تلاش جدید دلواپسان برای برهم زدن روابط ایران - عربستان

حواشی لغو بازی تیم الاتحاد و سپاهان، مسابقه ای ورزشی را به عرصه تقابل نمادها و نمودهای سیاسی بدل کرد. منازعه ای که از اعتراض تیم عربستان به سردیس سردار سلیمانی در زمین بازی آغاز شد و به تصمیم ناظر بازی برای توقف آن رسید.

موضوعی که قبلا هم دیپلمات های عربستانی در جریان نشست خبری وزیر خارجه این کشور در تهران، حساسیت خود را بر آن نشان داده بودند و خواهان تغییراتی در محل جانمایی قاب تصاویر نصب شده در محل برگزاری مراسم شدند. همان زمان وزارت خارجه در تصمیمی مبتنی بر منافع ملی، به منظور حفظ صلح برآمده از سلسله مذاکرات چندین ماهه میان ایران و عربستان، تغییرات جزئی را در تشریفات سالن کنفرانس دیپلمات های عربستانی انجام داد تا با حفظ منزلت نمادهای ملی، مانعی در روند عادی سازی روابط ایران و عربستان به وجود نیاید.

تلاش تندروها برای برهم زدن روابط ایران و عربستان

آن زمان هم بازتاب این تصمیم وزارت خارجه از سوی گروه های تندرو که کوشش می کنند در تصمیمات سیاسی تاثیر پنهانی و مسئولیت ناپذیری داشته باشند، با واکنش های احساسی رو به رو شد. اما فشار افکارعمومی در یادآوری سهم تندروها برای مهندسی رویداد آتش زدن سفارت عربستان و فرار از تبعات سیاسی بعد از آن برای ایران، آن ها را وادار به پذیرش کنش عقلانی وزارت خارجه در جلوگیری از هر گونه تنش در روابط ایران و عربستان کرد.

واکنش عباس عبدی به لغو بازی سپاهان و الاتحاد

حالا در واکنش به حواشی رخدادی ورزشی که حضور نمادی ملی از قهرمان ایرانیان، به بهانه ای برای لغو بازی سپاهان و الاتحاد عربستان تبدیل شد، امیرعبداللهیان وزیر خارجه در مصاحبه ای گفت: «باتوجه به مکاتبات با ریاض، دیدار سپاهان - الاتحاد عربستان تکرار خواهد شد و این موضوع را دو کشور به AFC نامه زدند.»

اما در مقابل برخی رسانه ها از روش وزارت خارجه برای تنش زدایی از روابط ایران و عربستان، انتقاد کردند. روزنامه جوان بعد از حواشی بازی سپاهان-الاتحاد نوشت «اگر وزارت‌خارجه در وقت خود در رفتاری دیپلماتیک با تغییر مکان کنفرانس خبری تیم سعودی به‌خاطر تصویر حاج قاسم موافقت نمی‌کرد، شاید الان این انتظار ارتقایافته سعودی در فوتبال را هم شاهد نبودیم. به‌هرحال نباید کاری کرد که مردم احساس کنند در این روابط جدید، در حال ازدست‌دادن چیزهایی هستیم که نباید.»

این روزنامه در ادامه با تحلیل توافق ایران و عربستان که از نگاه نویسنده با هدف «خشکاندن ریشه ایران» انجام شده، می نویسد « وقتی نمی‌توانند با جنگ‌های نیابتی و جنگ اقتصادی ریشه ایران را بخشکانند، می‌خواهند با راهبرد توافق، به آن برسند. توافق کنند. سعودی ظاهراً هدفش از توافق همین بوده است»

تعیین تکلیف کیهان برای وزیرخارجه

حسین شریعتمداری اما واکنش تندتری داشته و خطاب به وزیر خارجه نوشته « اگر آن‌گونه که شواهد یاد شده نشان می‌دهند تیم الاتحاد به علت وجود سردیس شهید سلیمانی بازی را ترک کرده باشد، نه فقط لیاقت تکرار بازی را ندارد بلکه باید برای همیشه از حضور در ایران و بازی با تیم‌های ایرانی در هر کجای دنیا محروم شود!»

ناظران سیاسی در انتقاد به تشویق برخی رسانه ها برای برافروختن آتش منازعات میان ایران و عربستان به بهانه بازی فوتبال دو تیم باشگاهی، یادآور می شوند سیاست های کلی نظام برابر قانون اساسی ایران از سوی مقام رهبری تعیین می شود.چه آنکه همواره منافع ملی در اولویت تصمیم سازی های جمهوری اسلامی بوده است. منتقدان به رویکرد «استمرار تنش با همسایگان» با یادآوری «سیاست همسایگی» دولت سیزدهم، حمله به وزارت خارجه را انتقاد غیرمستقیم به تصمیم سازان سیاست خارجی ارزیابی می کنند.

چه آنکه تبدیل حواشی یک بازی فوتبال به مناقشه ای در سیاست خارجی دو کشور، اگرچه بازار تندروها در استمرار تندروی غیرمسئولانه را زنده نگه می دارد اما از نظر کارشناسان سیاسی نمی تواند بازنمایی عقلانیت یک کشور در تضمین منافع ملی خود باشد.

بازخوانی تعریف سردار سلیمانی از منافع ملی

در همین راستا بازخوانی تعریفی که سردار سلیمانی از منافع ملی ارائه می دهد قابل تامل است، تعریفی که به نظر می رسد با تعریف برخی از موافقان افزایش تنش با عربستان و عدم توافق با این کشور، متفاوت است.

سردار سلیمانی در سخنرانی عمومی درباره معنا و گستره «منافع ملی» می گویند «هیچ تصمیمی از نظام بدون منافع ملی در هیچ کجا به مورد اجرا گذاشته نمی‌شود.مگر منافع ملی در صدر ان هست اسلام هم به حمایت از اسلام هم جزء منافع ملی است»

این تعریف از منافع ملی که اسلام را در ذیل منافع ملی آورده به اهمیت نقش مردم درپشتیبانی از سیاست خارجی تکیه دارد. این در حالی است که تحلیل ها و پژوهش های سیاسی نشان داده بدون پشتیبانی مردمی از سیاست خارجی و بدون تامین اراده سیاسی مردم نمی توان در جهت حفظ اسلام و ایران، کنشگری کرد.

در چنین شرایطی ابتکار عمل وزارت خارجه در کاربرد دیپلماسی برای رفع تنش در حوزه ورزش، اقدامی تحسین برانگیز در حفظ منزلت ایران در سیاست خارجی است. اقدامی که با بروزرسانی پروتکل های تشریفات مراسمات رسمی با اتباع خارجی، از تکرار وقوع حواشی که منافع ملی و نمادها و نمودهای آن را تحت تاثیر قرار دهد، جلوگیری خواهد کرد.