زحمتی که اردوغان و حزبش برای قلیچدار اوغلو درست می‌کنند؛ حتی اگر در انتخابات شکست بخورند

 آرمان ملی آنلاین:  بهشتی‌پور در این زمینه معتقد است: اگر آقای اردوغان برنده انتخابات شود او احتمالا تا سال 2028 رکورد زمامداری در ترکیه را با 25 سال حکومت بی‌وقفه را می‌شکند. اما اگر آقای قلیچدار اوغلو برنده باشد در عمل طی 5 سال آینده با مجلسی سرو کار خواهد داشت که اکثریت آن دست احزاب رقیب است و این کار را برای انجام وعده‌های انتخاباتی او در تعدیل قدرت رئیس‌جمهور و افزایش اختیارات مجلس مشکل خواهد کرد.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید. 

چرا فضای انتخابات ترکیه یک فضای دوقطبی را تجربه می‌کند و اردوغان پس از اینکه 20 سال قدرت را در اختیار داشته با چالش مواجه شده است؟ 

انتخابات ترکیه را می‌توان از چند جنبه بررسی کرد؛ نخست اینکه دور اول این انتخابات درست در صدمین سال تشکیل ترکیه امروزی برگزار شد و فضای رقابتی در هر دو انتخابات ریاست جمهوری و مجلس چشمگیر بود. به ویژه در انتخابات ریاست جمهوری، رجب طیب اردوغان در حاکمیت بیست ساله خود هیچگاه با چنین چالش جدی مواجه نشده بود. در این میان، مشارکت 87 درصدی مردم بسیار قابل توجه است و می‌توان آن را برای دولت ترکیه به عنوان برگ برنده و تبلیغ برای نظام پارلمانی دانست. البته باید توجه داشت که شرکت در انتخابات ترکیه به نوعی اجباری است، یعنی افراد موظف به شرکت در آن هستند و در غیر این‌صورت مشمول جریمه می‌شوند. البته معمولا این جریمه‌ها پرداخت نمی‌شود. نباید فراموش کرد در سال‌های اخیر اینگونه فرهنگ‌سازی کرده‌اند که مردم حتما در انتخابات شرکت کنند. 

در سیستم انتخاباتی ترکیه، افراد پیش از شرکت در آن باید حتما کارت شرکت در انتخابات را دریافت کنند. البته افرادی هستند که کارت شرکت را دریافت اما در روز موعود به پای صندوق رای نمی‌روند. با این سیستم، اولا نظم انتخاباتی ایجاد می‌شود و دوم دولت می‌تواند با برآورد مشارکت کنندگان در انتخابات، همان میزان برگ رای تولید کند. سوم اینکه در ترکیه انتخابات به‌صورت الکترونیکی برگزار می‌شود یعنی کاملا مشخص است که افراد در انتخابات شرکت کرده‌اند یا خیر. چهارم اینکه انتخابات برخلاف ایران براساس فعالیت حزبی است و احزاب افراد را به فعالیت سیاسی ترغیب می‌کنند و چون در انتخابات اخیر همه طیف‌ها اعم چپ و راست، اسلامگرا و سکولار و ... حضور داشتند، میزان مشارکت افزایش یافت. اما در واکاوی میزان آرا، هرچند آقای اردوغان از نظر قدر مطلق نزدیک به 700 هزار رای بیش از سال 2018 کسب کرد اما با درنظر گرفتن حدود 4 میلیون آرای جدید، براساس میزان درصد آرای کسب شده نسبت به سال 2018 کمتر بود، پس آقای اردوغان زنگ خطر جدی را احساس کرد. همچنین حزب آقای اردوغان، با اینکه اکثریت کرسی‌های مجلس را کسب کرد اما در موقعیت ضعیف‌تری است بنابراین در سیاست‌های داخلی و خارجی باید تجدیدنظر جدی انجام دهد. همچنین اگر آقای قلیچدار اوغلو برنده انتحابات آتی شود با مجلسی روبه‌رو بوده که اکثریت آن دست مخالفان است. بنابراین برای اجرای وعده‌های انتخاباتی مبنی بر تقویت قدرت مجلس و کاهش اختیارات ریاست جمهوری، با عدم استقبال مجلس مواجه می‌شود این یک مشکل بزرگ برای قلیچداراوغلو بوده و تجربه بی‌سابقه برای ترکیه است. یکی دیگر از نکات مهم انتخابات ترکیه تثبیت جایگاه احزاب راست افراطی بود که زنگ خطر جدی برای احزاب سکولار و لیبرال ترکیه است. همچنین حزب رفاه نو که توسط فرزند آقای نجم‌الدین اربکان، فاتح اربکان، در چهار سال اخیر احیا شده بود توانست با کسب پنج کرسی به مجلس راه یابد که متحد آقای اردوغان است. 

