فرش دستباف بر دار تحریم و تورم

 کارشناسان دلایلی چون؛ کاهش تقاضا در بازارهای خارجی، افزایش قیمت مواد اولیه، بی‌توجهی به بازارهای جهانی و کاهش توان رقابتی نسبت به سایر کشورها، اهمال به تغییرات در سلیقه مصرف‌کنندگان و همچنین وجود مشکلات مدیریتی، کاهش کیفیت محصولات، و نوسانات در نرخ ارز و... را از جمله مشکلات اصلی در اُفتِ این صنعت در داخل و عرصه بین‌المللی می‌دانند تا جایی که در سایه این بی‌تدبیری‌ها و افزایش قیمت محصول تمام شده و کاهش قدرت خرید مصرف کننده ایرانی، «فرش ایرانی» نه در داخل و در خارج جایی برای حضور و رقابت ندارد و به این ترتیب درآمد صادراتی مطلوبی را به راحتی از دست می‌دهیم. هر چند تحریم‌ها می‌توانند تأثیرات منفی بر صادرات و واردات داشته باشند که این می‌تواند باعث کاهش فعالیت‌های صنعتی و اقتصادی، اشتغالزایی و... شود، اما باید توجه داشت که عوامل داخلی نیز می‌توانند نقش مهمی در این امر داشته باشند که در نهایت باعث می‌شود توان خرید فرش برای یک هموطن در مهد فرش دنیا از بین برود و در نهایت مجبور به بوریا‌نشینی و فرشینه‌هایی در حد واندازه همان حصیر شوند.

دلایل اصلی بحران در صنعت فرش

حمید کارگر، رئیس اسبق مرکز ملی فرش ایران در این باره به «آرمان ملی»، گفت: مجموعه‌ای از عوامل داخلی و خارجی باعث شده تا وضعیت صنعت فرش به مرحله‌ای برسد که به تدریج از نام و آوازه قبلی خود فاصله بگیرد و کشورهای دیگری جای ایران را در عرصه بین‌المللی بگیرد، قطعاً در این میان تحریم‌ها و به ویژه تحریم مستقیم کشور آمریکا در خصوص فرش ایرانی درباره کاهش صادرات و درآمدزایی آن و در نتیجه توسعه نیافتگی آن در بازار داخلی مهمتر است، اما سهم خود تحریمی‌ها وسیاست‌گذاری‌های اشتباه و  کم ‌توجهی دولت به صنعت فرش در سالیان اخیر بیش از این امر در عقب ماندگی صنعت فرش مهم بوده است.

کاهش درآمدهای ارزی از 500 به 50 میلیون دلار طی ده سال

او ادامه داد:  کم ‌توجهی و اِهمال برخی از فعالان در صنعت فرش نیز باعث شده تا بازار فرش بیش از پیش با رکود مواجه شود به نحوی که درآمد ارزی حاصل از صادرات فرش از حدود 500 میلیون دلار طی حدود 10 سال قبل به کمتر از 50 میلیون دلار طی یکی تا دوسال گذشته کاهش یابد و کشورهایی چون هند، پاکستان، افغانستان، نپال، ترکیه به تدریج جایگزین ایران در این عرصه شوند. این کارشناس صنعت فرش درباره نقش عواملی که خارج از اداره و در بخش برون مرزی باعث رکود این صنعت در داخل و خارج کشور شده است گفت: تحریم مستقیم و غیرمستقیم و ممانعت از ورود فرشی با مبدا تولید از ایران به آمریکا باعث دشواری‌های فراوانی برای کشور شده است، از سوی دیگر افزایش هزینه‌هایی مانند بیمه محصولات، هزینه حمل ونقل، دشواری حضور در نمایشگاه‌های برون مرزی، پذیرش هیات‌های تجاری در ایران از جمله مشکلاتی محسوب می‌شوند که همزمان با مشکلات سیاسی باعث کاهش رونق صنعت فرش در کشور شده است.

تنزل جایگاه صنعت فرش

عضوانجمن علمی فرش ایران توضیح داد: اما از طرفی برخی از کم‌کاری‌های فعالان در صنعت فرش باعث کاهش جایگاه صنعت فرش درعرصه داخلی و جهانی شده است. به عنوان مثال زمانی مرکز ملی فرش ایران جایگاهی در حد یک وزارتخانه در کشور را دارا بود که به معاونت صنایع عمومی وزارت صمت، و سپس در دفتر صنایع خلاق و ورزشی وزارت صمت ادغام شدن وبه این ترتیب جایگاه حقوقی آن متزلزل شد و علاوه بر آن سطح مدیریتی و تصمیم گیری، بودجه و... آن تنزل پیدا کرد و به این ترتیب در تعامل با سازمان‌هایی مانند تامین اجتماعی، سازمان توسعه تجارت ودیگر نهادهای ذیربط از قدرت نهاد متولی صنعت فرش کاسته شد. از سوی دیگر انواعی از سیاست‌های ومقررات متغیرانه و متضاد وسختگیرانه در این حوزه وضع شد که بر دشواری‌های دیگر افزوده شد که می‌توان به الزام بازگشت ارز حاصل از صادرات اشاره کرد که ترمز رشد صنعت فرش شد.

سهم گرانی‌های در کاهش اقبال فرش ایرانی

او تورم را دیگر پارامترهای درجازدن صنعت فرش ذکر وبیان کرد: گرانی مواد اولیه مورد نیاز بافت فرش مانند؛ پشم، ابریشم، رنگزاها، دستمزدها و... باعث افزایش قیمت تمام شده در ایران در مقایسه با دیگر محصولات بافته شده در دیگر کشورها شده که مانع از رقابت مطلوب با آنها در عرصه بین‌المللی شده است و از سوی دیگر با توجه به کاهش قدرت خرید مردم و افزایش قیمت محصول نهایی در ایران، خریداران داخلی فرش در کشور نیز کاهش یافته است و به این شکل با رکودی همه جانبه در این زمینه مواجه شده‌ایم که اقبال فرش ایرانی را در داخل و خارج از کشور کور کرده است.

اهمال فعالان در بازاریابان فرش ایرانی

او اضافه کرد: البته در این میان نقش فعالان صنعت فرش نیز با کم‌کاری‌هایی که در این زمینه داشته‌اند در بی‌رونق شدن بازار سهم داشتند که البته در مقایسه با تحریم‌های جهانی و خودتحریمی‌های دولتی کمتر است، اما رصد نکردن بازار جهانی و شناسایی نکردن سلیقه‌های جهانی و داخلی در این صنعت و بازاریابی و بازارسازی نکردن در این زمینه همراه با دیگر مشکلات باعث شده تا در مجموع باعث درجازدن بازار فرش شود. علاوه بر این برخی از نهادهای حاکمیتی دیگر مانند مجلس با کوتاهی درباره قانون بیمه قالیبافان باعث بی‌انگیزگی از حضور در این صنعت شده است. همچنین سازمان‌هایی مانند گمرک با اِعمال تعرفه‌های سنگین در این بخش به ویژه فرش ابریشمی و... باعث شده تا رقم صادراتی این محصول در چند سال اخیر بسیار تنزل کند. اما هنوز هم در صورت توجه به صنعت فرش می‌توان امیدوار بود که ایران بتواند جایگاه پیشین خود را در عرصه بین‌المللی بازیابد و ارزآوری مطلوبی برای کشور داشته باشد و بازار اشتغال مناسبی را در این راستا ایجاد کند.