داستان درگیری حسن روحانی با موسوی خوئینیها و تیمش چه بود؟ | وقایعی که بر مرکز بررسی‌های استراتژیک گذشت
مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری در آستانه تعطیلی است؟ این خبر روز گذشته از سوی رسانه‌های اصولگرا مطرح شد. «مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری»، نهاد مشورتی رئیس‌جمهور یا اتاق فکر دولت است که سال‌ها به فعالیت مشغول است. در این مرکز افراد مطرحی حضور داشتند به‌ویژه در دولت‌های هاشمی و خاتمی. این مرکز برای نخستین بار در دولت آیت‌الله هاشمی و با نام مرکز تحقیقات استراتژیک فعالیت خودش را آغاز کرد و ریاست آن برعهده آیت‌الله موسوی خوئینیها بود.
به گزارش آرمان ملی آنلاین افراد صاحب‌نام و معروفی در زمان ریاست موسوی خوئینیها در این مرکز حضور داشتند که عمادالدین باقی، عباس عبدی، سعید حجاریان، علیرضا علوی‌تبار و... از آن جمله افراد بودند. نکته قابل توجه آن است که شخصیت‌های جریان چپ در مرکز استراتژیک ریاست جمهوری دولت هاشمی حضور داشتند اما دولت مورد اشاره چندان از نیروهای چپ در ساختار خودش استفاده نمی‌کرد و این نیروها دراین مرکز حضور داشتند. ایسنا نوشته است: «تاسیس مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست‌جمهوری توسط آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را باید برای استفاده از تجربیات سید محمد موسوی خوئینیها دانست. بر همین اساس هاشمی رفسنجانی او را به‌عنوان رئیس این مرکز منصوب می‌کند اما گذشت یکسال و افزایش اختلافات با هاشمی باعث می‌شود تا موسوی‌خوئینی‌ها از ریاست مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست‌جمهوری استعفا دهد.»
خوئینیها پس از بیرون آمدن از مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست‌جمهوری مجاب می‌شود تا روزنامه تاسیس کند. نام روزنامه را هم مرحوم سید احمد خمینی پیشنهاد می‌دهد: «سلام». این روزنامه به‌خصوص در دولت دوم هاشمی رفسنجانی به یکی از منتقدان اصلی دولت تبدیل شد. از نکات قابل تامل فعالیت مرکز در آن دوره به نقش روحانی باز می‌گردد. علیرضا علوی‌تبار، فعال سیاسی اصلاح‌طلب درباره آغاز فعالیتش در مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست‌جمهوری در زمان هاشمی‌رفسنجانی گفت: آقای هاشمی آقای خوئینیها را انتخاب کرده بود. از موضع‌هایی که آقای روحانی می‌گرفت و به اسم آقای هاشمی می‌گفت که ایشان گفتند؛ مثلا به یاد دارم ایشان همیشه می‌گفت آقای هاشمی نامه‌ای به من دادند که همه شما را اخراج کنم. ولی من نمی‌خواهم این کار را بکنم.
مرکز بررسی‌های استراتژیک یا حلقه کیان؟!
پس از انتخاب سید محمد خاتمی، هاشمی رفسنجانی مرکز تحقیقات استراتژیک را به مجمع تشخیص مصلحت نظام ملحق کرد و در دولت خاتمی مرکزی زیر نظر ریاست جمهوری به نام مرکز بررسی‌های استراتژیک تاسیس شد. در اساسنامه جدید، تغییراتی در ساختار مرکز صورت گرفت و محمدرضا تاجیک به‌عنوان اولین رئیس این مرکز انتخاب شد. البته از آنجا که اساسنامه تا اواخر دولت خاتمی تصویب نشد، مرکز اختیارات چندانی نداشت و نقش آن عمدتا علمی بود تا سیاسی، اما به‌هرحال کارهای مهمی از نظر تدوین راهبرد انجام شد. برخی منابع این مرکز را در دوران خاتمی، محل استقرار حلقه کیان و حلقه آیین دانسته‌اند. حلقه کیان گروهی از فعالان سیاسی ایرانی در دهه ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰ بودند که اگرچه تماما دارای یک گرایش خاص نبودند، اما عمدتا خود را به روشنفکری دینی، جناح چپ منتسب می‌دانستند. پایگاه اصلی انتشار آثار این گروه ابتدا در کیهان فرهنگی و سپس در کیان بود. پس از دوم خرداد، حلقه کیان سیاسی‌تر و گسترده‌تر شد به‌طوری‌که تعداد افراد منتسب به آن به بیش از ۱۰۰۰ نفر رسید. از نشریاتی مانند جامعه، صبح امروز و راه نو به‌عنوان نشریات خارج شده از دل این حلقه نام می‌برند.