مهم‌ترین دلایل به چالش کشیدن اردوغان در فضای انتخاباتی چه بود؟ 

در انتخابات دور اول ریاست جمهوری ترکیه از بین کسانی که می‌توانستند در انتخابات شرکت کنند‌، بر اساس نتایج رسمی 54. 369. 872 نفر در انتخابات رای معتبر دادند که آقای اردوغان 27,088,360 رأی به‌دست آورده است. در انتخابات سال2018، اردوغان 26330823 رأی کسب کرده بود. با آنکه نسبت به انتخابات سال2018 آرای اردوغان 757537 رأی افزایش داشته است اما اگر به آرای شرکت کنندگان در انتخابات نسبت به دوره قبل توجه کنیم که 50. 059. 249 بود، می‌بینیم در این دوره بیش از 4 میلیون نفر به تعداد کسانی که در انتخابات شرکت کردند افزوده شده است. بنابراین آقای اردوغان به نسبت دوره قبل نه تنها رای بیشتری به‌دست نیاورده بلکه از نظر درصد محبوبیت در بین مردم با کاهش محبوبیت روبه‌رو شده است. براساس آمار اعلام شده آقای اردوغان 49. 5 درصد آرا شرکت کنندگان در انتخابات را به‌دست آورد در حالی که در دوره قبل بیش از 52. 6 درصد آرا را به‌دست آورده بود. یعنی او در حدود دو درصد کاهش آرا داشته است. نزدیک‌ترین رقیب آقای اردوغان، آقای قلیچدار اوغلو بود که با به‌دست آوردن 24,568,196 رای یعنی 44. 89 درصد نفر دوم شد. آقای اوغان هم با به‌دست آوردن 2,829,634 نفر سوم 5. 17 درصد آرا نفر سوم و سرانجام نفر آخر محرم اینچه که انصراف داده بود 238,690 رای آورد به این ترتیب چون هیچ‌یک از نامزدهای ریاست جمهوری نتوانستند 50 درصد آرا به اضافه یک را به‌دست آورند، نخستین بار در تاریخ یکصد ساله ترکیه انتخابات ریاست جمهوری به دور دوم کشیده شد. همزمان با انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه انتخابات مجلس ملی این کشور نیز برگزار شد. بر اساس نتایج اعلام شده حزب عدالت و توسعه با به‌دست آوردن 267 کرسی همچنان اکثریت را در اختیار دارد اما در مقایسه با دوره قبل که 295 کرسی به‌دست آورده بود در عمل 28 کرسی از دست داده است. در مقابل حزب رقیب یعنی جمهوری‌خواه خلق 169 به‌دست آورده که در مقایسه با دوره قبل که 146 کرسی به‌دست آورده بود، موفق شد 23 کرسی بیشتر به‌دست آورد. 

