حقابه، برجام و حقوق بشر

 یوسف مولایی/ استاد دانشگاه 

آرمان ملی آنلاین: فرض کنید در قرارداد بحث داوری و مراجعه به دیوان بین‌المللی دادگستری مطرح باشد و قبل از آن مذاکره مطرح است. افغانستان هنوز در سازمان ملل به عنوان یک کشور نماینده ندارد. ایران هم درست است که طالبان را قبول کرده ولی هنوز طالبان را به‌عنوان حکومت رسمی افغانستان، قبول نکرده است.

ورود به این بحث بسیار حساس است از آنطرف وقتی با طالبان وارد مذاکره می‌شویم و مناسبات سیاسی برقرار می‌کنیم به این معناست که آنها را به رسمیت شناخته‌ایم. از طرفی گروهی که در افغانستان حاکم هستند، شرایط یک دولت که مورد قبل جامعه جهانی باشند را ندارد. یعنی اینها علاوه بر اینکه حاکمیت داشته باشند باید توانایی و استعداد برقراری رابطه متعارف با تمام دنیا و جامعه جهانی را داشته باشند و در چارچوب استانداردهای جهانی باید دولت تعریف شوند که فعلا نشده است.

از این نظر ایران با یک موضوع حساس روبه رو است و از یکطرف شناسایی اینها و اعتبار دولت دانستن اینها واقعا با استاندارد جامعه جهانی سازگار نیست و طبق استانداردهایی که در حقوق بین‌الملل وجود دارد، واجد شرایط نیستند. از طرف دیگر ایران برای تقویت حقوق و دفاع از حقوق خودش باید با اینها وارد یک نوع تعامل و رابطه شود و یک دیپلماسی قوی می‌خواهد که این موضوع را مدیریت کند.

در واقع ما یک حقی داریم و برای گرفتن حقمان باید اقدام کنیم و برای گرفتن حقمان باید رعایت این مسائل را بکنیم تا اعتباری که برای این گروهی که به نام طالبان قدرت سیاسی را در افغانستان به دست دارند این رسمیت را ایجاد نکند. آذربایجان هم در برخورد با ایران موضع تندی می گیرد واز موضع بالا سخن می‌گوید. طالبان بلوف نمی‌زند اگرچه قصد بزرگنمایی ندارم ولی به هر حال دارای قدرت هست و طالبان به عنوان یک گروه شبه نظامی می‌تواند به هر دولتی حتی آمریکا ضربه بزند که زدند. وقتی کار به آنجا برسد باید دشمن را دستکم نگیریم و فرض نکنیم که بلوف می‌زنند.

البته بلوف سیاسی همیشه بخشی از قدرت نرم قدرت‌ها و دولت‌ها در روابط بین‌الملل است که همه از آن استفاده می‌کنند. طالبان هم در طی این چند سالی که در جنگ با آمریکا درگیر بوده این نوع ادبیات بلوف‌زنی را یاد گرفته و به کار می‌برد. از طرفی در نشست گروه هفت درباره برجام موضع گیری کردند که برجام را به صورتی که در 2015 امضا شده نمی‌پذیرند و به عنوان یک مدل راهنما برای ترتیبات بعدی می‌توانند بپذیرند و با اینکه کلا آن را رد نکردند ولی به نحوی در بیانیه خود آوردند که برجام بصورت 2015 دیگر وجود ندارد که در ظرفیت‌های بعدی بتوان از آن استفاده کرد.

در مورد حقوق بشر هم درباره ایران تند موضع گرفتند که نشان می‌دهد در سطح بین‌المللی موضوع حقوق بشر مطرح است و در اعتمادسازی کشورها به همدیگر لحاظ می‌شود و کشوری که مورد تحریم قرار بگیرد نمی‌تواند وضعیت اقتصادی خوبی را داشته باشد و از امکانات و منابع جامعه جهانی نمی‌تواند بهره‌مند شود که نهایتا به سفره‌های مردم سرریز می‌شود.