از ناترازی تا سردرگمی بودجه دو مرحله‌ای

بودجه بی‌برنامه

مهدی پازوکی، کارشناس اقتصادی در این باره به «آرمان ملی»، گفت: لایحه بودجه سال 1403 دارای بی‌نظمی‌هایی است که در زمان ارائه لایحه، تخصیص اعتبارات، بررسی‌های غیرکارشناسانه و... بوده و از این رو باید گفت؛ قطعاً این بی‌نظمی‌ها آثار و تبعات خود را در زمان اجرا نیز برجای خواهد گذاشت و قطعاً دولت برای جبران کسری بودجه در حوزه‌های مختلف مجبور به استقراض، برداشت از صندوق ذخیره، فشار طرح‌های مالیاتی بیشتر و... خواهد شد، این در حالی است که کارشناسان بارها توصیه به کوچک سازی دولت و کاهش هزینه‌ها کرده‌اند، اما هر بار شاهد افزایش ردیف بودجه‌های پنهان و آشکاری در لایحه بودجه سالانه هستیم که توجیهی برای آن در شرایط کنونی وجود ندارد.

عدم تطابق هزینه‌ها و درآمدها

این کارشناس اضافه کرد: به عنوان مثال دانشگاه پیام نور سال گذشته بیش از 30 درصد افزایش داشت، در حالی که تعدد بسیار دانشگاه‌ها اصلاً نیازی نیست و باید در دیگر مراکز علمی حال حاضر که برخی از آنها از نظر علمی صلاحیت لازم را نیز ندارند و فقط کارخانه مدرک سازی است، ادغام شوند. از این رو به گمان من هزینه‌های دولت بیش از درآمدهاست و قطعاً کارشناسی مناسبی در این حوزه صورت نگرفته است، چرا که در حوزه تدوین و بررسی لایحه بودجه هم گاهی افرادی به کار گرفته می‌شوند که تخصصی در حوزه‌های مربوطه ندارند، از سوی دیگر گویی دولت مایل به کاهش هزینه‌ها خود نیست و همچنان هر سال فربه‌تر از سال گذشته می‌شود. او پرداختن به حاشیه‌ها را یکی از مشکلات برخی از مدیران و مسئولان در سطوح مختلف دانست و افزود: برخورد با چالش‌های موجود در بودجه که گاهی از سوی مجلس به دولت تذکر داده می‌شود در حد و اندازه توئیت کردن مدیران در سازمان و برنامه و بودجه به مناسبت‌های مختلف است و خیلی سطحی و گذرا از آن عبور می‌کنند، در حالی که این موارد نیاز به دقت و بررسی بسیار کامل و جدی از سوی افراد ذیصلاح دارد. پازوکی وظیفه اصلی سازمان برنامه و بودجه را تدوین بودجه و بررسی‌های کارشناسانه دانست و گفت: بنا بر توافق‌های صورت گرفته بودجه امسال در دو مرحله ارائه شد که موفق به ارائه آن پیش از سال جدید و در وقت مقرر نشدند، و در نهایت هم به ارائه لایحه‌ای چند تکه شد که بررسی آن نیز نظمی نداشت. این کارشناس در ارزیابی و پیش بینی بودجه سال 1403 بیان کرد: درآمدهای مالیاتی به احتمال بسیار زیاد در سال جاری محقق خواهد شد و درآمدهای نفتی نیز با توجه به گفته خود مسئولان مبنی بر افزایش صادرات 30 درصدی فروردین ماه سال جاری در مقایسه با مدت مشابه گذشته، البته در صورت نبود مانع در بازگشت پول فروش آن، محقق می‌شود.