آیا فضای دوقطبی موجود در انتخابات ترکیه سبب افزایش میزان مشارکت شده است؟ 

این انتخابات رقابتی‌ترین انتخابات در تاریخ یک قرن گذشته ترکیه است. یعنی شرایطی فراهم شده بود که مردم ترکیه هر کدام بر اساس گرایش‌های خود مایل بودند با شرکت در انتخابات وضعیت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مورد نظر خود را از طریق رای دادن به کاندیدای مورد نظر خود اعلام کنند. از سوی دیگر نظام حزبی که در ترکیه حاکم است در واقع از طریق برگزاری نشست انتخاباتی احزاب و برگزاری همایش‌ها و تظاهرات خیابانی مردم را برای مشارکت تشویق می‌کنند.

قانون اجباری بودن مشارکت در انتخابات ترکیه که از طریق ثبت‌نام در محل زندگی افراد که موظف هستند پیش از برگزاری انتخابات کارت شرکت در انتخابات را دریافت کنند، اجرا می‌شود. این قانون طی چند دهه گذشته تاثیر بسزایی برای ایجاد نظم در انتخابات به‌ویژه در انتخاب نمایندگان مجلس داشته و نوعی فرهنگ سازی مثبت برای ترغیب مردم در مشارکت سیاسی و تعیین سرنوشت خود، به‌وجود آورده است. در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ترکیه با آنکه جریمه برای مشارکت نکردن در انتخابات در نظر گرفته شده است، اما در عمل افراد برای شرکت نکردن جریمه نمی‌شوند همچنان‌که تعدادی از افراد که کارت شرکت در انتخابات را می‌گیرند اما در پای صندوق حاضر نمی‌شوند، مواخذه نمی‌شوند اما در مجموع این اقدام از گذشته‌های دور تاثیر تعیین کننده در مشارکت بالای مردم ترکیه در انتخابات داشته و دارد. با این حال در این دور مشارکت بالای مردم یک رکورد محسوب می‌شود. 

با توجه به شرایط موجود شانس پیروزی کدام رقیب را در دور دوم انتخابات بیشتر می‌دانید؟ 

امروز یکشنبه دور دوم و نهایی انتخابات ریاست جمهوری با رقابت اردوغان و قلیچدار اوغلو برگزار خواهد شد اگر آقای اردوغان برنده انتخابات شود او تا احتمالا سال 2028 رکورد زمامداری در ترکیه را با 25 سال حکومت بی‌وقفه می‌شکند. اما اگر آقای قلیچدار اوغلو برنده باشد در عمل طی پنج سال آینده با مجلسی سر و کار خواهد داشت که اکثریت آن دست احزاب رقیب است و این کار را برای انجام وعده‌های انتخاباتی او در تعدیل قدرت رئیس‌جمهور و افزایش اختیارات مجلس مشکل خواهد کرد. با این حال باید دید آقای اوغان که پنج درصد آرا را کسب کرده بود در دور دوم از هواداران خود می‌خواهد به کدام یک از دو رقیب رای بدهند. با توجه به گرایش‌های ملی گرای آقای اوغان به نظر می‌رسد او باید به طرفداران قلیچدار اوغلو بپیوندد اما احتمال بیشتری دارد که با قبول یک پست قابل توجه به حمایت از سمت اردوغان حرکت کند. در این صورت به نظر می‌رسد ائتلاف شش حزبی به رهبری قلیچدار اوغلو با وجود آنکه توانست اردوغان را با مهم‌ترین چالش قدرت در 20 سال حاکمیتش روبه‌رو سازد، اما در نهایت میدان را برای پنج سال دیگر به آقای اردوغان و همکارانش واگذار کند. مگر آنکه آن بخش از جمعیت 12 درصدی که در انتخابات شرکت نکردند در دور دوم با امید بیشتری در پای صندوق‌های رای گیری حاضر شوند و رای به رقیب اردوغان بدهند گرچه این احتمال بسیار کم است اما همچنان هواداران قلیچدار اوغلو را امیدوار نگه می‌دارد.