تهی شدن مرکز از افراد متخصص
با شروع دولت احمدی‌نژاد، تاجیک از ریاست مرکز استعفا داد و بیشتر نیروهای مرکز هم به مرکز تحقیقات استراتژیک انتقال یافتند. «فرارو» نوشته بود افرادی که در دولت احمدی‌نژاد جذب این مرکز شدند، «بر خلاف دوره‌های قبلی، از وزن سیاسی بالایی برخوردار نبودند یا شخصیت دانشگاهی برجسته‌ای محسوب نمی‌شدند» و بیشتر آنها در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی فعالیت می‌کردند. یکی از مهم‌ترین این افراد، علیرضا ذاکر اصفهانی بود که ریاست مرکز را در دولت نهم برعهده گرفت. محمدمهدی اسماعیلی نیز معاون فرهنگی مرکز بود. در دولت دهم، ذاکر اصفهانی به استانداری اصفهان منصوب شد و پرویز داوودی ریاست مرکز را بر عهده گرفت. به‌طورکلی، این مرکز در دولت احمدی‌نژاد نقشش کم‌رنگ‌تر شد و به حالت نیمه تعطیل درآمد.
تلاش روحانی برای بازگشت به قبل
«مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری» با آغاز دولت روحانی از انفعال گذشته خارج شد و حسام‌الدین آشنا به ریاست این مرکز منصوب شد. محمد فاضلی بر کرسی معاونت پژوهشی و سلیمان پاک‌سرشت بر کرسی معاونت فرهنگی و اجتماعی جلوس کردند. همچنین مرکز مطالعات جهانی‌شدن با مرکز بررسی‌های استراتژیک ادغام شد. حضور افراد متخصص سبب هجمه به این مرکز شد چنانکه «مشرق» نوشته بود:«بودجه مرکز بررسی‌های استراتژیک ۳۳۰ درصد افزایش یافته‌است.» که بلافاصله از سوی این مرکز تکذیب شد. انتشار فایل صوتی محرمانه ظریف از چالش‌های مرکز در اواخر دولت روحانی بود که به استعفای حسام‌الدین آشنا و جایگزینیِ علی ربیعی انجامید. گفت‌و‌گوی جنجالی با محمدجواد ظریف در راستای یک پروژه مستندسازی دولت در مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری بوده که با عنوان تاریخ شفاهی دولت‌های یازدهم و دوازدهم انجام شده . روحانی اظهار کرد که فایل صوتی ظریف به سرقت رفته است. آشنا هم نوشت: «برخی راهزنان حرفه‌ای با شبیخونی سیاسی، تلاش دارند تا ضرورت این اقدام تاریخی زیر سوال برود و با سرقت و انتشار نابهنگام فایلی صوتی، موجب شده‌اند تا یک برنامه‌سازی آموزنده، روشن‌مند و غیرمحرمانه، مورد سوءاستفاده سیاسی و رسانه‌ای قرار گیرد و در قامت یک معضل سیاسی و امنیتی جلوه کند.» در دوران ریاست ربیعی اتفاق و اقدام خاصی در این مرکز صورت نگرفت.
پایان کار مرکز اندیشمندان
با شروع به کار دولت سیزدهم، ابراهیم رئیسی در آبان سال ۱۴۰۰، محمدصادق خیاطیان را به‌عنوان رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک (برای مدت چهار سال) منصوب کرد. غلامحسین اسماعیلی، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری، این مرکز را «اتاق فکر دولت» در تأمین نیازها و رویکردهای دولت دانست و خیاطیان هم از تغییر وضعیت این مرکز در رسیدگی به «امر سیاستی» به‌جای «اقدام سیاسی» و مشارکت نخبگان در تصمیم‌سازی‌ها و تهیه گزارش‌های راهبردی خبر داده بود اما اقدام موثری گزارش نشد. اما آن مرکز در طی دو سال فعالیتش اقدام ماندگار و قابل ذکری نداشت و شاید به همین دلیل باشد که این روزها شایعه تعطیلی آن منتشر می‌شود. کنار رفتن محمدصادق خیاطیان از سمت ریاست مرکز با هدف نشستن بر صندلی ریاست صندوق نوآوری و شکوفایی این زمزمه‌ها را محتمل‌تر کرده است.
ارسال نظر