بی میلی دولت به مولدسازی

تنها موردی که محلِ اِعراب و توجه بیشتری دارد مسئله مولدسازی است که با وجود اینکه دولت ایران یکی از ثروتمندترین دولت‌های جهان از این نظر به حساب می‌آید، اما کمترین درآمد را از این محل دارد چرا که تمایلی به کوچک سازی و از دست دادن مایملک و دارایی‌های خود ندارد و از این رو سال گذشته کمتر از 30 درصد از مقدار پیش بینی شده در بحث مولدسازی تحقق پیدا کرد و دولت نیز با علم به موانع پیش روی این امر، درصد سهم درآمدهای حاصل از مولدسازی در بودجه سال جاری را کاهش داد، در حالیکه عادلانه این بود که با فشار بر نهادهای دولتی از طرق مختلف در مقابله با کسری بودجه و به منظور کاهش فشار ناشی از طرح‌های مالیاتی، فشار برای اخذ درآمدهای ناشی از مولدسازی را افزایش می‌داد و قطعاً در این مسیر سازمان برنامه و بودجه باید در اولین گام از خود شروع کند. پازوکی انجام این رویه را فقط مختص دولت سیزدهم ندانست و گفت: بی‌عدالتی در تخصیص تسهیلات و اعتبارات به سازمان‌ها و نهادهای مختلف همواره باعث اعتراض کارمندان در نهادهای مختلف مانند؛ نهاد ریاست جمهوری، آموزش و پرورش و... شده است که البته همچنان پابرجاست.

اصلاحات ساختاری نیستند

شقاقی شهری کارشناس اقتصادی نیز درباره اصلاحات ساختاری گفت: متاسفانه دولت‌ها در این خصوص تعلل داشته‌اند و دولت‌های قبلی هم حاضر به پذیرش ریسک اصلاحات ساختاری برای حل این ناترازی‌های اقتصادی در کشور نشدند، این در حالی است که اقتصاد ایران با مجموعه‌ای از این ناترازی‌ها روبه‌رو شده است که مدام هم در حال تشدید شدن هستند. او با بیان اینکه یکی از ناترازی‌های موجود کمبود بنزین است، گفت: آنگونه که اعلام شده در سال 1402 حدود 2 میلیارد دلار بنزین وارد کشور شده که به نظر می‌رسد این میزان در سال 1403 بیشتر هم خواهد شد. در بخش گاز هم با ناترازی روبه‌رو هستیم که در سال‌های آتی باید حجم بالایی گاز وارد کشور کنیم یا در بخش برق هم به همین شکل به دلیل عدم توسعه و سرمایه‌گذاری‌ها و عدم کنترل مصرف برق با ناترازی در این حوزه هم روبه‌رو هستیم.

درمان این ناترازی‌ها هر روز به تاخیر افتاده است

شقاقی شهری با اشاره به ناترازی‌ها در صندوق‌های بازنشستگی افزود: به جز ناترازی در این بخش ناترازی آب و فرونشست زمین هم به ناترازی‌های دیگر اقتصادی افزوده شده است و هر سال که می‌گذرد شرایط سخت‌تر می‌شود و مانند یک فرد بیماری که اگر زود درمان می‌شد هزینه درمان این فرد کمتر می‌شد اما با تعلل ایجاد شده مدام درمان این ناترازی‌ها به تاخیر افتاده است و امروز هزینه درمان ناترازی‌ها بیشتر از قبل شده و هر قدر این اصلاحات به تعویق بیفتد هزینه آن هم به گردن دولت می‌افتد. این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: سیاست‌گذاری‌های قیمتی، عدم سرمایه‌گذاری‌ها و نبود توسعه باعث تشدید این ناترازی‌ها شده است البته دولت یک یا دو بار به سمت اصلاحات قیمتی یا سیاست‌های قیمتی پیش رفته است که با اعتراضاتی هم روبه‌رو شد به عنوان نمونه تغییر نرخ بنزین در آبان ماه 1398 یکی از موارد بود.

مدام بر هزینه ناترازی‌ها افزوده شده است

او تصریح کرد: امروز حل مساله ناترازی‌های اقتصادی به مراحل سختی رسیده که قدرت و توان حل مساله را از ما گرفته است و این موضوع موجب شده تا مدام هزینه ناترازی‌ها افزوده شود و زمانی که هزینه این ناترازی‌ها افزوده می‌شود مدام کسری بودجه هم بیشتر می‌شود. شقاقی شهری گفت: هر چند ریشه کسری بودجه دولت به تفاوت هزینه‌ها برمی‌گردد اما اصل کسری بودجه به واسطه ناترازی‌های کلان اقتصادی است از ناترازی‌های بانکی گرفته تا ناترازی در محیط زیست و آب و صندوق‌های بازنشستگی و... شقاقی شهری ادامه داد: ریشه کسری بودجه دولت به ناترازی‌های اقتصاد کلان برمی‌گردد که حل آن هم کار بسیار سختی است.