مجلس چگونه به افزایش مصرف انرژی در کشور دامن زد؟/ محاسبه کارشناسی دقیق در باره جلو و عقب کشیدن ساعت صورت نگرفته

آرمان ملی آنلاین خبرآنلاین نوشت، تغییر ساعت رسمی کشور یک‌بار در دوره محمود احمدی‌نژاد و با دستور او و یک‌بار در دولت رئیسی اما با تدبیر نمایندگان مجلس، در حال تثبیت شدن است. به‌عبارت دیگر با قانونی که اکنون به‌تأیید شورای نگهبان رسیده است، ساعت رسمی کشور در آغاز سال جدید،تغییر نخواهد کرد.

اسفندماه سال گذشته، جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی طرحی را تحت عنوان عدم تغییر ساعت رسمی کشور تدوین و تقدیم هیئت رئیسه کرده بودند که این طرح برای ارزیابی کارشناسی به کمیسیون اجتماعی به عنوان کمیسیون تخصصی ارجاع شده بود. اعضای کمیسیون اجتماعی پس از انجام بررسی‌های لازم در تاریخ (۲۲ اسفند سال ۱۴۰۰) با اکثریت آرا با این طرح موافقت کرده و طرح جهت بررسی در جلسه علنی تقدیم هیئت رئیسه مجلس شد.

نمایندگان نیز در جلسه علنی روز (سه‌شنبه ۲۴ اسفند ماه ۱۴۰۰) با ۱۱۵ رأی موافق، ۷۷ رأی مخالف و ۸ رأی ممتنع از مجموع ۲۲۰ نماینده حاضر در جلسه با طرح مذکور موافقت کردند و پس از آن طرح برای تأیید به شورای نگهبان ارسال شد که شورا ایراداتی به آن گرفت.

احمدی نژاد؛ پرچمدار تغییر ساعت در کشور

این نخستین بار نیست که نمایندگان مجلس اقدام به ارائه طرحی برای توقف تغییر ساعت رسمی کشور می‌کنند؛ قانونی که در سال ۱۳۷۰ و در زمان ریاست‌جمهوری هاشمی‌رفسنجانی به تصویب هیئت‌ وزیران رسیده بود. سال گذشته نیز برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی درکمیسیون فرهنگی مجلس، طرح توقف تغییر ساعت رسمی کشور را مطرح کردند. محمود احمدی‌نژاد رئیس دولت‌های نهم و دهم نیز از همان مرداد ماه سال ۱۳۸۴ که وارد دفتر ریاست‌جمهوری شد دنبال این بود تا به تغییر ساعت رسمی کشور پایان دهد تا این‌که سرانجام در روزهای پایانی سال نخست ریاست‌جمهوری‌اش غلامحسین الهام، سخنگوی دولت‌اش اعلام کرد:«دولت، ساعت رسمی کشور را در سال ۱۳۸۵ جلو نمی‌کشد.»

موضوعی که با اعتراض نمایندگان مجلس روبه‌رو شد و سرانجام پس از دو سال پافشاری دولت نهم، از عدم تغییر ساعت رسمی کشور در مرداد ماه سال ۸۶ یک بار دیگر با تصویب مجلس، دولت ملزم شد ساعت رسمی کشور را در ابتدای هر سال یک ساعت جلو بکشد. جدا از سوابق جنجال برانگیز تغییر ساعت رسمی کشور در ایران، این موضوع علاوه بر ایران در دنیا نیز موافقان و مخالفان بسیاری دارد. برخی موافقان طرح در داخل کشور معتقدند، ایران با کمبود انرژی برق مواجه است و با توجه به شرایط آب‌وهوایی ایران و تعداد ماه‌های گرم سال، تغییر ساعت رسمی می‌تواند در کاهش مصرف انرژی تأثیر زیادی داشته باشد.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۹۷ نیز حاکی از آن بود که طی سال‌های ۱۳۹۳تا ۱۳۹۷ با اجرای این طرح، حدود ۵ درصد از کل انرژی الکتریکی مصرف شده صرفه‌جویی صورت گرفته بود که ارزش این میزان صرفه‌جویی به‌طور متوسط سالانه معادل ۳۲۰میلیون دلار بوده است. با این حال مخالفان این طرح از جمله نمایندگان مجلس موضوع کاهش استفاده از انرژی با تغییر ساعت رسمی کشور را تأیید نمی‌کنند و معتقدند بر اساس مطالعات مراکز علمی تغییر ساعت‌ در صرفه‌جویی اقتصادی هیچ تأثیری ندارد و اختلالات رفتاری در قالب تصادف‌ها و درگیری‌های فیزیکی را افزایش می‌دهد. در این میان البته سهم باورهای مذهبی و دینی برخی مخالفان و آنچه سردرگمی بخش‌های زیادی از جامعه در اثر تغییر ساعت رسمی توصیف می‌شود را نباید نادیده گرفت.

