مسیر توسعه پایدار برای کشور هموار گردد.