چه چیز دولت را از پذیرش FATF منع می کند؟
درحالی که زمزمه های امیدوارکننده ای برای حل پرونده FATF شنیده می شود که دولت رئیسی در چند نوبت طی روزهای اخیر این موضوع را انکار کرده است، انکار کردنی که به نظر می رسد بیشتر بخاطر ترس از واکنش تندروها باشد.
هفته قبل و به دنبال مصاحبه رئیس اتاق بازرگانی ایران، موضوع FATF به صدر اخبار رسانه های داخلی بازگشت. تعدادی از رسانه‌ها به نقل از سلاح‌ورزی نوشتند که «اخبار غیررسمی درباره پذیرفته شدن اف‌ای‌تی‌اف شنیده‌ایم و امکان جدی‌تر شدن مذاکرات هم وجود دارد.» همین سخنان و اخبار پس از آن کافی بود که وزارت اقتصاد سریع وارد موضع گیری شود و ۲ اطلاعیه در کمتر از چند روز صادر و اعلام کند که در حوزه FATF تحول جدی رخ نداده است.
این در حالی بود که تیرماه امسال FATF اعلام کرده بود ایران را به همراه کره شمالی و میانمار در لیست سیاه قرار داده است. فهرست سیاه اف‌ای‌تی‌اف یا فهرست سیاه OECD از سال ۲۰۰۰ از سوی گروه ویژه اقدام مالی صادر شده و کشورهایی را فهرست می‌کند که سیاه اف‌ای‌تی‌اف تشخیص دهد در نبرد جهانی علیه پولشویی و تأمین مالی تروریسم همکاری نمی‌کنند، و به آنها «کشورها یا قلمروهای غیرهمکاری‌کننده» (NCCTs) می‌گوید.
پس از صدور بیانیه گروه ویژه اقدام مالی، عبدالناصر همتی، رئیس کل سابق بانک مرکزی در دولت روحانی نیز در توئیتر نوشت: «FATF ایران را در فهرست سیاه، یعنی در کنار کره شمالی و میانمار که از نظر آنها، خطر پولشویی و تامین مالی تروریسم برای سیستم مالی جهانی دارند، ابقا کرد. تداوم این شرایط چه نفعی برای ایران دارد؟ مسئولان برای تداوم این وضع چه استدلالی دارند؟»
گمانه زنی های جدید درباره پیوستن ایران به FATF
با وجود انکارهای وزارت اقتصاد، برخی فعالان سیاسی طی روزهای اخیر اخبار امیدوارکننده ای از رفع موانع پذیرش FATF داده اند. رحیمی جهان‌آبادی، نماینده مجلس می گوید؛ «ممکن است گشایشی ایجاد شده و نظر آقایان در مورد FATF عوض شده باشد. در حال حاضر باتوجه به شرایط جدید اقتصادی و مالی، گفت‌وگوهای مستقیم و غیرمستقیم، آزاد شدن زندانیان و رها شدن پول‌های بلوکه شده ممکن گشایشی ایجاد و نظر آقایان عوض شده باشد.» پیش از این نیز غلامرضا مرحبا، نایب رئیس دوم کمیسیون اقتصادی مجلس هم در واکنش به ماندن نام ایران در لیست سیاه FATF گفت که این موضوع به‌زودی حل می‌شود.»
این در حالی است که مقامات دولت سیزدهم بعد از انکار تغییر وضعیت FATF، مدعی اجرای مقررات سخت گیرانه تری برای مبارزه با پولشویی در داخل کشور بودند اما مشخص نیست چرا در عین همکاری با نهادهای شرقی با نهادهای غربی همکاری نمی کنند. هادی خانی، معاون وزیر اقتصاد نیز در اظهارنظری عجیب گفته بود: «کارهایی که برخی از کشورهای تراز اول عضو FATF انجام می‌دهند در حد یک‌چهارم اقدامات ایران در زمینه مبارزه با پولشویی است. اقدامات خوب ایران در جهان به خوبی تبیین نشده و برخوردهای سیاسی با ما می‌کنند.»