موافقان «عدم تغییر ساعت» رسمی کشور چه می‌گویند؟

ابوالفضل ابوترابی درباره ایرادات طرح تغییر ساعت رسمی کشور گفته بود یک ابهام این بود که آیا در عدم تغییر ساعت این اختیار به دولت داده خواهد شد که به مانند قبل از سال ۱۳۸۶ دولت ساعت‌ها را تغییر بدهد یا خیر که مجلس اعلام کرد خیر، اما تبصره‌ای آورده شده مبنی بر این‌که دولت بدون تغییر ساعت می‌تواند در ۶ ماه گرم سال مناطقی که نیاز دارند فراخوان بدهد و اعلام کند کارمندان این مناطق یک ساعت زودتر به‌محل کار بروند.

عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی تصریح کرد: دومین ابهام شورای نگهبان درباره این بود که از چه تاریخی قرار است این عدم تغییر ساعت اجرایی شود که در رفع ابهام این موضوع، آن را موکول به ابتدای سال ۱۴۰۲ کردیم. نماینده نجف‌آباد درباره علت اجرایی شدن این قانون از ابتدای سال ۱۴۰۲ اضافه کرد: دولت به مجلس اعلام کرد که سه ماه زمان نیاز دارد تا برنامه‌ها و نرم‌افزارهای کامپیوتری ادارات را به‌روز کند و از سوی دیگر درباره پروازهای بین‌المللی نیز باید اطلاع‌رسانی کند که به‌همین دلیل با نظر دولت مقرر شد این قانون از ابتدای سال ۱۴۰۲ اجرایی شود.

در همین راستا پس از رفع ایرادات شورای نگهبان نسبت به طرح تغییر ساعت رسمی کشور، این طرح در (۱۲ اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۱) مجددا در دستورکار قرار گرفت که وکلای‌ ملت در این جلسه با طرح تغییر ساعت رسمی کشور جهت تأمین نظر شورای نگهبان با ۱۵۱ رأی موافق، ۴۸ رأی مخالف و ۶ رأی ممتنع از مجموع ۲۲۵ نماینده حاضر در جلسه موافقت کردند.

استدلال‌های موافقان عدم تغییر ساعت در مجلس

در جلسه ۲۴ اسفند ۱۴۰۰ مجلس شورای اسلامی مخالفان تغییر ساعت رسمی کشور در نخستین استدلال معتقد بودند قانون تغییر ساعت رسمی کشور یک قانون وارداتی است. این را ابوالفضل ابوترابی نماینده نجف‌آباد به عنوان اولین مخالف در گفته‌هایش به آن تاکید کرد. در ادامه او به نقل از دانشگاه شیکاگو آمریکا استدلال کرد که نتایج برخی تحقیقات در آن دانشگاه آمریکایی گویای آن است که تغییر ساعت رسمی کشور، به بیماری‌های روانی و برهم خوردن عادات مردم منجر می‌شود. این در حالی است که نتایج تحقیقات دیگری که نمایندگان موافق تغییر ساعت به آن اشاره کردند، گویای آن است که عدم تغییر ساعت موجب افزایش تصادفات رانندگی خواهد شد.

روح‌اله نجابت نماینده شیراز دیگر نماینده مخالف تغییر ساعت رسمی کشور به این موضوع اشاره کرد که پدران ما در ایران باستان بر اساس تعقل خود، تقویم شمسی را ابداع کردند و «اگر قرار بود خاصیتی در تغییر سـاعت باشـد ایـن را هـم مـی‌دیدنـد و بـه عقلشان می‌رسید»

مهدی طغیانی نماینده اصفهان، دیگر مخالف تغییر ساعت رسمی کشور بود که به «تقلیدی بودن قانون کشور» اشاره کرد و سید سلمان ذاکر با اشاره به گفت‌وگوی خودش با متشرعین، به نقل از آن‌ها گفت که « هفتـه قبـل وقتی که ما در میان مردم بودیم، نوعاً همین متشرعین و درکوچـه و بـازاری که مردم را می‌دیدیم مطالبه داشتند که این تغییر ساعت استرس مـا را زیـاد کرده و باعث شده به‌جای این‌که زودتـر بـه کارهـای خودمـان برسـیم دیرتـر می‌رسیم و یا سردرگم هستیم»

