مرگ بی صدای تنها پستانداران خزری / بیماری یا مانور نظامی؟

به گزارش آرمان ملی آنلاین، در میان موجودات زنده دریای خزر فک خزری تنها پستاندار و یکی از آشناترین موجودات دریای کاسپین که این روزها حال خوشی ندارد و تلف شدن چندین قلاده از این جانوران در سواحل استان‌های شمالی این نگرانی را در بین دوستداران محیط زیست به وجود آورده که خطر انقراض نسل بیش از هر زمان دیگری این جاندار دریایی را تهدید می‌کند.

پهنه بزرگ دریای خزر دارای تنوع زیستی منحصر به‌فردی است اما این گستره چشم‌نواز با مخاطراتی دست و پنجه نرم می‌کند، از کاهش جمعیت آبزیان و افزایش آلودگی‌های زیستی تا تهدید جمعیت فوک خزری که اکنون تنها ۷۰ هزار قلاده از این تنها پستاندار دریای مازندران آن هم با برچسب تهدید انقراض نسل باقی مانده‌اند.

براساس اعلام اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت، فک خزری در زمره جانوران آسیب‌پذیر قرار داشته و نیاز شدید به حفاظت دارد اما این حفاظت تنها مختص ایران نیست و باید کشورهای روسیه، ترکمنستان، قزاقستان و جمهوری آذربایجان نیز مشارکت کنند.

نیم‌نگاهی به نمادهای تنوع زیستی در خزر

در پهنه ۴۳۶ هزار کیلومتر مربعی دریاچه زیبای خزر و سواحل هفت هزار کیلومتری آن، پوشش گیاهی و جانوری خارق‌العاده‌ای وجود دارد که گفته می‌شود شامل بیش از ۵۰۰ گونه گیاهی و ۸۵۰ گونه جانوری است.

یکی از جاذبه‌ها و امتیازات مهم دریای خزر وجود انواع ماهیان است که گفته می‌شود شامل ۷۸ گونه از ۱۷ خانواده هستند و در بین ماهی‌های آزاد، خاویار، سفید، اردک‌ماهی، سوف، کپور، کیلکا، قزل‌آلا، کفال و کلمه، ماهی خاویار را تمام دنیا می‌شناسند و می‌دانند که سواحل ایران زیستگاه و خاستگاه مهم این خوراک تجاری است.

اما در گستره چشم‌نواز بزرگترین دریاچه جهان و در بین جانوران دریایی، تنها پستاندار این پهنه آبی منحصر به‌ فرد را با نام فُک خزری (Caspian Seal) یا "سگ آبی" می‌شناسیم که جمعیت بیش از یک میلیونی آن در گذشته اکنون و بنا به دلایل مختلف به ۷۰ هزار قلاده کاهش یافته است و همین جمعیت نیز سالانه یا در تور صیادان می‌افتند، یا گاه بر اثر تکثیر نوعی از شانه‌دار مهاجم دریایی به نام "نمیوپسیس" از بین می‌روند. صید و شکار، آلودگی به نوعی ویروس و البته کهولت سن نیز از دیگر عوامل مرگ آور تنها پستاندار دریای خزر عنوان

فک خزر، کوچک ترین گونه فک های واقعی، یعنی بدون گوش است و تنها در این دریاچه یافت می شود. این یگانه پستاندار دریای خزر در بیشتر نقاط دریا زندگی می کند. محل زیست آن بر حسب در دسترس بودن مواد غذایی و به صورت فصلی متغیر است. در فصل تابستان و پاییز بیشتر فک‌های خزر در آب های حوزه ایران به سر می برند.

فک خزری با قدمتی ۲ میلیون ساله

پیدایش فک خزری به گونه‌ای فک حلقه‌دار بازمی‌گردد که ۲ میلیون سال پیش و در دوره کواترنری از قطب شمال به دریای خزر مهاجرت کردند. زمانی که صفحات یخ بین قاره‌ها آب شدند، فک‌های حلقه‌دار پراکنده شدند و جمعیت منزوی آن‌ها، فک خزری را شکل دادند. یکی دیگر از این جمعیت منزوی، فک بایکال است که جمجمه آن‌ها شباهت بسیاری به فک خزری دارد.

فک‌ها موجوداتی دریایی هستند که به باور عموم مردم در حاشیه دریاها زندگی می‌کنند. در ایران و در سال‌های دهه ۶۰ تعدادی از ساکنان مازندران خاطراتی از دیدن فک‌ها که به آن "سگ آبی" می‌گفتند در اسکله‌های خلوت مانند اسکله "نکا " به یاد دارند. فک خزری تنها پستاندار بومی دریای خزر است که از لحاظ ژنتیکی و حفظ تعادل در زنجیره غذایی دریای خزر بسیار با ارزش و مهم است.

فک به واسطه قرار گرفتن در راس هرم غذایی و پراکنش آن در کل زیستگاه، به عنوان شاخص دریای خزر محسوب می‌شود. وجود فک در دریای خزر که معیشت بسیاری از مردم وابسته به آن است، از نشانه‌های سلامت دریای خزر به حساب می‌آید.

به طور کلی فک‌های خزری به دمای آب وابسته هستند و هنگامی که دما افزایش پیدا کند، به قست‌های عمیق و سردتر دریا می‌روند. از این جهت دریای خزر با دمای متفاوت آب در نقاط مختلف توانسته زیستگاهی ارزشمند برای فک‌های خزری به حساب آید.