ادعایی که با کنایه محمدجواد ظریف روبرو شد و گفت؛ «شما FATF را نمی‌پذیرید، پالرمو و CFT را نمی‌پذیرید اما مقررات سختگیرانه‌تری را مجبور می‌شوید اعمال کنید. یعنی با پولشویی مبارزه می‌کنید و گزارش کامل آن را ارائه می‌دهید، اما در تصمیم‌گیری‌ها نقشی ندارید. این سیاست مصداق «آش نخورده و دهان سوخته» است.»
شانگهای و بریکس در گروی پذیرش FATF
در همین حال، سید محمد صدر از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام معتقد است: «اگر FATF اجرایی نشود، ایران نمی‌تواند از مواهب برجام و پایان دادن به تحریم‌ها بهره‌مند شود. چرا که فعلا هر نوع نقل و انتقال بانکی برای ایران قفل است و کلید باز شدن این قفل در گروی پیوستن به FATF است. بنابراین بدون FATF مشکلات اقتصادی کشور حل نخواهند شد و چه بسا بر دامنه مشکلات هم افزوده شود.»
مجید انصاری ، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز، در گفتگو با خبرگزاری خبرآنلاین درباره لزوم پذیرش FATF به نکته ای مهم اشاره کرده و می گوید؛ «بسیاری از کشورها نظیر روسیه و چین که در حال حاضر با ما کار می‌کنند، همگی همواره بر این نکته تاکید می‌کنند که ایران به FATF بپیوندد.»عبدالرضا فرجی‌راد،سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان هم معتقد است «باید تحریم‌ها رفع شود و عضویت FATF را داشته باشیم تا بتوانیم با همین کشورهای عضو بریکس کار کنیم.
نپذیرفتن FATF موضوعی سیاسی است نه فنی
مقاومت در برابر پذیرشFATF به گونه ای پیش رفته که دولت سیزدهم برای عضویت در پیمان شانگهای مقررات پیچیده تری را برای دسترسی شانگهای به اطلاعات مالی ایران پذیرفته است.پذیرش مقررات شانگهای با ترفند ضمیمه کردن یک سری از شروط ایران انجام شد و مجلس شورای اسلامی در سکوت خبری ۴۹ پروتکل مالی،امنیتی و اقتصادی شانگهای را به تصویب و سپس به تایید شورای نگهبان رساند.
پروتکل هایی که بنا به روایت تحلیلگران علاوه بر همکاری در زمینه تبادل اطلاعات مالی، شامل تبادل اطلاعات محرمانه در حوزه های امنیتی هم می شود. ناظران سیاسی می گویند پذیرش این پروتکل ها در برابر نپذیرفتن FATF ریشه در بی اعتمادی سیاسی ایران به غرب دارد وگرنه به لحاظ فنی، پروتکل های شانگهای و FATF منطبق با یکدیگر بوده و شانگهای از مقررات پیچیده تر و سختگیرانه تری پیروی می‌کند.
کارشناسان روابط بین الملل می گویند مقررات مالی شانگهای از FATF سختگیرانه تر است و در حوزه های تبادل مالی توافقاتی دارد که ما اصلا عمل نمی کنیم و اگر می خواستیم عمل کنیم که رفتیم اف.ای.تی.اف را می پذیرفتیم.»
رشد اقتصادی و FATF
با استمرار خودتحریمی ایران، کارشناسان اقتصادی معتقدند نظام اقتصادی ایران، نرمال و طبیعی نیست.اگرچه سیاست های کلی نظام در سال۱۴۰۲ بر رشد اقتصادی و کنترل تورم ریل گذاری شده است اما نقش بستن نام ایران در لیست سیاه FATF از آنجا اهمیت دارد که تاثیر بسزایی بر سیاست خارجی و اقتصاد ایران به جا می‌گذارد. با وجود اینکه قرار داشتن نام ایران در این فهرست FATF محدودیت‌ها و هزینه‌های بسیاری را بر تجارت و مراودات مالی کشور تحمیل کرده است، اما سیاستگذاران ایرانی در این سال‌ها همچنان حاضر به تغییر موضع خود نشده اند. این موضوع از آنجا اهمیت دارد که کارشناسان، رشد اقتصادی و حضور در لیست سیاه FATF را پارادوکسی آشکار ارزیابی می کنند.