طغیانی ادامه داد: «برادران! تغییر ساعت یعنی نظم و نظام خانواده را به هم زدن. می‌فرمایند که ازکجا می‌گویید خواست مردم است؟ خواسـت مـردم نیسـت، بیایید بروید، مگر قرار است برای هـر چیـزی بیـاییم رفرانـدوم و نظرسـنجی عمومی راه بیندازیم؟ عزیز من! یک سری در بازار برو اظهر من‌الشمس اسـت و نمی‌خواهد راه‌ دوری بروید. من یک سؤالی از همکار عزیزمان می‌پرسم؛ این‌که آدم یک و دو نصـف شب بخوابد و چهار برای نماز بیدار بشود بهتر اسـت یـا ۱۱ و ۱۲ بخوابـد ۳ بلند بشود؟ شما از نظردینـی روایت دارید که از اذان صبح بین‌الطلوعین را مردم بیدار بماننـد، مگـر ایـن را روایت نداریم، مگر این را توصیه نداریم؟ آیا می‌شـود در مشـهد ۲:۲۶ نمـاز صبح خواند و بعد تا محل کار بیدار ماند؟»

تغییر ساعت رسمی کشور محور مجادلات سیاسی

اصرار نمایندگان مجلس اصولگرا برای تغییر رسمی ساعت کشور انتقادهای بسیاری حتی در میان اصولگرایان برانگیخت و از جمله، خبرگزاری فارس در اولین واکنش خود به این طرح نوشت: جای سؤال است که این طرح که به عقیده برخی از نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی، اولویت کشور نیست چرا باید با این فوریت زمان مجلس را به خود اختصاص دهد، و این‌ موضوع بحث‌های کارشناسی متعددی را پیرامون خود به همراه داشته است.

کارشناسان چه می‌گویند؟

یکی از مهم‌ترین بحث‌های کارشناسی شکل گرفته پیرامون این مسئله، افزایش تقاضای برق به هنگام جلوگیری از تغییر ساعت رسمی کشور است. بر همین اساس اگر بخواهیم دلیل افزایش مصرف برق توسط مشترکان در صورت عدم تغییر ساعت رسمی کشور را متوجه شویم، باید بدانیم در دنیا سه زمان قراردادی مهم بیشتر مورد توجه است. این سه زمان به ترتیب زمان خورشیدی، زمان استاندارد و زمان محلی است.

بر این اساس، در یک نظام تغییر ساعت به‌منظور بهره‌گیری از روشنایی نور روز که اختصارا (DST) نوشته می‌شود، به منظور صرفه‌جویی در انرژی، زمان محلی را به‌زمان خورشیدی نزدیک‌تر کرده تا بتوان از نور طبیعی خورشید استفاده بیشتر انجام داد.

با جابه‌جایی یک ساعته زمان، هنگام طلوع خورشید ساعت ۶ صبح شده که موجب افزایش طول روز در انتهای آن می‌شود، یعنی غروب خورشید به جای ساعت ۷:۳۰ عصر به ۸:۳۰ عصر انتقال پیدا می‌کند.

به گزارش فارس، جلو بردن ساعت به میزان یک ساعت در اول فروردین و عقب کشیدن آن در ۳۱ شهریور زمینه ایجاد نقاط مثبت بسیاری را مهیا می‌کند. بر این اساس، با جلو بردن ساعت به میزان یک ساعت در اول فروردین، وقت تلف شده و غیر قابل استفاده افراد کاهش پیدا می‌کند، به عبارت دیگر، فاصله زمانی بین بیدار شدن مردم و شروع کار روزانه کم می‌شود و معادل آن به ساعت مناسب برای خوابیدن افزوده خواهد شد.

مجلس چگونه به افزایش مصرف انرژی در کشور دامن زد؟/ عدم محاسبه کارشناسی جدی در باره جلو و عقب کشیدن ساعت
عدم تغییر ساعت در ۱۴۰۲ و زمان عجیب اذان صبح
از طرفی ساعت مناسب برای خواب افراد در طول شبانه روز در فصل بهار و تابستان به ۷ ساعت افزایش پیدا می‌کند که معادل فصول پاییز و زمستان خواهد بود. علاوه بر این با جلو بردن ساعت در اول فروردین، به ساعت فعالیت مشترکان در زمان روشنایی روز یک ساعت افزوده می‌شود و معادل آن از فعالیت‌ها در طول شب کاسته خواهد شد.

بر این مبنا در فصل بهار و فصل تابستان که روزها از شب‌ها بلندتر است و حدود ۶۰ درصد از شبانه روز را روز تشکیل می‌دهد، با تغییر ساعت می‌توان فعالیت‌های روزمره مردم را به ساعات روشنی هوا منتقل کرد و ساعات تاریکی را برای استراحت و سایر فعالیت‌ها اختصاص داد.

از سوی دیگر بسیاری معتقدند تغییر ساعت زندگی مردم در روزهای نخست مردم را برای انجام کارهای اداری و برنامه پروازها دچار مشکل می‌کند و فراتر از آن «ساعت درونی» بسیاری از افراد به هم می‌ریزد. البته تغییر ساعت پس از چند روز عادت کردن نکات مثبتی از جمله استفاده از روشنایی روز دارد که به نظر می‌رسد از دید مخالفان مغفول مانده است.