آنچنان که کشورهای شرقی و غربی در صورت معامله با ایران، درگیر جریمه های سنگینی خواهند شد. محمد قاسمی، رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، در گفتگویی که با وبسایت اتاق بازرگانی داشته با اشاره به مسکوت ماندن پذیرش FATF و پیوستن به نظام بانکی بین‌المللی در برنامه هفتم، می‌گوید: «حتی یک فعالیت در تجارت بین‌المللی برای تجار ایرانی به صورت نرمال قابل انجام نیست.»در همین حال، پیمان مولوی- اقتصاددان- گفته است که «این موضوع هزینه تراکنش‌های ما را بالا برده و بانک‌ها با ما کار نمی‌کنند. آن بر دوش اقتصاد و مردم است و همه باید مطالبه بازگشت به برجام و پیوستن به اف.ای.تی.اف را داشته باشیم.»
رویای رشد اقتصادی بدون مراودات خارجی
تلاش دولت سیزدهم برای افزایش رشد اقتصادی در حالی با نپیوستن به FATF دچارتعارض می شود که موسی غنی‌نژاد، اقتصاددان، پیرامون موضوعFATF معتقد است «تا وقتی که FATF تصویب نشده و جلو نرود، ما اصلا نمی‌توانیم از نظام بانکی بین‌المللی استفاده کنیم. حتی چین که از نظر سیاسی رفیق ما محسوب می‌شود نیز از نظر اقتصادی با ما همکاری نمی‌کند.»
در همین راستا عباس آرگون، خزانه‌دار و عضو هیئت رئیسه اتاق بازرگانی تهران می گوید «در حال حاضر مهم‌ترین مشکلات اقتصاد کشور تحریم‌های آمریکا و عدم عضویت در سازمان‌ها و پیمان‌های مالی است که باعث شده بسیاری از کشورها به‌رغم میل خود نتوانند با ایران مراودات تجاری انجام دهند.» کامران ندری، استاد اقتصاد هم گفته «ارتباط با دنیا نیازمند این است که شما با بانک‌های خارجی کار کنید. کار کردن با این بانک‌ها غیر از محدودیت‌های آمریکا، با مشکل قرارگرفتن ایران در لیست سیاه اف. ای. تی. اف در اقتصاد مواجه است. دور زدن تحریم بانکی امکان پذیر است، اما به هزینه‌ی بالای آن توجهی نمی‌شود.»
مقاومت دولت رئیسی برای پذیرشFATF
کارشناسان معتقدند بسیاری از کشورها به دلیل تحریم‌های آمریکا علیه ایران و قرارگرفتن ایران در لیست‌سیاه FATF، برای رابطه اقتصادی با ایران محتاطانه رفتار می‌کنند. از این رو کارشناسان اقتصادی و فعالان بازار معتقدند بقای تحریم های امریکا علیه ایران،کشورهای را برای قبول ریسک افزایش تجارت با ایران، ترغیب نخواهد کرد.
این در حالی است که به گفته فعالان سیاسی «در حال حاضر دولت در مجمع تشخیص مصلحت نظام اکثریت لازم را دارد و می‌تواند از این اکثریت استفاده کند و کنوانسیون‌ها را در مجمع تشخیص مصلحت نظام دارد و می‌تواند FATF تصویب کند.» اما با دو اطلاعیه وزارت اقتصاد درباره عدم تغییر موضع در برابر FATF به نظر می رسد با وجود همراهی حاکمیت نظام، دولت درباره پذیرش FATF نظر مساعدی ندارد.
موضوعی که با توجه به پذیرش مقررات سخت گیرانه تر پیمان شانگهای و بریکس، گمانه زنی ناظران سیاسی از اثرگذاری تندروها بر تصمیم دولت را تقویت کرده و معتقدند دولت بخاطر ترس از تندروهای مخالف FATF هنوز حاضر به پذیرش این ریسک در بُعد داخلی نشده است و در نهایت همین ترس دولت را برای رسیدن به رشداقتصادی دچار مشکل خواهد کرد.
فعالان حزبی منتقد دولت سیزدهم معتقدند « اکنون موضوع پیوستن ایران به FATF در مجمع مصلحت نظام گیر کرده و آقایان با مردم رودربایستی دارند که نمی‌توانند بگویند نمی‌خواهیم مشکلات شما حل شود.»
ارسال نظر